Φωτογραφία: Στο «προαύλιον μελέτης» των φυλακών, τον Ιούλη του 1937
Κείμενο από την www.katiousa.gr
Tο ημερολόγιο έδειχνε 16 του Φλεβάρη 1937, όταν η Ακροναυπλία (ή Ιτς Καλέ, όπως το αποκαλούσαν οι παλαιότεροι), το παλιό ενετικό φρούριο που ξεχώριζε γαντζωμένο στο βράχο, τριακόσια σκαλιά πάνω απ’ τη θάλασσα στην άκρη του Ναυπλίου, μετατρέπεται από τη δικτατορία του Μεταξά σε φυλακή, με σκοπό να συγκεντρώσει εκεί τα στελέχη του ΚΚΕ.
Σκοπός των οργάνων της μεταξικής δικτατορίας ήταν να απομονώσουν τις χιλιάδες των εξόριστων από τους αγωνιστές ηγέτες, και έτσι, χωρισμένους, να χτυπήσουν όλους τους εξόριστους και φυλακισμένους με την πείνα, την τρομοκρατία ώστε να τους αναγκάσουν – όπως πίστευαν- να υπογράψουν «δηλώσεις μετανοίας», αποκήρυξης του κομμουνισμού…
Το καθεστώς στη συνέχεια θα παραδώσει τους εκατοντάδες δεσμώτες της Ακροναυπλίας στις δυνάμεις Κατοχής, με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να εκτελεστούν ως «αντίποινα» για τη δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Πάνω από εξακόσιοι κρατούμενοι πέρασαν από το κάτεργο αυτό και στην πλειοψηφία τους ήταν ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ και του εργατικού κινήματος. Η Ακροναυπλία διαλύθηκε τον Φλεβάρη του 1943.
Αντιγράφουμε ένα απόσπασμα από τον τόμο “Παράνομες χειρόγραφες εφημερίδες” του Δημήτρη Σέρβου (εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2003):
Η Ακροναυπλία, ένα ακόμη απ’ τα κάτεργα της βασιλομεταξικής δικτατορίας και των μεταπολεμικών κεντροδεξιών κυβερνήσεων, εγκαινιάστηκε το Φλεβάρη του 1937, όταν μεταφέρονται εκεί οι πρώτοι κομμουνιστές. Όμως, θα πρέπει ν’ αναφερθεί ότι παλιότερα, στις αρχές του Σεπτέμβρη 1833, στην ίδια φυλακή κλείστηκε κι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης κατηγορούμενος για δήθεν οργάνωση συνωμοσίας κατά του Βασιλιά.
Τα ιστορικά κείμενα αναφέρουν ότι η Ακροναυπλία κτίστηκε αρχικά απ’ τον Ναύπλιο και οι πρώτοι κάτοικοί της ήταν Αιγύπτιοι και Φοίνικες. Αργότερα, Φράγκοι, Ενετοί και τέλος Τούρκοι κυριάρχησαν του φρουρίου, επιφέροντας κάθε φορά και τις ανάλογες μετατροπές στο κτίσμα, το οποίο κατέληξε να γίνει το 1918 στρατώνας, έδρα του 8ου Συντάγματος της 4ης Μεραρχίας.
Το 1937, μια μεγάλη ταμπέλα με μαύρα γράμματα πάνω απ’ την είσοδο έγραφε: Κομμουνιστικαί Φυλακαί Ακροναυπλίας. Μετά από διαμαρτυρίες των κρατούμενων, γιατί κρατούνται σε φυλακή αφού είναι εξόριστοι και όχι κατάδικοι ή υπόδικοι, η τότε κυβέρνηση άλλαξε τη διατύπωση της ταμπέλας, που τελικά έγινε: Στρατόπεδον Συγκεντρώσεως Κομμουνιστών Ακροναυπλίας1.
Ο Δημήτρης Γληνός, στις 26 Σεπτέμβρη 1937, γράφει για την Ακροναυπλία:
“Στις επάλξεις της φυλακής στέκεται σκληρή και στυγνή Θεά η Αλήθεια! Εδώ μέσα δε μπορεί να ζήσει το ψέμα, φεύγει. Απ’ έξω δε μπορεί να πλησιάσει, τσακίζεται. Ευλογημένα αυτά τα 300 σκαλοπάτια της Ακροναυπλίας, που δεν αφήνουν να φτάσει ως εδώ παρά μόνο η Αλήθεια…”
Η ονομασία που θα ταίριαζε στο κάτεργο αυτό ήταν «Νεκροταφείο ζωντανών». Κι αυτό γιατί χρειάζονταν πολύ μεγάλη σωματική και κυρίως ψυχική αντοχή για να αντιμετωπίσουν οι 462 δεσμώτες2 τις απάνθρωπες συνθήκες και να κρατηθούν στη ζωή, αλλά και να διατηρήσουν την τιμή και την αξιοπρέπειά τους.
Βέβαια, ο ελληνικός λαός δε γνώριζε τίποτα απ’ όσα συνέβαιναν στην Ακροναυπλία. Η δικτατορία είχε φροντίσει έγκαιρα να φιμώσει τον Τύπο, ώστε να μην υπάρχει πληροφόρηση.
Συγκεκριμένα, την επόμενη μέρα της κήρυξης της δικτατορίας (5.8.1936), στάλθηκε στους εκδότες διαταγή με πολλά «απαγορεύεται», που φίμωναν τον Τύπο και επέβαλαν αυστηρή διπλή λογοκρισία από την Υπηρεσία Εποπτείας Τύπου. Η διαταγή του Μεταξά -με την εντολή να μη δημοσιευτεί- καθόριζε τα εξής:
1. Απαγορεύεται απολύτως η εμφάνιση λευκού εις τας στήλας των εφημερίδων.
2. Απαγορεύεται οιαδήποτε κρίσις περί του έργου της Κυβερνήσεως, εκτός αν είναι ευμενής.
3. Απαγορεύεται η αναγραφή οιασδήποτε πληροφορίας αφορώσης πολιτικά κόμματα και πολιτευομένους εν γένει.
4. Απαγορεύεται η αναγραφή ειδήσεων περί μεταβολών των υπουργών και εν γένει συνθέσεως της Κυβερνήσεως.
5. Περί ταξιδίων της Α.Μ. του Βασιλέως.
6. Απαγορεύεται δημοσίευσις κρίσεων ή πληροφοριών περί συναλλάγματος, δραχμής, ή δημοσίου χρήματος, πίστεως της Χώρας, εντόκων γραμματίων, μεταφοράς χρυσού.
7. Απαγορεύεται η αναγραφή πάσης πληροφορίας σχέσιν εχούσης με εργατικάς και επαγγελματικάς οργανώσεις και οιασδήποτε εκδηλώσεις αυτών, εκτός αν είναι ενισχυτικαί του έργου της κυβερνήσεως και έχουν εγκριθεί προηγουμένως.
8. Απαγορεύεται η αρθρογραφία ή η ειδησεογραφία περί ακρίβειας του βίου, υπερτιμήσεως των ειδών, αισχροκερδίας και τιμαρίθμου.
9. Απαγορεύεται η αναγραφή ειδήσεων εξ ων να εμφαίνηται η ύπαρξις καπνεμπορικού τραστ.
Οι περισσότεροι απ’ τους ιδιοκτήτες-εκδότες των εφημερίδων, όχι μόνο δεν πρόβαλαν καμιά αντίσταση, αλλά πρόθυμα εφάρμοσαν τη διαταγή, υπηρετώντας πιστά τη δικτατορία του Μεταξά.
Πιο συγκεκριμένα: Η Καθημερινή και η Εστία ήταν υπέρ της δικτατορίας πριν ακόμη κηρυχθεί. Το Συγκρότημα Λαμπράκη ευνοούσε το δικτάτορα και τάχθηκε κι αυτό αμέσως υπέρ της δικτατορίας. Για αντάλλαγμα ο Μεταξάς αύξησε την τιμή των εφημερίδων, τους έδωσε ατέλεια χαρτιού και ρύθμισε ευνοϊκότερα γι αυτούς τις φορολογικές τους υποχρεώσεις.
Από τις εφημερίδες που κυκλοφορούσαν την εποχή εκείνη έκλεισαν αμέσως ο Ανεξάρτητος, ο Ελεύθερος Άνθρωπος και ο Ριζοσπάστης, ο οποίος, όμως, άρχισε να βγαίνει παράνομα. Μετά ένα χρόνο απ’ την κήρυξη της δικτατορίας, το Γενάρη του 1937, έκλεισε και η εφημερίδα Ελεύθερη Γνώμη.
Το ψυχικό μεγαλείο των δεσμωτών της Ακροναυπλίας, την αφοσίωσή τους στην υπόθεση του λαού μας, δίνει με το δικό του τρόπο ο δημοσιογράφος και λογοτέχνης Νίκος Παπαπερικλής-Φιλικός3.
Ακροναυπλία, Ακροναυπλία
πίστη, ελπίδα, πειθαρχία
του Λαού μας είσαι κάστρο
με τ’ ανδρεία του παιδιά.
Ακροναυπλία, Ακροναυπλία
Δε σε λύγισε η βία.
Δεν σε ρίξαν οι φουρτούνες.
Δεν σε τσάκισ’ η σκλαβιά.
Ακροναυπλία, Ακροναυπλία
Νίκησες την τυραννία
είσαι βράχος, φως γεμάτος
κι εκδικήτρα λευτεριά.
Ακροναυπλία, Ακροναυπλία
Πίστη, θάρρος, πειθαρχία.
Κράτα η φλόγα δυναμώνει
και σιμών’ η λευτεριά.
Ήρθε, όμως, και η λαϊκή μούσα ν’ αποθανατίσει με το δικό της τρόπο τη δραματική ζωή των δεσμωτών της Ακροναυπλίας:
…Αντιλαλούν οι φυλακές
Τ’ Ανάπλι και Γεντί Κουλέ
Αντιλαλούν τα σήμαντρα
Συγγρού και Παραπήγματα…
Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου και ο Θόδωρος Δερβενιώτης, το 1958, όταν ακόμη οι φυλακές είναι γιομάτες από κομμουνιστές, με αλληγορική σημασία, γράφουν:
…Μπρος στης φυλακής την πόρτα περιμένει αποβραδίς
του κατάδικου η μάνα, αχ το παιδί της για να δει…
———–
1. Α. Φλούντζη, Ακροναυπλία και Ακροναυπλιώτες, σελ. 73. εκδ. Θεμέλιο.
2.Όπως αναφέρεται στην Ιστορία Εθνικής Αντίστασης (τόμ. 1ος, σελ.196. εκδ. Αυλός), τον Οκτώβρη του 1940, πριν κηρυχθεί ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος, οι κρατούμενοι κομμουνιστές στις φυλακές και εξορίες ήταν γύρω στις 2.000. Απ’ αυτούς 462 ήταν στην Ακροναυπλία.
3.Είναι η μπαλάντα της Ακροναυπλίας, που έγραψε ο Νίκος Παπαπερικλής (Φιλικός) πολιτικός κρατούμενος, που αργότερα έγραφε το χρονογράφημα στο Ριζοσπάστη. Την μπαλάντα μελοποίησε ο επίσης πολιτικός κρατούμενος της Σαντομοίρης.
