Οι Μυκηναϊκοί τάφοι στο λόφο του Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας Ναυπλίου (γράφει ο Χρήστος Πιτερός)

«Το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο δεν έχει καμία αρμοδιότητα για την εκτέλεση του αρχαιολογικού έργου»

Στο λόφο και τον περιβάλλοντα χώρο του Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας έχουν αποκαλυφθεί και ανασκαφικά ερευνηθεί στις αρχές της δεκαετίας του 1970 συνολικά τριάντα τρεις (33) μυκηναϊκοί θαλαμοειδείς τάφοι με πολύ σημαντικά κτερίσματα και ευρήματα, που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου και οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να δουν από κοντά και να θαυμάσουν τον πλούτο των εκθεμάτων με λεπτομερείς ενημερωτικές πινακίδες.

Η ανασκαφική έρευνα στη θέση αυτή έγινε από την αείμνηστη Έφορο Αρχαιοτήτων Ευαγγ. Πρωτοναρίου – Δεϊλάκη, γνωστή στους κατοίκους και για την προστασία της παλιάς πόλης του Ναυπλίου. Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι, για την αυτονόητη εκ του αρχαιολογικού νόμου προστασία, ανασκαφή των μυκηναϊκών τάφων και των σημαντικών ευρημάτων, εκτελώντας το καθήκον της η Έφορος Αρχαιοτήτων, ήλθε σε αντιπαράθεση με τον τότε Μητροπολίτη, όταν χωρίς έγκριση έγιναν αυθαίρετες εκσκαφές και εκβραχισμοί στον αύλειο χώρο της εκκλησίας μέχρι βάθους 2 έως 3 μέτρα και καταστράφηκε ένας θαλαμοειδής μυκηναϊκός τάφος με κτερισμένες ταφές.

Από τα περισυλλεγέντα κομμάτια συγκολλήθηκε ένας μεγάλος σπάνιος κρατήρας με παράσταση άρματος, που επιβεβαιώνει τις εμπορικές ανταλλαγές της Αργολίδας και της Ναυπλίας με την Κύπρο.

Ο τότε Μητροπολίτης επικαλέστηκε, για την καταστροφή των αρχαίων λόγους καθυστέρησης της ανοικοδόμησης ενός κτηρίου. Αλλά οι εργασίες διακόπηκαν από την τότε Έφορο, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, με αποτέλεσμα και οι μυκηναϊκοί τάφοι να ερευνηθούν κατά προτεραιότητα και στην συνέχεια να ανεγερθεί το υπάρχον χωριστό κτήριο.

Σήμερα το σωζόμενο τμήμα του τάφου χρησιμοποιείται από την εκκλησιά ως λατρευτικός χώρος. Πρόκειται για το σημαντικότερο τμήμα του μεγάλου μυκηναϊκού νεκροταφείου θαλαμοειδών τάφων που εκτείνεται ακόμα νοτιότερα ως την απέναντι χαμηλή πλαγιά Παλαμηδίου, της Μυκηναϊκής Ναυπλίας, με το σημαντικότερο διαχρονικά λιμάνι της Αργολίδας και όπως έγινε φανερό από την αρχαιολογική έρευνα αποτελούσε επίσης με την Ακροναυπλία ένα σημαντικό μυκηναϊκό κέντρο της Αργολίδας. Οι θαλαμοειδείς μυκηναϊκοί τάφοι, ως γνωστόν, είναι κατασκευασμένοι όχι σε σκληρό αλλά σε μαλακότερο υπέδαφος, με στενόμακρο δρόμο που καταλήγει, μετά την τεχνητή είσοδο, στον κυρίως ταφικό θάλαμο, που προοριζόταν για οικογενειακές ταφές και για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.

Στο πρόσφατο παρελθόν, μετά από αίτημα του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας προς την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας για την χορήγηση άδειας από αρχαιολογικής πλευράς για την κατασκευής νέου μεγάλου κτηρίου για το συσσίτιο και την καλύτερη εξυπηρέτηση αναξιοπαθούντων συμπολιτών μας, χορηγήθηκε καταρχήν άδεια από το ΥΠΠΟΑ για την κατασκευή του νέου κτιρίου, υπό όρους για τον παραπάνω σκοπό. Πρέπει να επισημάνουμε την ογκώδη ανοικοδόμηση πέριξ της εκκλησίας.

Η θέση του βρίσκεται σε άμεση σχέση με το παραπάνω μυκηναϊκό νεκροταφείο, ενώ η χρηματοδότηση έγινε μετά από έγκριση από την Περιφέρεια Πελοποννήσου. Άλλωστε το νέο κτήριο σε δύο επίπεδα, μεταξύ δυο μεγάλων κτηρίων, που στοίχισε ένα μεγάλο ποσό έπρεπε, κατά την άποψή μας, να γίνει πολύ μικρότερο και όσο απαιτείται, για την λειτουργία του συσσιτίου.

Λαμβανομένου σοβαρά υπόψη ότι η αμέσως χαμηλότερη δημοτική πλατεία «Ευαγγελίστριας» έχει ήδη ανοικοδομηθεί κατά το ήμισυ από άλλο μεγάλο διώροφο εκκλησιαστικό κτήριο.

Ο πρώην ιερέας, μακαριστός Ηλίας Ψαρολόγος, ο οποίος ανακαίνισε την εκκλησία, διαμόρφωσε τον περιβάλλοντα χώρο με την μνημειακή κλίμακα και το εκκλησιαστικό μουσείο, ήταν αντίθετος στην επιπλέον ανοικοδόμηση άλλων κτηρίων.

Μεταξύ των αντισταθμιστικών όρων με την παραπάνω απόφαση του ΥΠΠΟΑ, προβλεπόταν επίσης και η συντήρηση, ανάδειξη δύο μεγάλων θαλαμοειδών τάφων που καταλαμβάνουν το κεντρικό τμήμα του νεκροταφείου, ώστε να είναι επισκέψιμοι και για το σκοπό αυτό είχε εγκριθεί από την Περιφέρεια Πελοποννήσου η απαιτούμενη χρηματοδότηση.

Πριν από την εγκατάσταση του εργοταξίου ανοικοδόμησης οι δύο σωζόμενοι μυκηναϊκοί τάφοι στερεώθηκαν στα τοιχώματα και στεγάστηκαν για την αποτελεσματική προστασία από τις καιρικές συνθήκες και τυχόν πρόκληση βλάβης από το εργοτάξιο ανοικοδόμησης, από την αρμόδια ΕΦΑΑΡΓ.

Παράλληλα με την ολοκλήρωση της ανοικοδόμησης, προχώρησε η διαδικασία από την πλευρά της ΕΦΑΑΡΓ και διαβιβάσθηκε προς έγκριση στο ΥΠΠΟΑ προς έγκριση η μελέτη για την προστασία, ανάδειξη, επισκεψιμότητα των μυκηναϊκών τάφων καθώς και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Σύμφωνα με τον αρχαιολογικό νόμο Ν. 3028/02 κ.λ.π. πρόκειται για μυκηναϊκά προστατευόμενα μνημεία, την αποκλειστική ευθύνη την έχει το ΥΠΠΟΑ και η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας. Επισημαίνουμε ότι το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας δεν έχει καμία εκ του νόμου αρμοδιότητα για την εκτέλεση του παραπάνω αρχαιολογικού έργου.

Στις 03/03/2022 με Α.Π. 577362, μετά από γνωμοδότηση του ΚΑΣ, υπογράφηκε από την Υπουργό Πολιτισμού Λ. Μενδώνη και αναρτήθηκε στο Διαύγεια, η σχετική απόφαση:

«Έγκριση α) αρχιτεκτονικής μελέτης β) προμελέτης στατικών γ) μελέτης φωτισμού του έργου «Σχεδιασμός διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου του Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας Ναυπλίου και προστασία, ανάδειξη, επισκεψιμότητα των εκεί σωζόμενων μυκηναϊκών τάφων υπό όρους» με αναλυτικές λεπτομερείς προδιαγραφές, περίφραξη κ.λ.π.

Πρόκειται για Απόφαση με πολλές προδιαγραφές και για την μελέτη, ενώ για τη σύνταξη της πρότασης καταβλήθηκε πολύς μόχθος από τις συναρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ. Κάθε αρχαιολογικό μνημείο είναι μοναδικό και η προστασία και ανάδειξή του προϋποθέτει, σε κάθε περίπτωση, εξειδικευμένες μελέτες από τους επαϊοντες μελετητές και διάφορα στάδια εκτέλεσης του συνολικού έργου.

Δεν πρόκειται π.χ. για μία οικοδομή, με καλούπωμα, σιδέρωμα, μπετόν αρμέ, κτίσιμο τοίχων κ.λ.π., όπως το νεόκτιστο κτήριο συσσιτίου. Μετά τη δημοσίευση της παραπάνω απόφασης (3-3-2022), πρόσφατα το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας, εκ του ασφαλούς και χωρίς καμία αρμοδιότητα για το θέμα «άστραψε και βρόντηξε!…» με γενικόλογη ανακοίνωση του χωρίς τα ονόματα των μελών του Εκκλ. Συμβουλίου, που δημοσιεύθηκε στα ΜΜΕ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καταφερόμενο κατά του ΥΠΠΟΑ, στο οποίο τουλάχιστον όφειλε να είναι ευγνώμον, με αστήρικτα επί της ουσίας επιχειρήματα, αναφερόμενο μεταξύ των άλλων με ύφος ελεγκτή και κριτή:

«Η παραπάνω απόφαση κάθε άλλο παρά ουσιαστική (!) είναι» «Ναι μεν εγκρίνει το ΚΑΣ!, αλλά η προγραμματική σύμβαση λήγει στις 2 Ιουλίου 2022 …και η έγκριση δεν έχει κανένα νόημα». «Δεν μας λέει το Υπουργείο που θα βρεθούν τα επιπλέον χρήματα» και άλλα …φληναφήματα, που θυμίζουν κρατούσες νοοτροπίες στους εκκλησιαστικούς κύκλους και κατά το πρόσφατο παρελθόν.

Στη συνέχεια γίνονται αναφορές με επιθετικό ύφος και κατά του Γενικού Γραμματέα του ΥΠΠΟΑ κ. Γ. Διδασκάλου, ο οποίος σημειωτέον έχει δρομολογήσει μεγάλο αριθμό έργων για τα μνημεία της Αργολίδας, ασκώντας κριτική εκ των υστέρων, διότι δεν επικοινώνησε μαζί τους, για ένα θέμα για το οποίο το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο δεν έχει καμία αρμοδιότητα. Τέλος απευθύνεται στους βουλευτές, στην Περιφέρεια και τον κ.Δήμαρχο.

Ίσως είναι καιρός κάποιοι να σοβαρευτούν και να ασχοληθούν με τα εκκλησιαστικά τους καθήκοντα. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ εκτελούν τα καθήκοντά τους για την προστασία των μνημείων, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και τις προδιαγραφές που επιβάλουν τα ίδια τα μνημεία και τις μελέτες που εκτελούνται από τους επαϊοντες μελετητές κατά περίπτωση και μετά από γνμοδότηση των αρμοδίων συμβουλίων.

Στην πορεία θα ολοκληρωθεί σταδιακά και η προστασία, ανάδειξη των μυκηναϊκών τάφων, σύμφωνα με την προβλεπόμενη αρχαιολογική διαδικασία και επιστημονική δεοντολογία, οι οποίοι θα είναι στεγασμένοι και επισκέψιμοι με ενημερωτικές πινακίδες, φωτισμό και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου.

Τέλος υπάρχουν πολλοί τρόποι να εκφράσει κάποιος τις απόψεις του ή τυχόν απορίες του με την αυτονόητη ευπρέπεια και σοβαρότητα και χωρίς ειρωνείες για «κροκοδείλια δάκρυα» και τον απαιτούμενο σεβασμό, πολύ περισσότερο όταν δεν είναι αρμόδιος και «επαΐων» για αρχαιολογικά θέματα.

Ας μη δημιουργούμε σύγχυση στους πολίτες, οι οποίοι έχουν κρίση και άποψη και μπορούν να σχηματίσουν από τα παραπάνω αντικειμενική άποψη. Τα μνημεία απαιτούν γνώση, κόπο, μόχθο και συνεχή επιμονή, προσπάθεια και υπευθυνότητα και κατά βάση χωρίς εκπτώσεις από τους εντεταλμένους της Ελληνικής Πολιτείας.

* O Χρήστος Πιτερός είναι αρχαιολόγος, επίτιμος προϊστάμενος αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και αρχαιογνωστικής έρευνας