Μετά την επίσκεψη Μενδώνη στο Άργος
Η επίσκεψη της κ.Μενδώνη στο Άργος προ ημερών αποτέλεσε ένα από τα κύρια θέματα, ιδίως του αθηναϊκού Τύπου, εξαιτίας κυρίως του επεισοδίου εμπρός από το πρώην καφενείο Καρμόγιαννη, πίσω από την ιστορική κρήνη και απέναντι από το αρχαίο θέατρο Άργους. Με αφορμή αυτή την επίσκεψη και αυτό το επεισόδιο («γνήσιο» ή κατ’ άλλους «στημένο») προκλήθηκε το παρόν άρθρο.
Καταρχήν θα ήθελα να τονίσω ότι αν δεν υπήρχαν σε αυτή την χώρα οι αρχαιολόγοι θα έπρεπε να τους εφεύρουμε. Από την αρχή της συστάσεως της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας της, για καιρό με ολιγομελές προσωπικό, υπήρξε μέριμνα για την ιστορική κληρονομιά της χώρας μας, που διαφορετικά θα είχε ενδεχομένως μειωθεί δραματικά, ιδιαίτερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τους ρυθμούς ντουβαροποίησης που εκδηλώθηκαν και ακόμα συνεχίζουν. Μέχρι πριν κάποιες δεκαετίες ζήσαμε με μορφές ακέραιων αρχαιολόγων που με κάθε κόστος εφάρμοσαν τον αρχαιολογικό νόμο και παρεμπόδισαν τα χειρότερα. Δυστυχώς στη συνέχεια, και παρόλη την αριθμητική αύξηση των στελεχών της Υπηρεσίας, σημειώθηκε μια προϊούσα υπαγωγή αρχαιολόγων στα κελεύσματα των εκάστοτε εξουσιών και του πελατειακού συστήματος που, από την εποχή του Όθωνα, εξακολουθεί να μαστίζει τη χώρα αδιάπτωτα.
Αλλά ας έρθουμε στην περίπτωση του Άργους. Συστηματικές ανασκαφές στην πόλη άρχισαν το 1903 με τον Ολλανδό και μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Φόλγκραφ και μετά ορισμένες δεκαετίες και από τη δική μας Υπηρεσία. Οι κάτοικοι του Άργους, όπως έχω ήδη αναφέρει σε μελέτη μου, στάθηκαν ενθουσιώδεις δίπλα στις ανασκαφές και μάλιστα πολλοί παραχώρησαν δωρεάν τις ιδιοκτησίες τους. Έτσι ανασκάφηκε και σχηματίσθηκε ο χώρος της Αρχαίας Αγοράς. Δυστυχώς, μετά το 1960 δημιουργείται μια αντιπαράθεση μεταξύ κατοίκων και Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, εν πολλοίς λόγω της παντελούς έλλειψης ανασκαφικής στρατηγικής με προοπτικές και νομοθετικής καθιέρωσής της. Έκτοτε, ζούμε μια πραγματική περιπτωσιολογία, όπου αστοχίες μέχρι αδιαφορία της Υπηρεσίας, αλλά και παντελής απουσία του Δήμου Άργους, ωθούν σε εγκαταλείψεις και απαράδεκτες ενέργειες.
Δίνω εδώ ελάχιστα παραδείγματα. Το σπίτι του Δ. Τσώκρη, απαράμιλλο δείγμα πρώιμης νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του 1827, κηρύσσεται διατηρητέο από την Υπηρεσία, όχι όμως και ο κήπος που το περιβάλλει. Παρά τις διαμαρτυρίες πολιτών την εποχή εκείνη, ολόκληρος ο κήπος και τα υποστατικά νότια και βόρεια του αρχοντικού εκποιούνται από τους ιδιοκτήτες και κληρονόμους τους (όπως τον Ι. Ροδινό – Ορλάνδο, υφυπουργό του Μακαρέζου επί Χούντας και των ακραιφνών ελληναράδων της). Το αποτέλεσμα είναι να περικλειστεί το αρχοντικό από ντουβάρια (η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Σπάρτης έδωσε άδεια μέχρι και το 1978 για να κτιστεί οικοδομή βόρεια του αρχοντικού). Αντίδραση υπήρξε μόνο το 1977 εκ μέρους του Δημοτικού Συμβουλίου Άργους και με πρωτοβουλία του Κ. Δωροβίνη όμως χωρίς αποτέλεσμα. Ο Δήμος Άργους όχι μόνο αδιαφορεί αλλά και από το 2013 που αγοράζει μόνο το κτίριο, με επιδότηση, το εγκαταλείπει πλήρως και εκ των πραγμάτων προωθεί την ερείπωσή του.
Για το σπίτι του Μακρυγιάννη έχουν γραφτεί πολλά, έχουν διευκρινιστεί περισσότερα από τρεις καθηγητές του Πολυτεχνείου και ζήσαμε την προκλητική ψευδολογία ανώτατου στελέχους του Υπουργείου Πολιτισμού ώστε να καταλήξει η κατάσταση στην πλήρη ερείπωσή του, παρά την απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας που επικύρωσε την κήρυξή του ως διατηρητέου. Γι’ αυτό και δεκατρείς πολίτες προσφύγαμε στο ΣτΕ, γι’ αυτό και για άλλα τρία ιστορικά κτίρια, η υπόθεση δικάστηκε και αναμένεται η απόφασή του.
Άλλη περίπτωση. Στο χώρο του αρχαίου θεάτρου όχι μόνο εξακολουθούν να παραμένουν λες και είμαστε στο Αμμάν της Ιορδανίας αίθουσα κινηματογράφου, αντλιοστάσιο και τσιμεντένια δεξαμενή, αλλά έχει αρχίσει και η κατάρρευση των ρωμαϊκών λουτρών, πλήρως ασυντήρητων μέχρι σήμερα. Γύρω από το Κριτήριον του αρχαίου Άργους, η Υπηρεσία άφησε να κτιστούν απαράδεκτες οικοδομές, ενώ ο εξαιρετικός περίπατος που δημιούργησε από το αρχαίο θέατρο σταματά σε αυθαίρετη στάνη. Τελευταίο παράδειγμα η ημιτελέστατη αναστήλωση του κάστρου της Λάρισας και το χάλι επί του λόφου του Προφήτη Ηλία, όπου μεταξύ άλλων, το τουριστικό περίπτερο, για το οποίο κατεβατά ολόκληρα είχαν γραφεί από αργειταράδες για τη δημιουργία του, έχει βανδαλιστεί ολόκληρο, ενώ ξεραμένα δέντρα έχουν πέσει παντού. Μετά την ημερίδα για τον Γκόρντον, θέλησα να ξεναγήσω τους άλλους δύο ομιλητές για να γνωρίσουν την ιστορική κληρονομιά της πόλης μας και ντράπηκα για λογαριασμό μας.
Όσο για το καφενείο Καρμόγιαννη πολύ καλά έγινε το σοβάτισμά του με εντολή της κ. Μενδώνη. Αλλά αποτελεί οξύμωρο να αφήνεται η διαλυμένη στέγη του στο χάλι της, ενώ εξίσου οξύμωρο αποτέλεσε η απαλλοτρίωσή του, όταν αποτελούσε σημείο ζωής και συνάντησης των κατοίκων της γειτονιάς. Και τρίτο οξύμωρο το ότι μετά την απαλλοτρίωση αφέθηκε να ρημάξει αντί να χρησιμοποιηθεί έστω ως αίθουσα ενημέρωσης για τις παρακείμενες αρχαιότητες.
Το συμπέρασμα είναι ότι δεν αρκεί για το Άργος η δημιουργία, σε λίγο, τριών μουσείων ώστε να αναδειχθεί η ιστορική κληρονομιά του. Χρειάζεται συνεπής, νέα πολιτική, μετά τη θεομηνία του νεογιουρουκισμού, της ασχετοσύνης και του καρακιτσαριού, που θα πρέπει να αναληφθεί τόσο από τον Δήμο Άργους όσο και από τα συναρμόδια Υπουργεία Πολιτισμού και Περιβάλλοντος. Άλλος πόρος γνώσης αλλά και οικονομικής ανάταξης δεν υπάρχει από την ανάδειξη της ιστορικής κληρονομιάς μας. Και χρειάζεται κινητοποίηση, ήδη και μέσω των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μας, όπως λ.χ. για καθαρισμούς των χώρων που περιβάλλουν αυτή την κληρονομιά – στον περίπατο από αρχαίο θέατρο μέχρι το Κριτήριο αντικρίζουμε τη δημιουργία συνεχούς σκουπιδαριού. Τέλος ας θυμίσω κάτι άλλο. Η κ.Μενδώνη οδεύοντας προς την κεντρική πλατεία ελεεινολόγησε, και πολύ σωστά, το κατάντημα της ιστορικής μας κληρονομιάς: δυστυχώς πρέπει να θυμίσω ότι το αίσχος της ανάπλασης του κεντρικού Άργους εγκρίθηκε από το ΚΑΣ το 2013 και έτσι, μεταξύ άλλων, πελεκίσθηκε το κεντρικό πάρκο της πόλης. Επί πλέον ληστεύθηκαν και κλάπηκαν από τους νεογιουρούκους οι 4 μαντεμένιοι φανοστάτες της κεντρικής πλατείας αλλά και η μεταλλική πύλη της αυλής του Δημαρχείου. Ακριβώς σε αυτό το ΚΑΣ η κ.Μενδώνη είχε πει ότι τέτοιες μελέτες θα πρέπει να προωθούνται…
Μετά την επίσκεψη Μενδώνη στο Άργος
