Η ελληνική επανάσταση χωρίς φίλτρα (γράφει ο Στέλιος Μαρινάκος)
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτελεί το σημαντικότερο γεγονός στην Ιστορία μας αφού έθεσε τις βάσεις για την δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Το εκπαιδευτικό σύστημα την αξιοποίησε για την διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας κατασκευάζοντας σε πολλές περιπτώσεις εθνικούς μύθους όπως το κρυφό σχολειό, ο ρόλος του ανώτερου κλήρου ή αποκρύπτοντας βασικά γεγονότα που δεν εξυπηρετούσαν το εθνικό αφήγημα. Ακόμα και η έναρξη της Επανάστασης μετατέθηκε χρονικά για να συμπέσει με την θρησκευτική γιορτή και να ενισχύσει την αντίληψη που πρόβαλε η επίσημη εθνική – αστική ιστοριογραφία ότι το έθνος μας μεγαλουργεί όταν μονιάζει για να υπηρετήσει έναν εθνικό σκοπό. Έτσι η εργαλειοποίηση της ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης έχει ως αποτέλεσμα τα σχολικά εγχειρίδια να περιέχουν μισές αλήθειες ή και ψέματα που ως συμβατικές πλέον γνώσεις έχουν διαμορφώσει σε πολλούς μια αντιεπιστημονική και μη ορθολογική αντίληψη για τα γεγονότα.
Η Ελληνική Επανάσταση ήταν μια αστική – εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση συνδεδεμένη άμεσα με τις μεγάλες αστικές επαναστάσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Ευρώπη κατά τον 18ο αιώνα. Καθοριστική βέβαια ήταν η επίδραση της μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης (1789), η οποία επηρέασε την πρωτοπορία των Ελλήνων διανοουμένων όπως ο Κοραής και η οποία ενέπνευσε και τα Συντάγματα και τις Διακηρύξεις στη διάρκεια του Αγώνα. Έτσι εξηγείται και το κύμα του φιλελληνισμού που οδήγησε πολλούς αστούς επαναστάτες ευρωπαικών χωρών να ενταχθούν εθελοντικά στις ελληνικές δυνάμεις.
Η ανερχόμενη αστική τάξη, έμποροι και πλοιοκτήτες, συγκέντρωσε κυρίως μέσω του θαλάσσιου εμπορίου τεράστια οικονομική δύναμη και επιδίωξε τη συγκρότηση ενός σύγχρονου αστικού – εθνικού κράτους απαλλαγμένο από την υποτέλεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Με αυτή την έννοια η Ελληνική Επανάσταση είχε και απελευθερωτικό χαραχτήρα για αυτό ενέπνευσε και άλλες κοινωνικές δυνάμεις, οι οποίες βίωναν την καταπίεση και εκμετάλλευση της οθωμανικής κυριαρχίας.
Στη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης οι συγκρούσεις συμφερόντων των διαφορετικών τμημάτων της αστικής τάξης οδήγησε σε εμφύλιες συρράξεις με καταστροφικές συνέπειες για την εξέλιξη του Αγώνα. Οι εμφύλιοι πόλεμοι, που συχνά αποσιωπούνται, δεν είναι βέβαια φαινόμενο ή ιδιαιτερότητα μόνο της Ελληνικής Επανάστασης αλλά όλων των αστικών επαναστάσεων που έλαβαν χώρα στην Ευρώπη. Η νίκη της μερίδας εκείνης που ήταν συνδεδεμένη με την Μεγάλη Βρετανία οδήγησε στην άμεση εξάρτηση του υπό διαμόρφωση ελληνικού κράτους από την υπερδύναμη εκείνης της εποχής.
Η ανιδιοτελής συμμετοχή των απλών αγωνιστών που προέρχονταν από τα φτωχά αγροτικά στρώματα οδήγησε βέβαια στην αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού αλλά δεν βελτίωσε την οικονομική –κοινωνική τους θέση. Τα αιτήματά τους για την αποκατάσταση των αγωνιστών και των οικογενειών τους , για την ανακατανομή των εθνικών δεν δικαιώθηκαν.
Οι εορτασμοί επιβεβαιώνουν συνήθως για άλλη μια φορά την επιφανειακή προσέγγιση του κορυφαίου αυτού γεγονότος. Κυριαρχεί η προβολή των γνωστών εθνικών μύθων και βολικών αφηγήσεων. Η κατασκευασμένη μνήμη του παρελθόντος προσφέρει πάντοτε στις κυρίαρχες τάξεις την καλύτερη συνταγή χειραγώγησης και ελέγχου. Και ας έλεγε ο εθνικός ποιητής ότι εθνικό είναι ο,τι είναι αληθινό.
Στέλιος Μαρινάκος
