Κλειώ Καραγιαννοπούλου: Εικόνες και ενθυμήματα από την Πόλη των Πόλεων
Σαν τα μάρμαρα της Πόλης, αμάν, ωχ αμάν
που ‘ναι στην Αγια-Σοφιά
Έτσι τα ‘χεις ταιριασμένα, βρ’ αμάν, ωχ αμάν
Μάτια, φρύδια και μαλλιά
Αποφάσισα να γίνω, βρ’ αμάν, ωχ αμάν
Στην Αγια-Σοφιά κουπές
Να ‘ρχονται να προσκυνάνε, βρ’ αμάν, ωχ αμάν
Άσπρες και μελαχρινές
Το παραδοσιακό τραγούδι για την Πόλη δεν ακούστηκε στην αίθουσα του Δαναού κατά την ομιλία-παρουσίαση (24-11-2024) της Κλειώς Καραγιανναπούλου. Ακούστηκε σίγουρα στην καρδιά των ανθρώπων που την παρακολουθούσαν, καθώς ξετυλίγονταν ιστορίες, θρύλοι αλλά και πραγματικά ιστορικά γεγονότα από μια πόλη την οποία, ορθά χαρακτήρισε η ομιλίτρια ως «πόλη των θαυμάτων». Δυστυχώς όχι πάντα θαύματα πολιτισμού, αλλά αγριότητας όπως αυτά που είχαν εφεύρει οι Νεότουρκοι για να πετύχουν την εθνοκάθαρση της Μ. Ασίας και το ξεκλήρισμα των Ελλήνων. Η Κωνσταντινούπολη ήταν ταυτόσημη με την ύπαρξη των Ελλήνων αλλά και με ένα χρώμα κοσμοπολιτισμού και ειρηνικής συνύπαρξης διαφορετικών εθνοτήτων.
Η ομιλήτρια παρουσίασε αυτή την σημαντική ιστορική περίοδο της ειρηνικής συνύπαρξης αλλά και της διαμόρφωσης του θρυλικού ονόματος μιας πόλης μαγνήτη για εκατομμύρια ανθρώπους. Η αναφορά της στα διάφορα ονόματα που έδιναν κατά καιρούς άλλοι λαοί ιδιαίτερα κατακτητικοί (Βίκινγκς, Βησιγότθοι, κ.ά), δείχνει την ακτινοβολία της Πόλης και την θέλησή τους να την κατακτήσουν. Εξάλλου οι δυο μεγάλες κατακτήσεις των Φράγκων (1203) και των Οθωμανών (1453) δεν ήταν απλά καταστροφικές για την Πόλη, ήταν κυρίως η απόδειξη της θέλησης να κατακτήσουν και να καταστρέψουν αυτό τον φάρο πολιτισμού.
Η Κλειώ Καραγιαννοπούλου στάθηκε με τεκμηριωμένη επιμονή στον πολιτισμικό πλούτο της Βασιλεύουσας η οποία, ακόμη και μετά την οθωμανική κατάκτηση, κατάφερνε να συνδυάζει το παραδοσιακό με το σύγχρονο και το κοσμοπολίτικο. Οι Έλληνες αποτελούσαν την κινητήρια δύναμη για την παραγωγή αυτού του πλούτου και παρ’ ότι οι διώξεις δεν σταμάτησαν ποτέ, όπως και των Αρμενίων και των Εβραίων, για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα, ανέκτησαν την οικονομική υπεροχή που τους επέτρεπε να ηγεμονεύουν σε μια σειρά από τομείς. Η έλευση των Νεοτούρκων παρ΄ότι αρχικά θεωρήθηκε θετική από τον ελληνικό πληθυσμό, απέβη μοιραία και η χειρότερη σε διώξεις μέχρι την τελική εκρίζωση του ελληνικού και αρμενικού στοιχείου.
Οι ανατριχιαστικές και απάνθρωπες «εφευρέσεις» εθνοκάθαρσης των Νεοτούρκων δεν σταμάτησαν με τις σφαγές και την μικρασιατική καταστροφή του 1922. Έγιναν πιο «εκλεπτυσμένες» στη συνέχεια όπως στα Χριστούγεννα του 1941, όταν η Ελλάδα στέναζε κάτω από την γερμανική κατοχή, οι Τούρκοι εφηύραν τον φόρο περιουσίας Βαρλίκι (VarlıkVergisiFaciası) για υφαρπάξουν τις περιουσίες κυρίως των Ελλήνων και να του εξοντώσουν στα καταναγκαστικά έργα της Ανατολίας. Στη συνέχεια με δυο πογκρόμ το 1955 και το 1964, κατάφεραν μια ακμαιότατη κοινότητα η οποία αριθμούσε περισσότερους από 100.000 Έλληνες να την συρρικνώσουν στη σημερινή κοινότητα των περίπου 3000 Ελλήνων.
Βεβαίως, η Διεθνής Κοινότητα σιώπησε όπως σιωπά 50 χρόνια τώρα στην καταπάτηση κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου με την κατοχή και διχοτόμηση της Κύπρου από τους Τούρκους του Αττίλα. Η Κλειώ Καραγιαννοπούλου με ένα εξαιρετικό υλικό μας υπενθύμισε πως δεν «θα ξαναπάρουμε την Πόλη», αλλά χρειάζεται να διατηρούμε αλώβητη την ιστορική μας μνήμη. Η Πόλη μπορεί να αλλάζει κάτω από το βάρος μιας πληθυσμιακής αλλοίωσης και ενός επιθετικού ισλαμοφασισμού (οι λέξεις είναι δικές μου και όχι της ομιλήτριας), αλλά η ιστορία της δεν μπορεί να σβήσει όσες αλλαγές κι αν επέλθουν. Σ’αυτό οφείλεται και η αγάπη των Ελλήνων για την Πόλη και το Πατριαρχείο που διατηρεί ζωντανή τη σχέση μας μαζί της.
Η Κλειώ Καραγιαννοπούλουμας ταξίδεψε στην Πόλη των Θαυμάτων με μια συναρπαστική και εξαιρετικά τεκμηριωμένη ξενάγηση.
(Γ. Κόνδης)
