Κιαμήλ-μπέης: Ένας Τούρκος που συγκίνησε και εντυπωσίασε Έλληνες και Ευρωπαίους
Παρουσίαση του βιβλίου του Γ. Κόνδη και Γ. Γαννούση:
.
Δημήτριος Βαρδουνιώτης: Αναζητώντας τα ίχνη του Κιαμήλ-μπέη της Κορίνθου.
Παρουσίαση, κριτική μελέτη και συμπληρωματική έρευνα σε άγνωστο χειρόγραφο του Αργείου ιστορικού
Η σχέση Ελλήνων και Τούρκων στην περίοδο της τουρκικής υποδούλωσης ήταν σχέση απανθρωπιάς, εκμετάλλευσης, εξόντωσης και καθημερινής βίας. Παρά το εξοντωτικό καθεστώς που είχαν επιβάλλει οι Τούρκοι στους Έλληνες υπήρξαν περιπτώσεις που Τούρκοι άρχοντες κέρδισαν την εκτίμηση των Ελλήνων (ντόπιων) με το παράστημά τους ,τη δράση τους και τη συμπεριφορά τους. Σε μια τέτοια ιδιαίτερη περίπτωση αναφέρεται η εξαιρετική ερευνητική μελέτη των Γ. Κόνδη και Γ. Γιαννούση. Το βιβλίο εκδόθηκε από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού που επιτελεί ένα τεράστιο πνευματικό και ιστορικό έργο όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο αλλά και πανελλαδικό και διεθνές. Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμείται από ένα σχέδιο, εικόνα της Αρχαίας Κορίνθου και του Ακροκορίνθου στις αρχές του 19ου αιώνα, έργο του Εσθονού αρχαιολόγου και ιστορικού τέχνης Otto Magnus von Stackelberg.
Αφετηρία για τη συγγραφή του βιβλίου υπήρξε το ανέκδοτο χειρόγραφο του αξιολογότατου Αργείου ιστορικού και ιστοριοδίφη Δημήτρη Βαρδουνιώτη για τον Κιαμήλ μπέη (1783-1822) της Κορίνθου. Πρέπει να σημειωθεί ότι το ανέκδοτο χειρόγραφο για τον Κιαμήλ έχει συμβολικό χαρακτήρα σε σχέση με την προσέγγιση των εχθρών Τούρκων εκείνη την εποχή και δείχνει ωριμότητα και επιστημονική ακεραιότητα.. Το βιβλίο αποτελεί μια επιστημονικά υποδειγματική και επίπονη προσπάθεια διερεύνησης και κριτικής προσέγγισης της προσωπικότητας και της απήχησης του Κιαμήλ μπέη στην Κορινθία, στην Πελοπόννησο και ευρύτερα.
Το πλήθος των επιστολών και προφορικών πληροφοριών, η επίμονη αναζήτηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό για την προσωπικότητα του Κιαμήλ μπέη, το πλήθος των εικόνων για την περιοχή της Κορίνθου και τα παλάτια του μπέη, η ευρεία εξέταση πληροφοριών για τη διαβίωσή του στην Κόρινθο και τη θεσμική του λειτουργία(από το 1815 που ανέλαβε την εξουσία) και η μελέτη δημοτικών τραγουδιών και ποιημάτων ξένων διανοητών αποτελούν τις πηγές και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μελέτης.
Είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη η παρατήρηση της κυρίας Παναγιώτας Κασίμη, προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων της Κορινθίας, στον περιεκτικότατο πρόλογό της στο βιβλίο, ότι «το βιβλίο είναι στην πραγματικότητα «μια μελέτη μέσα στη μελέτη», μια διπλή καταγραφή στο χώρο και στο χρόνο με δύο ήρωες, τον ιστορικό και την ιστορική μορφή».
Ο Δημήτρης Βαρδουνιώτης (1847-1924), ιστορικός και ιστοριοδίφης, παραγνωρισμένος για πολλές δεκαετίες από τους συντοπίτες του Αργείους έχει να επιδείξει μεγάλη πνευματική δημιουργία και κυρίως ιστορικά έργα( Η καταστροφή του Δράμαλη, Αφνειός Κόρινθος,..), εξαιρετική αναγνώριση για τη συλλογή εγγράφων που αφορούν την επανάσταση του 1821 και τεράστια εκτίμηση από τους πνευματικούς κύκλους των Αθηνών. Ανήκει στην πρώτη μετεπαναστατική γενιά (μετά το 1821), που έχει σχέσεις με απογόνους αγωνιστών και με ανθρώπους που θα του μεταφέρουν και προφορικά πληροφορίες για τα προεπαναστατικά και τα χρόνια της επανάστασης τις οποίες αξιοποιεί επισκεπτόμενος και προσωπικά την Κόρινθο.
Ο Βαρδουνιώτης επιλέγει να διερευνήσει τη ζωή ενός Τούρκου που διετέλεσε μπέης στην Κόρινθο και του οποίου η φήμη πήρε μυθικές διαστάσεις τόσο για τα σωματικά χαρακτηριστικά του( ο Πουκεβίλ, κατά τον Βαρδουνιώτη, τον συνέκρινε με τον Απόλλωνα, όταν τον συνάντησε στην Κόρινθο το 1815- το όνομα Κιαμήλ στα αραβικά σημαίνει τον τέλειο, τον ολοκληρωμένο, τον σε όλα καλό άνθρωπο ) όσο και για τα πλούτη του και την πολιτική του συμπεριφορά απέναντι στους Έλληνες. Ο ιστορικός Φιλήμων σημειώνει: « Διεκρίνετο όμως παρ’ αυτοίς ως και καθ’ άπασαν την Πελοπόννησον, ο πολυκτήμων και νουνεχέστατος Χουσεήν Κιαμήλ βεγής, λόγω και πράγματι δεσπόζων της Κορινθίας». Ο Βαρδουνιώτης επισημαίνει με θαυμασμό τις διοικητικές ικανότητες του Κιαμήλ, που βοήθησαν στη συσσώρευση του πολυθρύλητου πλούτου του καθώς και την «πατρική διοίκηση» που συντέλεσε στη δημιουργία της αίσθησης ασφάλειας και δικαιοσύνης στην περιοχή που διοικούσε, η οποία αναπτύχθηκε οικονομικά και κοινωνικά. Όμως παρά την τεράστια φήμη του και τις προσπάθειες των συγγραφέων του βιβλίου δεν βρέθηκε καμιά προσωπογραφία του.
Οι συγγραφείς του βιβλίου έχοντας ως αφετηρία το αδημοσίευτο κείμενο του Βαρδουνιώτη προχώρησαν στη συστηματική διερεύνηση και προσπάθεια διασταύρωσης όλων των πληροφοριών που αναφέρονται στο χειρόγραφο του (το οποίο παραθέτουν και μεταγραμμένο) που με ρομαντική προσέγγιση γράφει ο συγγραφέας, χωρίς όμως το γεγονός αυτό να αλλοιώνει την πραγματική ιστορική εικόνα. Οι συγγραφείς ερευνούν και αναζητούν σε Ελλάδα και εξωτερικό πρόσθετα στοιχεία για τη προσωπικότητα και το βίο του Κιαμήλ, για την οικονομική και κοινωνική κατάσταση της περιοχής κυριαρχίας του και της Πελοποννήσου γενικότερα, αναφέρονται σε πλήθος πληροφοριών και λεπτομερειών αξιοποιώντας εκτός των άλλων και τις περιγραφές πολλών ξένων περιηγητών, αρχαιολόγων και ιστορικών.
Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το τμήμα του βιβλίου που παραθέτονται και σχολιάζονται τα δημοτικά τραγούδια και τα ποιήματα Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών που αναφέρονται στη ζωή και την εκτέλεση του Κιαμήλ στον Ακροκόρινθο γεγονός που επιβεβαιώνει τις μυθικές διαστάσεις της φήμης του, τη διείσδυση στην ελληνική λαϊκή ψυχή αλλά και την επίδραση στην ευρωπαϊκή λογοτεχνική δημιουργία της εποχής. Πάντως πρέπει να ομολογήσει κανείς ότι είναι κάπως δυσερμήνευτη η μεγαλειώδης απήχηση του Κιαμήλ και προκαλεί έκπληξη.
Είναι πολύ αξιόλογη, επίσης, η πληθώρα εικόνων που υπάρχει στο βιβλίο και επιτρέπει μια εικονική αλλά και συναισθηματική προσέγγιση της εποχής, των κτιρίων, των περιοχών αλλά και των ανθρώπων στην οθωμανική περίοδο και συμπληρώνει την ανθρωπογεωγραφία και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής.
Τέλος η επαρκέστατη βιβλιογραφία Ελλήνων και Ξένων μελετητών, που παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου, αλλά και οι διαδικτυακές πηγές που χρησιμοποιούνται συμπληρώνουν την επιστημονική ποιότητα της εργασίας.
Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση αυτής της ενδιαφέρουσας και πρωτότυπης μελέτης παραθέτω την άποψη των συγγραφέων για το στόχο και τα αποτελέσματα της προσπάθειά τους: « Στόχος της παρούσας μελέτης ήταν η ανάπτυξη και η ολοκλήρωση της έρευνας αυτής συνεπικουρούμενης από τις σύγχρονες δυνατότητες έρευνας». Έτσι, « η έρευνα επέτρεψε να αναδειχθούν οικονομικές, κοινωνικές και χωροταξικές λεπτομέρειες για την Κόρινθο και την ευρύτερη περιοχή, από πηγές άγνωστες μέχρι σήμερα και παράλληλα να εξεταστούν συνδυαστικά πρόσωπα και γεγονότα της προεπαναστατικής και της πρώτης επαναστατικής περιόδου. Επέτρεψε, επίσης, την ανακάλυψη νέων απεικονίσεων (σχέδια,γκραβούρες,κ.ά.) και τον παραλληλισμό τους με γνωστές απεικονίσεις και έργα καλλιτεχνών…».
Σημείωση:
Το βιβλίο θα παρουσιαστεί τη Δευτέρα 7 Οκτώβρη 2024, 7.30μ.μ., στο Χώρο Πολιτισμού ΙΑΝΟΣ, Σταδίου 24, Αθήνα
