Ο “Πλούτος” του Αριστοφάνη, 19-20 Ιουλίου στην Επίδαυρο
Πρόκειται για την τελευταία σωζόμενη κωμωδία «Πλούτος» που έγραψε το 388 π.Χ. ο Αριστοφάνης, ο μεγαλύτερος κωμικός ποιητής όλων των εποχών (445 – 385 π.Χ.). Πρόκειται για μια παράσταση που βρίσκεται κοντά στη «Νεφελοκοκκυγία» και τις «Εκκλησιάζουσες». Ο Αριστοφάνης επιχειρεί την υπεράσπιση των πτωχών και τίμιων Αθηναίων πολιτών. Σύμμαχοί του οι δίκαιοι και ενάρετοι πολίτες, όσοι απέμειναν … μέσα στην οικονομική κρίση της Αρχαίας Αθήνας, μετά το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου και την τραγική ήττα της Αθήνας από τη Σπάρτη. Φτώχεια και δυστυχία παντού. Οι έντιμοι Αθηναίοι και οι αγρότες δυστυχούν από την οικονομική κρίση που χτύπησε την Αθήνα.
Ο Αριστοφάνης αναπτύσσει έναν πρωτότυπο προβληματισμό για τη δίκαιη ανακατανομή των υλικών αγαθών και κινείται ανάμεσα στο παραμύθι και την ουτοπία και παριστάνει τον «Πλούτο» ως τυφλό, που πρέπει να βρει το φως του. Ο τυφλός Πλούτος εξισώνεται ως τυφλος με τους κακούς, τους άδικους και μοχθηρούς, καλή ώρα, ενώ οι φτωχοί είναι οι καλοί, οι έντιμοι και οι ενάρετοι. Ο ποιητής προσπαθεί να ανατρέψει την ανισότητα που μας φέρνει στο νου γνωστό τραγούδι από παλιά 1960-1970 «Αν ήμουν πλούσιος …..».
Στην παράσταση αυτή αντιπαρατίθεται ο Πλούτος με την Πενία μέσα από ένα ρητορικό διάλογο αντιπαράθεσης στο πνευμα των Σοφιστών της Αρχαίας Αθήνας και μπαίνει στο βάθος, στην ουσία, των κοινωνικών ανισοτήτων που έχουν εκτιναχθεί στα ύψη στην εποχή μετά την οικονομική κρίση και τον ξέφρενο οικονομικό αμοραλισμό. Αυτό μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο όταν ο τυφλός Πλούτος βρει το φως του και παύσει να ευνοεί τους άδικους και τους εκμεταλλευτές του μόχθου και της εργασίας των φτωχών και των ενάρετων.
Στη λύση του οξυμένου κοινωνικού προβλήματος του υπερβολικού πλούτου από τη μια πλευρά και της φτώχειας των πολλών από την άλλη ο Χρεμύλος ένας έντιμος Αθηναίος που ενδιαφέρεται για το μέλλον και την προκοπή του γιου του, πηγαίνει στο Μαντείο του Απόλλωνα να ζητήσει χρησμό και ο θεός του φωτός του δείχνει με το χρησμό έμμεσα τον τρόπο που πρέπει να ενεργήσει αμέσως μόλις βγει από το μαντείο του Θεού. (Εδώ δεν αναφέρουμε το χρησμό). Αλλά δεν έχει νόημα να σας αποκαλύψω όλη τη συνέχεια της κωμωδίας του σύγχρονου Πλούτου.
Ο καταξιωμένος σκηνοθέτης Γιάννης Κακλέας με το πρωτοπόρο και καταξιωμένο θίασο του Θεάτρου Βορείου Ελλάδος χρησιμοποιεί στη σκηνοθεσία μια αμεσότητα με τη φτώχεια της Αρχαίας Αθήνας και της σημερινής ελληνικής τραγικής πραγματικότητας και παρουσιάζει στους τυχερούς θεατές που είχαν και θα έχουν και σήμερα Σάββατο 20 Ιουλίου 2024 την επιλογή και την ευκαιρία να δουν την παράσταση, μέσα από τη σκέψη και τη φαντασία του ακένωτου μεγαλύτερου κωμικού ποιητή όλων των εποχών Αριστοφάνη.
Ειδικότερα οι νέοι που θα δουν την παράσταση και αγαπούν τη ράπερ μουσική θα απολαύσουν τον επαναλαμβανόμενο εαυτό τους κατά της πρωτοφανούς κρίσης της ελληνικής κοινωνίας μετά τη χρεοκοπία, την πραγματικότητα που τους περιβάλλει με τη φτώχεια, την ανισότητα και την ανέχεια που βιώνουν παραγκωνισμένοι και αγνοημένοι από την κυριαρχία της Πλουτοκρατίας που συνεχίζει να πλουτίζει ασύστολα και την οικονομική ανέχεια των πολλών που τους μαστίζει.
Οι νέοι που δεν έχουν τη στοιχειώδη οικονομική δυνατότητα να φτιάξουν …. επιτέλους τη ζωή τους, έχουν επαναστατήσει αγνοημένοι από την πλουτοκρατία και ζητούν ένα κόσμο καλύτερο και ανθρώπινο. Όταν η ανθρωπιά έχει εξαφανισθεί από τους οικονομικά ισχυρούς και οι νέοι οδηγούνται στην καταστροφή.
Ο οξύνους, εμπνευσμένος και δοκιμασμένος γνωστός σκηνοθέτης μέσα από έναν κορυφαίο ράπερ που από την αρχή της παράστασης κατακεραυώνει την πλουτοκρατία και καταφέρνει να κάνει … το ακατόρθωτο … να ντρέπεται η πλουτοκρατία για τονεαυτό της, και συντρίβεται από τον κεραυνοβόλο λόγο του κορυφαίου αριστοφανικού σκηνοθέτη Γιάννη Κακλέα, ειρωνευόμενος ακόμα και το Δία ακόμα διότι είναι πλούσιος.
Άμεσα και έμμεσα το έργο του Αριστοφάνη με τη μεταφορά του στη σημερινή πραγματικότητα, τονίζει οτι, εν ολίγοις ζητείται Πρωθυπουργός και Κυβέρνηση πουθα κάνει επιτέλους τα αυτονόητα για τον ελληνικό λαό, από όπου πηγάζουν όλες οι εξουσίες … του δημοκρατικού πολιτεύματος,, όπως είχε κάνει κάποτε στην Αθήνα, με τη «σεισάχθεια» την απαλλαγή των σκλαβωμένων Αθηναίων που είχαν γίνει δούλοι από τα χρέη.
Πρόκειται χωρίς αμφιβολία για την καλύτερη παράσταση στο Φεστιβάλ Επιδαύρου 2024, μέσα από τον απαράμιλλό συνδυασμό της αρχαίας και νέας ελληνικής κοινωνίας, μέσα στην κρίση με τη μοναδική σκηνοθεσία σε έναν απαράμιλλο συνδυασμό Αριστοφάνη και Κακλέα.
Το μοντέρνο σκηνικό απεικονίζει ένα εγκαταλειμμένο εργοστάσιο από την κρίση με σπασμένα τζάμια και σκουριασμένα κάγκελα στα παράθυρα, κάτι ανάλογο με τη γνωστή εικόνα που αντικρίζουν εδώ και χρόνια, όσοι διέρχονται καθημερινά από το δρόμο Ναυπλίου – Ν. Κίου Μύλων στο ερειπωμένο εργοστάσιο του «Πελαργού».
Το πρωτοπόρο Θέατρο Βορείου Ελλάδος πάντα πρωτοτυπεί σε καίρια θέματα και επειδή ως πτυχιούχος της Κλασικής Φιλολογίας,, του ΕΚΠΑ και Αρχαιολογίας και Τέχνης του ΑΠΘ έχω δει εδώ και 50 χρόνια σχεδόν ανελιπώς πλήθος παραστάσεων, άλλωστε ήμουν και για πολλά χρόνια υπεύθυνος για τις παραστάσεις του Φεστιβάλ για την Επίδαυρο, αναφέρω ότι τέτοια επιτυχημένη προσαρμογή αρχαίας κωμωδίας με την ελληνική πραγματικότητα, δεν έχω ξαναδεί.
Πρόκειται για παράσταση σταθμός, όσοι πιστοί μεγάλοι και κυρίως οι νέοι που δεν την είδαν χτες να τρέξουν στην Επίδαυρο σήμερα. Θα δουν μπροστά στα μάτια τους τον εαυτό τους και την ψυχή τους. …. Θυμάμαι τέλος, γιατί ήμουν παρόν στην πρωτοποριακή παράσταση της «Άλκηστης» του Ευριπίδη, πριν από τριάντα και πλέον χρόνια, του Θεάτρου Βορείου Ελλάδος σε σκηνοθεσία Χουβαρδά που δίχασε τους θεατές και πολλοί θεατές αποχώρησαν στο μέσον της παράστασης, μεταξύ των οποίων και η αείμνηστη κορυφαία τραγωδός Άννα Συνοδινού. Έκτοτε οι παραστάσεις, μετά την Αλκυστη του Χουβαρδά, αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο γίνονται με μοντέρνα κουστούμια που εγκαινίασε το πρωτοπόρο Θέατρο του Βορρά στην Επίδαυρο.
Η πρωτοπόρα μοναδική σύγχρονη παράσταση όχι μόνο δεν διχάζει αλλά κέρδισε από την αρχή την επιδοκιμασία των θεατών. Στην παράσταση παραβρέθηκαν και μερικοί θεατρόφιλοι βουλευτές εξ Αθηνών, διότι προφανώς ενδιαφέρονται για το θέατρο και γνώριζαν τι θα έβλεπαν.
Εξ Αργολίδας δεν είδα περιέργως κάποιο βουλευτή. Τους προτρέπω να μην χάσουν μία μοναδική σύγχρονη κωμωδία της ελληνικής πραγματικότητας. Άλλωστε τις μεγαλύτερες κριτικές στους κυβερνώντες πολιτικούς της Αρχαίας Αθήνας την έκανε η μοναδική θεατρική φυσιογνωμία του κόσμου, ο Αριστοφάνης, όπου μαστίγωνε τους πολιτικούς γιατι το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας δεν χάριζε «κάστανα» σε κανέναν. Ιδιαίτερα στη μέση της παράστασης με την «παράβαση» όπου μιλούσε ο ποιητής ανοιχτά, κατά των πολιτικών και στρατηγών και ανέβαινε το επίπεδο της σκέψης και της κρίσης στους αρχαίους Αθηναίους.
Όσοι κατάλαβαν και πήραν το μήνυμα ας τρέξουν στην Επίδαυρο σήμερα 20-7-2024 και δεν θα … χάσουν …
*Χρήστος Πιτερός, επίτιμος προϊστάμενος αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και αρχαιογνωστικής έρευνας
