Οι “δικοί μας” υπουργοί στην Καταστροφή της Σμύρνης (γράφει ο Τόλης Κοΐνης)

Η Μικρασιατική καταστροφή έχει στοιχειώσει μέσα στην Ελληνική ιστορία. Δικές μας αστοχίες ξεσπίτωσαν κακήν κακώς 1.500.000 εκατομμύριο Έλληνες και έστειλαν στον θάνατο άλλες 300.000.

Στις τιμητικές εκδηλώσεις που έγιναν πέρυσι για τα 200 χρόνια από την καταστροφή εστιάσαμε την προσοχή μας στα ανεκτίμητα πολιτιστικά στοιχεία που έφεραν οι πρόσφυγες μαζί τους και στις δυσκολίες που συνάντησαν για να ενταχθούν στο νέο περιβάλλον. Αντίθετα δεν διερευνήσαμε καθόλου τις αιτίες της στρατιωτικής ήττας και αντιμετωπίσαμε επιπόλαια τους άστοχους πολιτικούς χειρισμούς. Λες και αποτελούσαν ταμπού αυτά τα δύο ζητήματα.

Κατ’ αρχήν ποιο κόμμα ήταν στην εξουσία στην Ελλάδα; Τις εκλογές της 1/11/1920 είχε κερδίσει η «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις», συνασπισμός Αντιβενιζελικών κομμάτων με κύρια δύναμη το υπό τον Δημήτριο Γούναρη «Λαϊκόν Κόμμα» υπήρχαν όμως στα πλαίσια της «συνεργασίας» δυνατοί ομαδάρχες. Ο  Στράτος (με τους Μεταρρυθμιστές) , ο Μπούσιος (Μακεδονάρχης), ο Καλογερόπουλος (πρώην Πρωθυπουργός) κ.α. Οι φατρίες αυτές παρά την ιδεολογική τους συγγένεια σπαράσσονταν από προσωπικές φιλοδοξίες. Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος, γέρος και άρρωστος τότε, δεν είχε δύναμη να παρέμβει. Έτσι όλοι αυτοί δρούσαν ο καθένας για τον εαυτό του επικαλούμενοι πάντοτε το όνομά του.

Τον Μάρτιο του 1922 οι δυνάμεις της Αντάντ (ΑγγλοΓάλλοι), μας είπαν ξεκάθαρα «Πάρτε τον στρατό σας από την Μικρά Ασία» και μας έκοψαν τον δανεισμό χρημάτων και κάθε βοήθεια μέχρι να συμμορφωθούμε. Βρέθηκε η Κυβέρνηση σε τρομερά διλήμματα: α) Ποια θα ήταν η τύχη των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, χωρίς την προστασία του στρατού; Και β) Με τί χρήματα θα συνεχίζαμε τον πόλεμο;

Στο δεύτερο έδωσε λύση ένας μεγαλοφυής Έλληνας πολιτικός ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης καθηγητής του ΕΜΠ (Υπουργός Οικονομικών). Έκοψε στη μέση τα κυκλοφορούντα χαρτονομίσματα!!!!! Το υπόλοιπο θα εξαργυρωνόταν μετά… Ένα είδος υποτίμησης.Με αυτό τον τρόπο εξοικονόμησε χρήματα για να συνεχιστεί ο πόλεμος.

Στο πρώτο κανένας δεν έπαιρνε ευθύνη. Ήθελαν να τρενάρουν τις διαπραγματεύσεις με τον Κεμάλ. Αυτός ανένδοτος. Φεύγει ο στρατός σας από την Ασία και μετά συζητάμε για τους Ελληνικούς πληθυσμούς. Δεν μπορούσε να γίνει πιστευτός.

Το αδιέξοδο προκάλεσε νέα Κυβερνητική κρίση. Έτσι ο κλήρος έπεσε στον Πρωτοπαππαδάκη, που δεν ήταν αρχηγός κόμματος, να αναλάβει την Κυβέρνηση. Όλες οι φατρίες συμφώνησαν με το πρόσωπό του.

Στην Κυβέρνηση του Πρωτοπαππαδάκη συμμετείχαν και τρεις δικοί μας Υπουργοί.

Ο Κωνσταντίνος Πολυγένης στο Υπουργείο Παιδείας, ο Σπυρίδων Στάης και ο Γεώργιος Καρπετόπουλος.

Ο Κωνσταντίνος Πολυγένης (την προτομή του την έχουμε μπροστά στο Δικαστήριο του Άργους) ήταν ένας από τους πλέον έγκριτους νομικούς της χώρας. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, με πλούσιο συγγραφικό επιστημονικό έργο. Αργειακής καταγωγής, αν και γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, διατηρούσε πολλές επαφές με το Άργος. Σκληρά Αντιβενιζελικός. Δυο φορές (1910 και 1917), με προσχήματα, οι Βενιζελικοί τον απέλυσαν από Καθηγητή Πανεπιστήμιου. Οι Κυβερνήσεις όμως της περιόδου 1920-1922 τον τίμησαν ιδιαιτέρως. Για μια χρονιά ήταν ταυτόχρονα Υπουργός Παιδείας και Πρύτανης στο Καποδιστριακό. (Αυτές είναι υπερεξουσίες).

Ο άλλος «δικός μας» Υπουργός – Διοικητής Θεσσαλονίκης ήταν ο Σπυρίδων Στάης. Μαθηματικός και κατά κάποιο τρόπο προκάτοχός μου. Ήταν το 1892 Μαθηματικός στο Γυμνάσιο Ναυπλίου (με τρομερές για την εποχή του σπουδές), έκανε χρέη Γυμνασιάρχη εδώ και έγινε Υπουργός Παιδείας εκλεγόμενος στην γενέτειρά του τα Κύθηρα.

Αυτός έμεινε στην ιστορία όταν ήταν Υπουργός Παιδείας το 1906 μονομάχησε(!!!!!). Ναι, με πιστόλια σαν τους καουμπόηδες. Με έναν βουλευτή της Αντιπολίτευσης. Νίκησε στην μονομαχία και σκότωσε τον αντίπαλό του.

Ο τρίτος ήταν ο Γεώργιος Καρπετόπουλος (έχουμε δρόμο στο Άργος με το όνομά του). Παλιός αξιωματικός του Ιππικού. Πολιτευόταν από το 1902 στην περιοχή μας. Συμμετείχε στην Κυβέρνηση Πρωτοπαππαδάκη ως Υπουργός-Διοικητής Κρήτης. Είχαν βάλλει έναν σκληρό Αντιβενιζελικό για να κρατήσει μια «επικίνδυνη» για την Κυβέρνηση περιοχή.

Η Κυβέρνηση Πρωτοπαππαδάκη όμως δεν έλεγχε τον στρατό της Μικράς Ασίας. Οι επιλογές του Χατζηανέστη ως Αρχιστρατήγου και του Τρικούπη ως Σωματάρχη ήρθαν φυτευτές. Από το Παλάτι; Ίσως. Δεν έχει διευκρινισθεί. Και οι δυο αποδείχθηκαν ολέθριοι. Στις 13 Αυγούστου ο Κεμάλ εξαπέλυσε την επίθεση. Το σώμα του Τρικούπη διαλύθηκε. Ο Χατζηανέστης εξέδιδε διαταγές από μια θαλαμηγό στο λιμάνι της Σμύρνης. Ο Τρικούπης παραδόθηκε στους Τούρκους. Ήταν ζήτημα ημερών η κατάληψη της Σμύρνης.

Η Κυβέρνηση Πρωτοπαππαδάκη προσπάθησε να «διαχειριστεί την ήττα», που θα λέγαμε σήμερα. Με πρωτομάστορα μια από τις καλλίτερες πένες τον Γεώργιο Βλάχο της «Καθημερινής» με δυο άρθρα που έμειναν ιστορικά, το «Οίκαδε» και τους «Πομερανούς» καλούσε – τάχα μου – την Κυβέρνηση να αποσύρει άμεσα τον στρατό από την Μικρά Ασία, την ίδια στιγμή που ο Κεμάλ μας είχε πάρει φαλάγγι.

Η ήττα δεν ήταν διαχειρίσιμη. Ο Πρωτοπαππαδάκης υπέβαλε στον Βασιλιά την παραίτησή του. Ο Βασιλιάς θυμήθηκε τον Ιωάννη Μεταξά. Του ανέθεσε διερευνητική εντολή. Ο πονηρός μετέπειτα δικτάτορας τρέχει αμέσως στις φυλακές Αβέρωφ !!!! και πάει ίσα στο κελί του μεγάλου μας ιστορικού Γιάννη Κορδάτου (τότε Γραμματέα του ΚΚΕ) και του προτείνει συνεργασία (δεν έδινε υπουργεία, αλλά αμνηστία των κρατούμενων κομμουνιστών και αναγνώριση της Σοβιετικής Ένωσης). Ο Κορδάτος δεν θέλησε το μικρό επαναστατικό κόμμα που ηγείτο να γίνει το δεκανίκι του παλαιοκομματισμού και αρνήθηκε. Ο Μεταξάς κατέθεσε μετά από αυτό την εντολή.

Ο κλήρος τότε έπεσε τότε στον Νικόλαο Τριανταφυλλάκο. Νομικό από την Τρίπολη, σκληρό Αντιβενιζελικό.

Στη κυβέρνησή του ένα από τα βασικά υπουργεία, στο της Δικαιοσύνης, επιλέχθηκε ένα εξωκοινοβουλευτικό πρόσωπο από το Ναύπλιο. Ο Σπυρίδων Γιαννόπουλος, Πρόεδρος, τότε, του Δικηγορικού Συλλόγου. Ήταν προσωπική επιλογή του Πρωθυπουργού. Η Κυβέρνηση είχε μόνο στόχο να μην γίνει επανάσταση από τον στρατό και τους πρόσφυγες. Ήθελε έναν σκληρό Αντιβενιζελικό στο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Τις λίγες ημέρες της παραμονής του κατάφερε να συλλάβει τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον Ακαδημαϊκό Σπύρο Μελά ως Βενιζελικούς, να συλλάβει ορισμένους αξιωματικούς που ερχόντουσαν από την Σμύρνη και δεν θέλησαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους, και τέλος να συνεχίσει την κράτηση των κομμουνιστών (όσων πιο πολλών μπορούσαν).

Δεν απέφυγαν το στρατιωτικό Κίνημα. Ο Πλαστήρας πήρε την εξουσία στη Λέσβο. Στην προσπάθειά του να πάρει την Χίο, οι άντρες του σκότωσαν έναν ανιψιό του Πρωθυπουργού, ταγματάρχη. Μετά από λίγες ημέρες πέρασε πάνω από την Αθήνα αεροπλάνο πετώντας προκηρύξεις με απαίτηση την παραίτηση της Κυβέρνησης και του Βασιλιά. Η κατάσταση ξέφευγε από κάθε έλεγχο. Ο Πάγκαλος συγκρότησε παρακρατικό στράτευμα και είχε αρχίσει τις συλλήψεις φιλοκυβερνητικών!!!. Στις 20 Σεπτέμβρη η Κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου παραιτήθηκε… Μετά κάναμε πολύ καιρό να δούμε «δικούς μας» Υπουργούς.