Εδώ και τριάντα χρόνια η 22 Μαΐου έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη, ως Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας. Στόχος είναιη καλύτερη κατανόηση και ευαισθητοποίηση σε θέματα βιοποικιλότηταςκαι η διατήρηση της πανίδας και της χλωρίδας.
Σύμφωνα με εκθέσεις του ΟΗΕ, το 12% των πτηνών και το 10% των φυτών και των ζώων της Γης απειλούνται με εξαφάνιση, εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της υποβάθμισης των βιοτόπων τους. Ο επιστήμονες προειδοποιούν ότι έως το 2050 θα έχει εξαφανιστεί το ένα τρίτο της πανίδας της Γης. Ο αντίκτυπος του ανθρώπου στη βιοποικιλότητα αποτελεί επίσης ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της ανθρωποκαίνου εποχής. Η Ανθρωπόκαινος γεωλογική εποχή περιγράφει την ορατή πλέον απειλή για μια πλανητική βιολογική-οικολογική καταστροφή, για την οποία θα ευθύνεται αποκλειστικά το ανθρώπινο είδος.
Η βιοποικιλότητα ,η ποικιλία δηλαδήτων μορφών ζωής στον πλανήτη μας , συμπεριλαμβανομένων των φυτών, των ζώων, των μυκήτων, των μικροοργανισμών και των οικοτόπων τους, μας παρέχουν τρόφιμα, υλικά, φάρμακα, αναψυχή, υγεία και ευεξία. Καθαρίζουν το νερό, επικονιάζουν τις καλλιέργειες, καθαρίζουν τον αέρα, απορροφούν τεράστιες ποσότητες άνθρακα, ρυθμίζουν το κλίμα, διατηρούν τα εδάφη γόνιμα, μας παρέχουν φάρμακα και προσφέρουν πολλά από τα βασικά δομικά στοιχεία για τη βιομηχανία.
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου ΑΕΠ (περίπου 40 τρισ. ευρώ) εξαρτάται από το φυσικό περιβάλλον και τους πόρους του. Οι μεγαλύτεροι οικονομικοί τομείς όπως οι κατασκευές, η γεωργία και η βιομηχανία τροφίμων και ποτών εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη φύση και συνεισφέρουν από κοινού περίπου 7,3 τρισ. ευρώ στην παγκόσμια οικονομία.
Η Ελλάδα λόγω της γεωγραφικής της θέσης και της ορεογραφικής της διαμόρφωσης θεωρείται ένα από τα hot-spot βιοποικιλότητας, παγκοσμίως. Σε όλη την επικράτεια υπάρχουν τουλάχιστον 6.500 χιλιάδες είδη φυτών εκ των οποίων 1.600 είναι ενδημικά, δηλαδή δεν υπάρχουν πουθενά αλλού.Η παλαιογεωγραφία της περιοχής την ευνόησε προκειμένου να συγκεντρώσει είδη από τις γύρω περιοχές.Τα βόρεια σύνορά μας έχουν κλιματικές συνθήκες παρόμοιες με τις μέσο-ευρωπαϊκές, οι νότιες ακτές μας έχουν υποτροπικό κλίμα και φιλοξενούν είδη αντίστοιχα με της βόρειας Αφρικής ή της Μέσης Ανατολής. Τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου δέχονται πολλές επιρροές από την Τουρκία και την Ασιατική χλωρίδα και αντίστοιχα από τη δυτική πλευρά τα νησιά του Ιονίου έχουν πολλές τυπικές συγγένειες με την Ιταλία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαράζοντας τη Στρατηγική της, από το 2020, για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας επιδιώκει να θέσει τη βιοποικιλότητα της Ευρώπης σε πορεία ανάκαμψης έως το 2030, προς όφελος της φύσης, των ανθρώπων και του κλίματος.
Η Στρατηγική αυτή ορίζει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο δεσμεύσεων και δράσεων, ώστε να καταπολεμήσει τις βασικές αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας, που είναι:
-αλλαγές στη χρήση της γης και της θάλασσας·
-η υπερεκμετάλλευση των βιολογικών πόρων
-η κλιματική αλλαγή
-η ρύπανση, και
-τα χωροκατακτητικά ξένα είδη.
Προκειμένου να τεθεί η Βιοποικιλότητα σε πορεία ανάκαμψης, η Στρατηγική θέτει προς εκπλήρωση το αργότερο έως το 2030, μια σειρά στόχων και δεσμεύσεωνόπως είναι:
–Ένα συνεκτικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών προκειμένου να προστατεύεται τουλάχιστον το 30 % των χερσαίων και το 30 % των θαλάσσιων εκτάσεων της ΕΕ, στο πλαίσιο ενός διευρωπαϊκού δικτύου για τη φύση, με τον καθορισμό σαφών στόχων και μέτρων διατήρησης και την κατάλληλη παρακολούθησή του·
-καθώς και Σχέδιο αποκατάστασης της φύσης της ΕΕπου περιλαμβάνει τις ακόλουθες δεσμεύσεις για το 2030:
- αποκατάσταση σημαντικών περιοχών υποβαθμισμένων και πλούσιων σε άνθρακα οικοσυστημάτων·
- διασφάλιση ότι οι οικότοποι και τα είδη δεν παρουσιάζουν επιδείνωση, και ότι τουλάχιστον το 30 % εκείνων που βρίσκονται σε δυσμενή κατάσταση διατήρησης επιτυγχάνουν ικανοποιητική κατάσταση ή τουλάχιστον δείχνουν θετική τάση·
- αντιστροφή της μείωσης των επικονιαστών·
- μείωση του κινδύνου και της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων κατά 50 % και μείωση της χρήσης πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων κατά 50 %·
- διαχείριση τουλάχιστον του 25 % των γεωργικών εκτάσεων βάσει βιολογικής γεωργίας και σημαντική αύξηση της υιοθέτησης αγροοικολογικών πρακτικών·
- αποκατάσταση σημαντικών περιοχών μολυσμένων εδαφών·
- φύτευση 3 δισεκατομμυρίων δέντρων για βιοποικιλότητα, σύμφωνα με τις οικολογικές αρχές·
- αποκατάσταση τουλάχιστον 25 000 χλμ. ποταμών ελεύθερης ροής·
- μείωση κατά 50 % του αριθμού των ειδών του «κόκκινου καταλόγου» που απειλούνται από χωροκατακτητικά ξένα είδη·
- μείωση των απωλειών θρεπτικών ουσιών από λιπάσματα κατά 50 %, με αποτέλεσμα τη μείωση της χρήσης λιπασμάτων κατά τουλάχιστον 20 %·
- στήριξη των πόλεων με πληθυσμό τουλάχιστον 20 000 κατοίκων για ανάπτυξη φιλόδοξων σχεδίων οικολογικού προσανατολισμού των πόλεων ·
- εξάλειψη ή περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων των δραστηριοτήτων αλιείας και εξόρυξης σε ευαίσθητα είδη και οικοτόπους·
- εξάλειψη ή μείωση των παρεμπιπτόντων θαλάσσιων ειδών σε επίπεδο που επιτρέπει την ανάκτηση και διατήρησή τους.
Η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι:
- ζήτημα που αφορά το κλίμα – η καταστροφή οικοσυστημάτων και εδαφών επιταχύνει την υπερθέρμανση του πλανήτη
- επιχειρηματικό ζήτημα – το φυσικό κεφάλαιο παρέχει στοιχειώδεις πόρους για τη βιομηχανία και τη γεωργία
- ζήτημα ασφάλειας και προστασίας – η απώλεια φυσικών πόρων, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις και αυξάνει παντού την ευπάθεια σε φυσικές καταστροφές
- ζήτημα επισιτιστικής ασφάλειας – τα φυτά και τα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των επικονιαστών και των οργανισμών του εδάφους, διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στο επισιτιστικό μας σύστημα
- ζήτημα υγείας – η καταστροφή της φύσης αυξάνει τον κίνδυνο και μειώνει την ανθεκτικότητά μας σε ασθένειες
- ζήτημα ισότητας – η απώλεια της βιοποικιλότητας πλήττει κυρίως τους φτωχότερους, γεγονός που επιδεινώνει τις ανισότητες
- διαγενεακό ζήτημα – στερούμε από τους απογόνους μας τη βάση για μια ολοκληρωμένη ζωή.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 29 Μαρτίου τη θέση του για την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου, συμπεριλαμβανομένου ενός ορισμού της οικοκτονίας που υποστηρίζεται από αυστηρότερες κυρώσεις. Η ένταξη της οικοκτονίας στην αναθεωρημένη οδηγία για το περιβαλλοντικό έγκλημα αποτελεί σημαντική νίκη, καθώς όταν ένα περιβαλλοντικό αδίκημα προκαλεί μακροχρόνια ή μη αναστρέψιμη βλάβη στην ποιότητα του αέρα, του εδάφους, του νερού, ή στη βιοποικιλότητα, θα θεωρείται έγκλημα και θα τιμωρείται ως τέτοιο. Είναι η πρώτη φορά που ένας τέτοιος ορισμός περιλαμβάνεται σε νομοθετικό κείμενο σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
H πραγματική του θέση του ανθρώπου είναι να αποτελεί ένα “απλό μέλος” της βιοτικής κοινότητας, γεγονός που σημαίνει ότι οφείλει να σέβεται τα υπόλοιπα μέλη της αλλά και την ίδια τη βιοτική κοινότητα.
Μαρία Βασιλείου, Βιολόγος-Ωκεανογράφος
