Πρόσφατα και σε προεκλογική περίοδο επανήλθε στο προσκήνιο το ανοιχτό πρόβλημα της Καραθώνας, που έρχεται και επανέρχεται κατά τα κρατούντα, κατά περίπτωση, συμφέροντα, πάντα με το πρόσχημα της «αξιοποίησης». Η Καραθώνα αποτελεί ένα μοναδικό φυσικού κάλλους αμφιθεατρικό χώρο με ανοιχτό ημικυκλικό κόλπο, σ’ ένα απαράμιλλο συνδυασμό στεριάς και θάλασσας, όπως η παλιά πόλη με την Ακροναυπλία και το Παλαμήδι. Ο επισκέπτης με την πρώτη ματιά αντικρίζει ένα αμφιθεατρικό φυσικό τοπίο με μία ανοιχτή ημικυκλική, αμμώδη παραλία, μήκους 1400 μ. περίπου, δημιούργημα των φυσικών δυνάμεων και των θαλάσσιων ρευμάτων, ένα ήρεμο μαγευτικό τοπίο, με ανοιχτή πρόσβαση στον επισκέπτη, που αποτελεί το συγκριτικό πλεονέκτημα της πόλης του Ναυπλίου, ιδιαίτερα κατά τη θερινή περίοδο, για τους κατοίκους και τους επισκέπτες.
Μέσα στον ανοιχτό κόλπο ξεπροβάλλει ένας βράχος, ένα μικρό νησάκι, το οποίο σύμφωνα με τη μυθολογική ερμηνεία του αρχαίου ελληνικού κόσμου αποτελεί ένα απομεινάρι από τους βράχους που εκσφενδόνησαν και έπεσε στη θάλασσα. Κατά τη Γιγαντομαχία οι Γίγαντες, γιοί της Γης, κατά των νέων θεών που επαναστάτησαν με αρχηγό τον παντοδύναμο Δία με τον ακατανίκητο όπλο του κεραυνό, όπως εικονίζεται στην αρχαία ελληνική εικονογραφία.
Στα μεσαιωνικά χρόνια πάνω στο μικρό θαλασσινό βράχο κτίσθηκε από μοναχούς η μικρή, ερειπωμένη πλέον, εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων, όπως έχουμε επισημάνει (Χ. Πιτερός, Μπούρτζι, Άγιοι Θεόδωροι, Αρβανιτιά, φυλακή του Κολοκοτρώνη, Ναυπλιακά Ανάλεκτα, 7, 2009, 171 – 175) και εικονίζεται ήδη στην παλιότερη γνωστή γκραβούρα του Ναυπλίου το 1571, (Σ. Καρούζου, Το Ναύπλιο, 1979, σ.25). Αλλά ο κόλπος της Καραθώνας αποτελούσε επίσης ένα χαρακτηριστικό αραξοβόλι, ασφαλές λιμάνι για τα πλοία, όπως αναφέρεται στους Πορτολάνους, (οδηγό πλεύσης) τον 16ο αι. «αμέ ες άγιον Θεόδωρον εις το νησί».
Στην περιοχή της Καραθώνας υπήρχαν επίσης και άλλες μικρές εκκλησίες, μερικές από τις οποίες σώζονται, όπως ο Άγιος Κωνσταντίνος στα νότια, ο Άγιος Ιωάννης αλλά και ο λατρευτικός χώρος της Παναγίας σε σπήλαιο με τοιχογραφίες στα ανατολικά, που πρέπει να προστατευθούν με τον ευρύτερο περιβάλλοντα χώρο, σύμφωνα με τον ισχύοντα αρχαιολογικό νόμο Ν. 3028/02. Αλλά η Καραθώνα αποτελεί επίσης ένα από τα λιμάνια του Ναυπλίου (Ναυπλίας) από τα αρχαία χρόνια, όπως αναφέρει ο γεωγράφος Στράβων, «και λιμένες εισίν εν Ναυπλία και Κάναθος πηγή καλουμένη».
Επίσης στο κεντρικό χώρο της παραλίας, όπου βρίσκεται το παλιό κτιστό πηγάδι, αμέσως δυτικότερα του παραλιακού δρόμου, στην αμμώδη παραλία, έχουν επισημανθεί αρχαία θεμέλια επιμήκους κτιρίου, Ν – Β, σε μήκος 60 μ. περίπου και πλάτος 7 – 8 μ. που σχηματίζουν συνεχείς ορθογώνιους χώρους διαστ. 5 – 6 Χ 7 – 8 μ., που αποτελούν το πιθανότερο νεωσοίκους, εγκαταστάσεις ελληνιστικής, ρωμαϊκής εποχής, για τη στέγαση και προστασία των πλοίων, όταν αποσύρονταν από τη θάλασσα, κατά τη χειμερινή περίοδο.
Επίσης σε μικρή απόσταση νοτιότερα, όπου υπάρχει λιθορριπή παλιάς προβλήτας, από τα χειμερινά κύματα έχουν αποκαλυφθεί πέτρινα θεμέλια αρχαίου κτιρίου (Χ. Πιτερός, Αρχ. Δελτ. 65, 2010, Ναύπλιο, Καραθώνα, Χρονικά Β’ 1α, 405 – 406), τα οποία πρέπει να ερευνηθούν αρχαιολογικά και να προστατευθούν, πριν από οποιαδήποτε προσεχή επέμβαση διαμόρφωσης. Τέλος η παλιά αυτή, εγκαταλειμμένη προβλήτα – λιθορριπή, που εκτείνεται μέσα στη θάλασσα, πρέπει να απομακρυνθεί το συντομότερο, διότι έχει δημιουργήσει σοβαρό χρόνιο πρόβλημα στην παραλία και λειτουργεί ως εμπόδιο για τα θαλάσσια ρεύματα, με αποτέλεσμα σε όλη την βόρεια καμπυλωτή παραλία να έχει συσσωρευθεί ανισομερώς άμμος, πλάτους 8 – 9 μ. σε σύγκριση με το νοτιότερο μισό τμήμα της παραλίας.
Ο Δήμος Ναυπλιέων σε συνεργασία με το Λιμενικό Ταμείο πρέπει το συντομότερο να απομακρύνουν το λιθοσωρό της αυθαίρετης προβλήτας, ώστε τα θαλάσσια ρεύματα να αποκαταστήσουν σταδιακά την ανισορροπία της παραλίας.
Γίνεται φανερό με την πρώτη ματιά ότι η Καραθώνα παρουσιάζει μία εικόνα χρόνιας εγκατάλειψης, προχειρότητας και αθλιότητας, εκτός εξαιρέσεων, από την γενική εικόνα που παρουσιάζουν τα διάφορα κτίσματα και εγκαταστάσεις αναψυχής, που λειτουργούν κατά τη θερινή περίοδο και εκμεταλλεύονται από το Δήμο Ναυπλιέων. Οι Δημοτικές αρχές, κατά το παρελθόν, έχασαν την ευκαιρία με τον τότε ΕΟΤ να αξιοποιήσουν την Καραθώνα, ώστε να περιέλθει σταδιακά η πλήρης αρμοδιότητα στο Δήμο Ναυπλιέων. Κάποια ισόγεια κτίσματα που άρχισαν να κατασκευάζονται στη δεκαετία του 1990, στο βόρειο χαμηλό πρανές από την τότε Δημοτική Αρχή, εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους. Εκτός από τα πρώτα έργα κατασκευής του οδικού δικτύου, τις απαλλοτριώσεις, τη δεξαμενή και την περίφραξη για την τουριστική αξιοποίηση της Καραθώνας στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η όλη εικόνα με τα εγκαταλειμμένα παλιά μεγάλα δένδρα και τις άναρχες κτιριακές εγκαταστάσεις και επεμβάσεις, εκτός εξαιρέσεων, είναι απογοητευτική, σ’ ένα μοναδικού φυσικού κάλλους ελληνικό τοπίο.
Τα μεγάλης έκτασης αμφιθεατρικά πρανή αμέσως χαμηλότερα από τα προεξέχοντα βράχια αποτελούνται από σαθρό υπέδαφος, ευάλωτο στη διάβρωση από τις χειμερινές βροχές και την εγκατάλειψη, με αποτέλεσμα τα χώματα να καταλήγουν ανεξέλεγκτα στην παραλία και τη θάλασσα και εδώ και πενήντα χρόνια! να προσχώνεται η θάλασσα και να δημιουργούνται μεταξύ των άλλων και σοβαρά προβλήματα μολύνσεων στους λουόμενους.
Ο χώρος ενώ εκμεταλλεύεται τουριστικά από τη Δημοτική Αρχή Ναυπλιέων, δυστυχώς η Δημοτική Αρχή δεν φρόντισε ποτέ για την εκπόνηση μελέτης σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες για την αποτελεσματική προστασία της μοναδικού φυσικού κάλλους περιοχής της Καραθώνας, που αποτελεί το συγκριτικό πλεονέκτημα της πόλης του Ναυπλίου και συμβάλει καθοριστικά στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Καμία μελέτη δεν έγινε για την κατάλληλη δενδροφύτευση στα μεγάλης έκτασης πρανή, που αποσαθρώνονται από τις βροχές, κανένα προστατευτικό έργο για την ανάσχεση των χειμάρρων που καταλήγουν ανεξέλεγκτα στη θάλασσα. Το μόνο που έκανε και κάνει η παρούσα Δημοτική Αρχή, εκτός από την εγκατάλειψη, είναι να παραχωρεί με περισσή ανευθυνότητα τα ευαίσθητα πρανή που αποσαθρώνονται ως χώρο για αθλήματα με μηχανές μοτο-κρος, που διαβρώνουν τα σαθρά εδάφη και καταλήγουν με τις βροχές στη θάλασσα.
Επείγει κατά προτεραιότητα η εκπόνηση μιας σύνθετης μελέτης προστασίας του ευαίσθητου τοπίου της Καραθώνας με κατάλληλες δενδροφυτεύσεις και προστατευτικά έργα και απορροής των υδάτων, που θα εκπονηθεί από εξειδικευμένους επιστήμονες.
Τέλος ο μοναδικός ευαίσθητος χώρος της Καραθώνας χρησιμοποιήθηκε από τις δημοτικές αρχές από το 2006 και εξής, ως χώρος εναπόθεσης σκουπιδιών – προσωρινή! χωματερή, όπως η αντίστοιχη του Τολού ανατολικότερα, όπου βουνά σκουπιδιών παρασύρονται από τον αέρα και οι πλαστικές σακούλες ρυπαίνουν τη θάλασσα και καταστρέφουν τη θαλάσσια χλωρίδα και την πανίδα.
Η επιλογή της Καραθώνας ως χωματερής, της χειρότερης επιλογής που έγινε, είναι αποτέλεσμα της στείρας αντιπαράθεσης των τότε δημοτικών παρατάξεων για την εξεύρεση μιας άλλης θέσης με όσο το δυνατόν λιγότερες αρνητικές επιπτώσεις. Η παρούσα Δημοτική Αρχή πριν από μία δεκαετία περίπου διακήρυττε προεκλογικά ότι, όταν αναλάβει καθήκοντα, μέσα σε εκατό ημέρες θα έκλεινε τη χωματερή της Καραθώνας, αλλά η μικροπολιτική πρακτική κράτησε για μία δεκαετία, όταν καταργήθηκαν επιτέλους αναγκαστικά οι χωματερές.
Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι κρίσιμη καμπή και σταθμός για την προστασία της Καραθώνας αποτέλεσε μετά το 2002 η έντονη αντίδραση της τότε Δημοτικής Αρχής και το δήμαρχο Π. Αναγνωσταρά από κοινού με τους πολίτες, όταν κατάφεραν δυναμικά να αποτρέψουν την αυθαίρετη παραχώρηση όλης της παραλίας, προς εκμετάλλευση, στον ιδιώτη Π. Ξενάκη, από το τότε υπουργείο ανάπτυξης.
Έκτοτε τα πράγματα παρέμειναν στάσιμα και προς το χειρότερο. Η πρώτη παραχώρηση «αξιοποίησης» της Καραθώνας στο ΤΑΙΠΕΔ αποφεύχθηκε, πριν από μερικά χρόνια, με την αντίδραση των πολιτών.
Πρόσφατα και σε προεκλογική περίοδο από την παρούσα κυβέρνηση παραχωρήθηκε και πάλι προς το ΤΑΙΠΕΔ για την αποκλειστική αξιοποίηση και αναρτήθηκε σε διαβούλευση, αλλά η αντίδραση των κατοίκων και των παρατάξεων ήταν άμεση. Το ανοιχτό πρόβλημα της Καραθώνας βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Το θετικό και κεκτημένο είναι ότι μέχρι τώρα η Καραθώνα δεν έχει παραχωρηθεί σε ιδιώτες με την έντονη αντίδραση των πολιτών και της παλιάς δημοτικής αρχής. Δεν πρέπει να υπάρξει κανένας εφησυχασμός.
Επειδή βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο πρέπει η παρούσα Δημοτική Αρχή, με τις δημοτικές παρατάξεις καθώς και με τις νέες παρατάξεις που θα διεκδικήσουν τη Δημοτική Αρχή, αλλά και τους δημότες, τους εκλεγμένους και υποψήφιους εκπροσώπους της Κεντρικής Εξουσίας, να αρχίσουν έναν ανοιχτό αντικειμενικό διάλογο, χωρίς μικροπολιτικές πρακτικές και λαϊκισμούς για την προστασία, την ανάδειξη και την ήπια επέμβαση στο μοναδικό φυσικού κάλλους ευαίσθητο χώρο της Καραθώνας που θα προϋποθέτει την πλήρη ανάδειξη και προστασία της Καραθώνας. Πρωταρχικός σκοπός και προτεραιότητα αποτελεί η δυναμική προστασία του μοναδικού φυσικού τοπίου, που είναι ευαίσθητο.
Καμία επέμβαση να μην γίνει στην Καραθώνα πριν να εκπονηθούν όλες οι μελέτες προστασίας του φυσικού τοπίου και των υπαρχόντων μνημείων, από εξειδικευμένους και έμπειρους επιστήμονες μελετητές. Η αθλιότητα της εγκατάλειψης πρέπει να αποκατασταθεί για όσο χρόνο απαιτείται.
Η Καραθώνα πρέπει να παραμείνει ένας ανοιχτός χώρος, όπως είναι μέχρι σήμερα, στους πολίτες και τους επισκέπτες, διότι αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της πόλης του Ναυπλίου και των κατοίκων.
Να αξιοποιηθούν τα υπάρχοντα ημιτελή ισόγεια! κτίσματα στο βόρειο ομαλό πρανές και να αποκατασταθεί η αθλιότητα των υπαρχόντων εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων.
Οποιαδήποτε επέμβαση πρέπει να είναι ήπια και εναρμονισμένη με το φυσικό τοπίο της Καραθώνας, να αποτελείται από μικρά ισόγεια διάσπαρτα κτίρια. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνει πυκνή δόμηση και διώροφα κτίρια, μπανκαλόους, και τα πρανή που αποτελούν τη μεγαλύτερη έκταση να μείνουν ελεύθερα και να προστατευθούν. Τα κτίσματα πρέπει να βρίσκονται σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απόσταση από τη θάλασσα και στο χαμηλότερο επίπεδο, και όχι στο ευαίσθητο πρανές που αποσαθρώνεται.
Το νοτιότερο μισό τμήμα της Καραθώνας, όπου το φυσικό πρανές βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον παραλιακό δρόμο και την παραλία πρέπει να διατηρηθεί ανέπαφο χωρίς καμία επέμβαση. Μικρά ισόγεια διάσπαρτα κτίσματα μπορούν να γίνουν μόνο στη βόρεια πλευρά με το χαμηλό ομαλό πρανές και σε απόσταση από την παραλία. Η πλήρης υπονοούμενη «αξιοποίηση» ανοικοδόμηση σημαίνει ανεπανόρθωτη καταστροφή ενός μοναδικού φυσικού τοπίου. Προέχει η προστασία του φυσικού τοπίου από τη διάβρωση με οικολογικά κριτήρια και κατάλληλη προσαρμοσμένη βλάστηση. Ο χώρος πρέπει να είναι διαθέσιμος για πολιτιστικές εκδηλώσεις, περιπάτους, αθλοπαιδιές και θα λειτουργεί αλληλοσυμπληρωματικά με την πόλη, τους κατοίκους και τους επισκέπτες.
Επειδή βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο πρέπει όλοι οι υποψήφιοι εκπρόσωποι της κεντρικής εξουσίας αλλά και της τοπικής αυτοδιοίκησης να λάβουν ξεκάθαρες θέσεις και χωρίς γενικόλογες και αμφιλεγόμενες απόψεις. Η θέση των πολιτών είναι δεδομένη, όταν σε συνεργασία με την τότε Δημοτική Αρχή ακύρωσαν την υφαρπαγή με κυβερνητικό μανδύα! παραχώρησης της Καραθώνας σε ιδιώτες. Συνεπώς όλοι οι εκπρόσωποι πρέπει να δεσμευθούν προεκλογικά με σαφήνεια και υπευθυνότητα.
Ας το καταλάβουμε επιτέλους όλοι, η Καραθώνα ανήκει στις επόμενες γενεές και όχι στα ανεξέλεγκτα ιδιωτικά συμφέροντα ανοικοδόμησης. Την πρώτη κρίσιμη περίοδο του 21ου αιώνα οι πολίτες ανάγκασαν το πολιτικό σύστημα να υποχωρήσει και να προστατεύσουν την Καραθώνα από την κακοποίηση. Η πόλη του Ναυπλίου και η Ακροναυπλία έχουν πληρώσει βαρύ τίμημα με την καταστροφή και την κατεδάφιση μοναδικών μνημείων εν ονόματι της τουριστικής αξιοποίησης. Καμία άλλη κακοποίηση της μοναδικής περιοχής του Ναυπλίου και της Καραθώνας που αποτελεί αναπόσπαστο της μοναδικής πόλης του Ναυπλίου. Κανένας εφησυχασμός, ανοιχτός διάλογος και αυστηρή τήρηση του νομικού πλαισίου και των διαδικασιών.
Χρήστος Πιτερός, επίτιμος προϊστάμενος αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και αρχαιογνωστικής έρευνας
