«Τσιπς, κωκ, σάμαλι, ταμ-ταμ». Λίγο πριν αρχίσει η ταινία ή στα διαλλείματα, ο νεαρός με το μεγάλο ξύλινο δίσκο κρεμασμένο πάνω του, έμπαινε στην αίθουσα ή στον εξωτερικό χώρο του θερινού σινεμά φωνάζοντας τα καλούδια που είχε μαζί του. «Τσιπς, κωκ, σάμαλι, ταμ-ταμ».
Με τη ματιά καρφωμένη στη μεγάλη διαφήμιση του «Ταμ-ταμ» άφησα τη φαντασία μου να γυρίσει μερικές δεκαετίες πίσω, σε όλα εκείνα που άκουσα και είδα σαν παιδί για τα διάφορα προϊόντα της ελληνικής παραγωγής, το κατά καιρούς σύνθημα «Αγοράζετε ελληνικά», το όνειρο του δίκυκλου Zundapp που δεν κατάφερα ποτέ να αγοράσω, το γρήγορο θόρυβο της ραπτομηχανής Singerμιας εξαδέλφης που έραβε μάνες, θειάδες και γειτόνισσες και το χαμένο γεμάτο θαυμασμό βλέμμα μπροστά στο «γυμνό» της εποχής που διαφήμιζε ποδήλατα Raleigh!
Η έκθεση «ελληνικών διαφημίσεων και κουτιών συσκευασίας. 1900-1970» του συλλέκτη Χρήστου Κωστούρου στον χώρο εκθέσεων του Ιδρύματος «Βασίλης Παπαντωνίου», Σοφρώνη 13 στο Ναύπλιο, είναι μια έκθεση εξαιρετικού ενδιαφέροντος για πολλούς λόγους.
Είναι μια έκθεση μνήμης καθώς θυμίζει σε πολλούς επισκέπτες τις εποχές της δικής τους παιδικής ή ενήλικης καθημερινότητας χρωματισμένης από μια κούπα γάλα ΝΟΥΝΟΥ ή ΒΛΑΧΑΣ, από μια φέτα ψωμί αλειμμένη με πελτέ ντομάτας ΚΥΚΝΟΣ, από ένα καλοκαιρινό «υποβρύχιο» βανίλιας ή μαστίχας σε κρύο νερό, μια γκαζόζα ΚΕΑΝ μετά το παιχνίδι και ένα κλεψιμαίικο τσιγάρο ΚΑΡΕΛΙΑ από το μικρό δεκαράκι του αδελφού ή το μεγάλο του πατέρα. Το τρίκυκλο Zundapp με το οποίο πούλαγε πάγο ένας θείος και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, κυκλοφορεί και πάλι στους δρόμους των ελληνικών πόλεων γεμάτο παλιοσίδερα, ή πλαστικά, ή τίγκα στο χαρτόνι και στο χαρτί που μεταφέρει για ανακύκλωση. Και τέλος, ο αδελφός, η εξαδέλφη, ο θείος και ο γείτονας, τα πρόσωπα από όλες τις ελληνικές γωνιές που από τις αρχές του 20ου αιώνα άφηναν τους τόπους τους για τη μακρινή Αμερική, την Αυστραλία κατεβαίνοντας στον Πειραιά όπου τους περίμεναν τα υπερωκεάνια για το πολυήμερο ταξίδι αναζητώντας μια καλύτερη ζωή.
Είναι επίσης μια έκθεση σημαντική από την άποψη των ερεθισμάτων που προσφέρει στο κοινό για να κατανοήσει και να συγκρίνει την παραγωγική βάση της χώρας ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο. Σε μια περίοδο δηλαδή όπου ο επιχειρηματικός δυναμισμός δημιούργησε συνθήκες ταχύτατης αναπτυξιακής ώθησης στην ελληνική οικονομία και την κοινωνία. Σε τοπικό και σε εθνικό επίπεδο μια σειρά από μικρές, μεσαίες αλλά και μεγάλες επιχειρήσεις έδωσαν παραγωγικές απαντήσεις σε ζητήματα της αγροτικής παραγωγής (μηχανήματα), των συγκοινωνιών (αμαξώματα, κατασκευές οχημάτων), της ένδυσης (υφαντουργία) και των τροφίμων (βιομηχανίες τροφίμων). Στην Ελλάδα χάθηκε μια πολύτιμη τεχνογνωσία όχι μόνο γιατί το ελληνικό κράτος υπήρξε για δεκαετίες βασικός αντιαναπτυξιακός μοχλός, αλλά και γιατί σ’αυτό το χαρακτηριστικό προστέθηκαν, ο έρωτας του ελληνικού επιχειρείν με τον κρατικό προστατευτισμό και ο γενικότερος τοκογλυφικός χαρακτήρας του τραπεζικού μας συστήματος. Όλα αυτά μετατράπηκαν υπό την πίεση του μεταπολιτευτικού πολιτικού λαϊκισμού σε υπέρτατο κανόνα οργάνωσης και λειτουργίας του ελληνικού επιχειρείν με τα γνωστά αποτελέσματα.
Η έκθεση αποτελεί επίσης ένα δείγμα της Τέχνης που αντικατοπτρίζουν οι συνθέσεις στις αφίσες και στα κουτιά. Πράγματι! Το σχέδιο, η ποιότητα του χρώματος, ο συνδυασμός εικόνας και κειμένου, σε πολλές από τις διαφημίσεις υπογράμμιζαν την ποιότητα της ιδέας, του γούστου και της τεχνικής με τα οποία υλοποιήθηκαν. Δεύτερο στοιχείο είναι πως πίσω από κάθε μια υπήρχε μια ιδιαίτερη ιστορία! Ιστορίες τεχνικών κατασκευής, τυχαίων περιστάσεων μέσα από τις οποίες γεννήθηκαν, επιχειρηματικών ανταγωνισμών που διαμόρφωσαν ένα νέο προϊόν. Τεχνική (-ες), φαντασία, γούστο και ποιότητα κατασκευής αποτέλεσαν για μια μεγάλη περίοδο τον καθρέπτη του ελληνικού παραγωγικού δυναμισμού. Η κινούμενη εικόνα έβαλε οριστικό τέλος και άνοιξε μια νέα περίοδο στη διαφήμιση.
Μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου 2023 μπορείτε να επισκεφτείτε την έκθεση, να χαρείτε τα εκθέματά της, να αναζητήσετε τα δικά σας βιώματα μέσα από αυτές και να κρατήσετε λίγη από την αγάπη του συλλέκτη κ. Χρήστου Κωστούρου, ώστε να διατηρήσετε με ευλάβεια τα δικά σας οικογενειακά τεκμήρια που θα διηγούνται όμορφα ένα μέρος της ζωής σας.
Γιώργος Κόνδης
