…Η Ελλάδα χάνει μια ακόμη δυναμική προσωπικότητα που στήριζε, όπως και η Jacqueline de Romilly (Ζακλίν ντε Ρομιγί), όπως και πολλοί άλλοι ελληνιστές επιστήμονες, τα πρωτοπόρα νοήματα του ελληνικού πνεύματος στην φιλοσοφία, την πολιτική και κοινωνική οργάνωση.
Στις 12 Δεκεμβρίου 2022, λίγες ημέρες πριν εορτάσει τα γενέθλια των 98 χρόνων της, η Claude Mossé (Κλωντ Μοσέ) ξεκίνησε για το μεγάλο της ταξίδι, αφήνοντας μια σημαντικότατη παρακαταθήκη έργων με επίκεντρο την αρχαία ελληνική κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Γι’ αυτό και θεωρείται κορυφαία Ιστορικός του Πολιτικού και της Πολιτικής, θέτοντας στο επίκεντρο των ερευνητικών της προσεγγίσεων την Αρχαία Ελλάδα, μέσω μιας στέρεης και βαθιάς γνώσης των λογοτεχνικών και ιστορικών πηγών. Για την καθηγήτρια Pauline Schmitt Pantel (Ανθρωπολογία και Ιστορία των Αρχαίων Κοινωνιών) του Πανεπιστημίου ParisI, η Κλωντ Μοσέ θεμελίωσε μια Πολιτική Ανθρωπολογία βασιζόμενη στην πολιτική σκέψη και τους θεσμούς της Αρχαίας Ελλάδας.
«Ξεκινώντας από την ανάλυση των θεσμών και της πολιτικής σκέψης και την αλληλεπίδρασή τους με την οικονομική και κοινωνική ιστορία, η Κλωντ Μοσέ έδωσε μια καινούρια διάσταση στην Αρχαία Πόλη καθώς μέσω της ανάλυσης των εσωτερικών μηχανισμών λειτουργίας της, η Αρχαία Πόλη γίνεται το πεδίο ανάγνωσης μιας ιστορίας των δομών και απομακρύνεται από τον μέχρι τότε κυρίαρχη προσέγγιση που στηριζόταν στα γεγονότα. Η Κλωντ Μοσέ απομακρύνεται σταδιακά από αυτή την προσέγγιση που κυριαρχείται από τη μαρξιστική σκέψη και θέτει ένα κεντρικό ερώτημα για την πολιτική, δηλαδή την τέχνη της κοινωνικής συμβίωσης, χαρακτηριστική της Ελληνικής Πόλης, συνυπολογίζοντας τους θεσμούς και τις πολιτικές πρακτικές τους οποίους εισάγει σε ένα σύστημα πολλαπλών και μεταβαλλόμενων σχέσεων και αλληλεπιδράσεων με όλες τις όψεις της καθημερινής ζωής και τις συμβολικές απεικονίσεις της κοινότητας και των ατόμων. Το βιβλίο της Politique et société en Grèce ancienne. Le « modèle » athénien (Aubier, 1995- Ελληνική έκδοση «Πολιτική και κοινωνία στην Αρχαία Ελλάδα», Σαββάλας, 2003), προεκτείνει την ερευνητική λογική του Άγγλου ιστορικού Φίνλεϊ (Moses Immanuel Finley, 1912-1986) και θεμελιώνει μια πραγματική πολιτική ανθρωπολογία.»
Το μεγάλο συγγραφικό και ερευνητικό έργο της Κλωντ Μοσέ έχει μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα δίπλα σ’ εκείνο των μεγάλων ιστορικών της ελληνικής αρχαιότητας Jean-PierreVernant (1914-2007) και Pierre Vidal-Naquet (1930-2006), με τους οποίους εξάλλου συνεργάστηκε στενά στο πλαίσιο των ερευνών για τις αρχαίες κοινωνίες του ερευνητικού κέντρου Luis-Gernet.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο, μέσα σε ένα κλίμα κοινωνικής και πολιτικής κατάπτωσης, να παρουσιάσεις τις αρετές αυτού του σημαντικού για την Ελλάδα προσώπου. Ίσως η ίδια να μπορούσε να εντάξει αυτό το κλίμα του μηδενιστικού πολιτικού λόγου και των υποπροϊόντων κοινωνικής κατανάλωσης, στους ιστορικούς κύκλους κρίσεων που από τις αρχαίες κοινωνίες ήδη καταπονούν και διαφθείρουν την πολιτική σκέψη, ευτελίζοντας ταυτόχρονα, αυτό που η ίδια εκθείαζε στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, την πολιτική ως τέχνη της κοινωνικής συμβίωσης. Δυστυχώς δεν υπάρχει πια για να μπορέσει κάποιος να της θέσει το σχετικό ερώτημα. Όμως, το σύνολο των παρουσιάσεων της προσωπικότητας και του έργου της εστιάζουν σε ένα άτομο της προσφοράς στον αναγνώστη και στο φοιτητικό της κοινό, χωρίς έπαρση, με την ταπεινοφροσύνη που χαρακτηρίζει τις μεγάλες προσωπικότητες. Βοήθησε πλήθος νέων ερευνητών να ανταπεξέλθουν στις συμπληγάδες της έρευνας των ανθρωπιστικών επιστημών και συνέβαλε με τον ανθρώπινο και πράο χαρακτήρα της στην ανάπτυξη των ελληνικών σπουδών.
Ίσως οι περισσότερες και οι περισσότεροι από εμάς να την γνωρίζουμε καλύτερα από το κλασικό πια μυθιστόρημά της «Έγκλημα στην αρχαία αγορά», με το οποίο μας επιτρέπει απλά και διασκεδαστικά να περιηγηθούμε στην Αθήνα του 4ου αι., να γνωρίσουμε τους θεσμούς, τις πολιτικές διαδικασίες και την καθημερινή ζωή της δημοκρατικής Αθήνας.Ο τεράστιο έργο της θα αποτελεί πάντα, μαζί με εκείνο των υπολοίπων μεγάλων Ελληνιστών, την πλούσια δωρεά στη χώρα μας και στη βαριά της κληρονομιά, επιμένοντας να τονίζει τους αιώνιους οδηγούς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής και σκέψης.
(Γ.Κόνδης)
