Στις φυλακές του Linhoτης Λισαβώνας, δυο φορές την εβδομάδα πραγματοποιείται ένα πρόγραμμα χορού, το «Corpoemcadeia» από την Πορτογαλίδα χορεύτρια και ψυχοθεραπεύτρια CatarinaCamara. Οι πρόβες μιας «χορευτικής απόδρασης» πραγματοποιούνται με βάση την ιδέα της Cat. Camara καθώς επίσης τον προγραμματισμό και την αιγίδα του Πορτογαλικού Υπουργείου Δικαιοσύνης.
Τα προγράμματα αυτάσυμβάλουν στη συνολική προσπάθεια προετοιμασίας της κοινωνικής επανένταξης των εγκλείστων. Τέτοιου είδους προγράμματα εκπαίδευσης και πολιτισμού πραγματοποιούνται συστηματικά, μεθοδικά και οργανωμένα σε πλήθος φυλακών στην Ευρώπη και την Αμερική αλλά και σε άλλα μέρη.
Ουσιαστικά δεν υπάρχει σύγχρονο σύστημα αντεγκληματικής πολιτικής που να μη βασίζεται σε εκπαιδευτικά μέσα και στοιχεία πολιτιστικών παρεμβάσεων, ώστε να προσφέρει προοπτικές απεγκλωβισμού από τις ανακυκλούμενες παραβατικές συμπεριφορές. Τα 18 βιβλία που παρουσιάζονται στο Ναύπλιο το Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2022, στο Βουλευτικό, αποτελούν μια νέα αντίληψη κοινωνικής επανένταξης, αντίληψη που παρουσιάστηκε ως οργανωμένη παρέμβαση και υλοποιήθηκε με τη φροντίδα της Ομότιμης Καθηγήτριας του Τ.Θ.Σ. του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου κ. Άλκηστις Κοντογιάννη, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δραματική Τέχνη και Παραστατικές Τέχνες στην Εκπαίδευση και τη δια βίου μάθηση». Πρόκειται για το έργο μιας σημαντικής ομάδας εθελοντών που απαρτίζεται από εκπαιδευτικούς, εμψυχωτές, ηθοποιούς, καλλιτέχνες, κ.ά., οι οποίοι υλοποίησαν εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις πολιτισμού (θέατρο, χορό, μουσική, ζωγραφική, κλπ) με ομάδες εγκλείστων στις δυο φυλακές (Καταστήματα Κράτησης) του Ναυπλίου.
Παράλληλα με τις δράσεις αυτές, υπήρξαν σημαντικές παρεμβάσεις σε επίπεδο διοικητικών και πολιτικών θεσμών που για πρώτη φορά καλούνταν να γνωρίσουν και κυρίως να τοποθετηθούν απέναντι στο εγχείρημα-πρόταση ενός πανεπιστημιακού οργανισμού. Η πρώτη γίνεται τον Απρίλιο 2018 με μια διήμερη συνάντηση για την εκπαίδευση και την κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων και τίτλο «Σκοπός Μορφωτικός». Γίνεται στις «Αγροτικές Φυλακές» παρουσία του τότε Γ.Γ. Αντεγκληματικής πολιτικής κ. Ευτ. Φυτράκη και στελεχών της Γενικής Γραμματείας. Η δεύτερη αφορά στην μεταφορά της πολύχρονης μορφωτικής εμπειρίας στη Βουλή στις 16/9/2020, όταν η κ. Αλ. Κοντογιάννη ενημερώνει τα μέλη της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Σοφρωνιστικού Συστήματος και λοιπών δομών εγκλεισμού κρατουμένων στην τακτική συνεδρίασή της με θέμα : Πολιτιστικές και Εκπαιδευτικές Δράσεις στα Καταστήματα Κράτησης». Παρά τη μεγάλη θεσμική σημασία των παρεμβάσεων αυτών, έγιναν και άλλες μικρότερες με παρουσιάσεις, άρθρα και δράσεις που σκοπό είχαν να κάνουν ευρύτερα γνωστές τις πανεπιστημιακές πρωτοβουλίες και να δημιουργήσουν προγεφυρώματα ανάμεσα στην κοινωνία και τον κόσμο των εγκλείστων.
Από την άποψη αυτή η έκδοση των 18 βιβλίων από τις εκδόσεις «Άπαρσις» με τη στήριξη του ΥΠΠΟ και του Δήμου Ναυπλιέων, αποτελούν την πρώτη σημαντική καταγραφή των παρεμβάσεων σε ελληνικές φυλακές, παρότι υπάρχουν σχετικές δράσεις σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας. Όμως εδώ πρόκειται για ένα σημαντικό σε ποιότητα και εύρος εγχείρημα για μια άλλη αντίληψη σχετικά με τον εγκλεισμό και την κοινωνική επανένταξη. Τα 18 βιβλία συνδέουν τον ελληνικό χώρο με τις διεθνείς εμπειρίες, πληροφορούν το ευρύ κοινό για τους εκπαιδευτικούς τρόπους και τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν ώστε να ανοίξει στη φυλακή ένα παράθυρο στον κόσμο, αναδεικνύουν πέρα από το νομικό πεδίο, το ρόλο που μπορεί να παίξει η εκπαίδευση και γενικότερα ο πολιτισμός στη θετική αλλαγή στάσεων, νοοτροπιών και πράξεων που οδηγούν στο περιθώριο και τις γκρίζες ζώνες της κοινωνικής ζωής και κυρίως, ενισχύουν το δημόσιο διάλογο για τις πραγματικές πολιτικές στοχεύσεις και παρεμβάσεις που αφορούν στην οργάνωση και τη λειτουργία του σωφρονιστικού μας συστήματος.
Είναι νωρίς, πολύ νωρίς ίσως, για να ισχυριστεί κανείς πως το παράθυρο στον κόσμο που άνοιξε στις αργολικές φυλακές έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια άλλη αντιμετώπιση της «παραβατικής συμπεριφοράς» και της «πρακτικής του εγκλεισμού». Οι διοικητικές αγκυλώσεις και ο μεσοβέζικος εκσυγχρονισμός του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος, μάλλον παραπέμπουν στις γνωστές ενδημικές αδυναμίες να γίνουν βαθιές τομές στο σωφρονιστικό σύστημα. Είναι παράλληλα απολύτως σίγουρο, πως και οι εκπαιδευτές αποκτούν μια μοναδική εμπειρία που τους υπενθυμίζει τις βασικές αρχές που ορίζουν το έργο και τη συμπεριφορά ενός προοδευτικού δασκάλου, όταν ενδιαφέρεται να προσεγγίσει όσους η κοινωνική πραγματικότητα έθεσε στο περιθώριο. Στα ουσιαστικά προσόντα των προοδευτικών δασκάλων, ο PauloFreire («Δέκα επιστολές προς εκείνους που τολμούν να διδάσκουν») υπογράμμιζε την ταπεινοφροσύνη, την αγάπη και την ανεκτικότητα και σημείωνε: «Είμαι ανεκτικός δεν σημαίνει ότι συναινώ στο μη ανεκτό. Δεν σημαίνει ότι συγκαλύπτω την αυθάδεια. Δεν σημαίνει ότι καλοπιάνω τον επιθετικό ή τη συγκαλυμμένη επιθετικότητα. Ανεκτικότητα είναι η αρετή που μας μαθαίνει να ζούμε με το διαφορετικό. Μας διδάσκει να μαθαίνουμε απ’αυτό και να το σεβόμαστε». Τα λόγια αυτά έχουν παντοτινή δύναμη κανόνα που δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς.
Γ. Κόνδης