Η άλωση του απόρθητου φρουρίου του Παλαμηδίου, την 30η Νοεμβρίου 1822, εορτή του Αγίου Ανδρέα, από τον καπετάνιο, πολιορκητή του Ναυπλίου Στάικο Σταϊκόπουλο με το Δημήτριο Μοσχονησιώτη και τα παλληκάρια του, που πήραν το κάστρο με νυχτερινό ρεσάλτο, σάλπισε την απελευθέρωση της πόλης του Ναυπλίου πριν από 200 χρόνια.
Η καθοριστικής σημασίας απελευθέρωση του Ναυπλίου σήμανε την εδραίωση σε στέρεα θεμέλια της Ελληνικής Επανάστασης και της Ελευθερίας. Το ισχυρό ενετικό κάστρο του Παλαμηδίου, που υψώνεται κυρίαρχο πάνω από την πόλη, από μισητό σύμβολο του τουρκικού ζυγού σε μία νύχτα έγινε τρόπαιο της ελευθερίας και αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων Επαναστατών. Η Ελληνική Επανάσταση απέκτησε στέρεα ερείσματα στην Πελοπόννησο με την μοναδική στρατηγική θέση του Ναυπλίου, τα ισχυρά κάστρα και το ασφαλές λιμάνι.
Αλλά το χιλιοτραγουδισμένο Παλαμήδι, «Το Παλαμήδι τ’όμορφο θεός να το φυλάει», είναι συνδεδεμένο και με τα τραγικά γεγονότα του εμφυλίου πολέμου και του αλληλοσπαραγμού:
Εδώ φυλακίσθηκε και ο αρχιστράτηγος της Ελληνικής Επανάστασης Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, από το καθεστώς της Αντιβασιλείας, και ο προμαχώνας του Μιλτιάδη λειτούργησε για ένα αιώνα περίπου ως φυλακή βαρυποινιτών μέσα σε άθλιες συνθήκες, και τις εκτελέσεις της μισητής καρμανιόλας. «Αντιλαλούν οι φυλακές τ’ Ανάπλι κι ο Γεντικουλές».
Ο σημερινός επισκέπτης του κάστρου βιώνει μέσα από τη μνήμη, τους προμαχώνες και τις πολεμίστρες, τα ηρωικά κατορθώματα των προγόνων απελευθερωτών και αναζητά τη «θρυλική» φυλακή του Θ. Κολοκοτρώνη, σε ένα θεοσκότεινο μπουντρούμι της λαϊκής φαντασίας, δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Ανδρέα. Πάντα η μυθολογική ερμηνεία της πραγματικότητας σαγηνεύει τη λαϊκή φαντασία για τους ήρωες. Στο Παλαμήδι η καρδιά του Κολοκοτρώνη χτυπάει και σήμερα που αποθεώθηκε θριαμβευτής να καλπάζει πάνω στ’ άλογό του και να ποδοπατάει τα τούρκικα λάβαρα δείχνοντας το δρόμο προς την Ελευθερία.
Ωστόσο η φυλακή του Κολοκοτρώνη δεν ήταν το σκοτεινό μπουντρούμι του προμαχώνα του Αγίου Ανδρέα. Σύμφωνα με μαρτυρίες αυτόπτη μάρτυρα βρισκόταν στον προμαχώνα του Μιλτιάδη, που είχε μετατραπεί από την Αντιβασιλεία του Όθωνα σε φυλακές βαρυποινιτών.
Στο χώρο των φυλακών του Μιλτιάδη σώζεται και σήμερα ερειπωμένο το μικρό σπιτάκι – φυλακή του Κολοκοτρώνη. (Χ. Πιτερός, Μπούρτζι, Άγιοι Θεόδωροι, Αρβανιτιά, φυλακή του Κολοκοτρώνη, Ναυπλιακά Ανάλεκτα 7, 2009, 169-183).
Με αφορμή τη διακοσιοστή επέτειο της Άλωσης του Παλαμηδίου, είναι καιρός να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια για τη φυλακή του Θ. Κολοκοτρώνη στο Παλαμήδι.
Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού λόγω αρμοδιότητας πρέπει να δρομολογήσει την αποκατάσταση, συντήρηση και αναπαλαίωση των ιστορικών φυλακών στον προμαχώνα του Μιλτιάδη, όπου σώζονται σε ερειπιώδη κατάσταση τα μοναδικά τριώροφα κτίρια καθώς και τη σωζόμενη ερειπωμένη φυλακή του Κολοκοτρώνη. Η συντήρηση και ανάδειξη των μνημείων της Ελληνικής Επανάστασης είναι καθοριστικής σημασίας, διότι διαμορφώνουν την εθνική συνείδηση.
Επίσης εδώ πρέπει να επισημάνουμε για μία ακόμα φορά ότι στον εξωτερικό χώρο του φρουρίου, στο Παλαμήδι, υπάρχουν σοβαρά κυκλοφοριακά προβλήματα, που δημιουργούνται από το πλήθος των επισκεπτών και εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους ατυχημάτων.
Στην ανατολική απότομη πλευρά του δρόμου δυστυχώς δεν έχουν τοποθετηθεί ακόμα προστατευτικές μπάρες και ο κίνδυνος ατυχήματος είναι υπαρκτός.
Η έλλειψη χώρου στάθμευσης ιδιαίτερα για τα μεγάλα λεωφορεία των εκδρομέων, που σταθμεύουν και συνωστίζονται πάνω στον δρόμο πρόσβασης του Παλαμηδίου, επιβάλει την άμεση σύνταξη κυκλοφοριακής μελέτης. Η διαπλάτυνση π.χ. του δρόμου σε απόσταση 150 μ. ανατολικότερα, από την είσοδο του κάστρου, όπου θα μπορούν να σταθμεύουν τα μεγάλα λεωφορεία, θα συμβάλει καθοριστικά στην ομαλή κυκλοφορία των οχημάτων. Η Περιφέρεια Πελοποννήσου σε συνεργασία με το Δήμο Ναυπλιέων πρέπει να επιληφθούν το συντομότερο για τη διευθέτηση του σοβαρού αυτού κυκλοφοριακού προβλήματος. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το Παλαμήδι είναι ο τρίτος κατά σειρά επισκέψιμος χώρος της Αργολίδας.
Ανατολικότερα του δρόμου πρόσβασης, μέσα στα πεύκα, σώζεται ο παλιός δρόμος πρόσβασης του Παλαμηδίου. Η ανάδειξη του σωζόμενου παλιού δρόμου πρόσβασης είναι καιρός να δρομολογηθεί.
Τέλος στον ανατολικότερο προμαχώνα του Αχιλλέα, γνωστό ως Γιουρούς Τάπια, όπου ο Δ. Μοσχονησιώτης πήδηξε πρώτος μέσα στο κάστρο και αφόπλισε τον Τούρκο φρουρό μέσα στο φυλάκειο, σώζονται ακόμα οι δύο τοίχοι του φυλακείου με το τζάκι και καλά είναι να συντηρηθούν, και να αναδειχθούν. Τα μνημεία έχουν ανάγκη από συνεχή φροντίδα διότι φθείρονται από τις καιρικές συνθήκες.
* Ο Χρήστος Πιτερός είναι επίτιμος προϊστάμενος Αρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων και Αρχαιογνωστικής Έρευνας του ΥΠΠΟΑ
