«Κοινωνία και καταστήματα κράτησης σε αμφίδρομη σχέση» (Μετά Δελτίο Τύπου- Β΄ Μέρος)
Συμπόσιο, η Εκπαίδευση στις Φυλακές. Do ut des. INTER διάλογοι για την εκπαίδευση στη φυλακή. Do ut des.
(γράφει η Αικατερίνη Δήμα, Υπ. Διδάκτωρ Τ.Θ.Σ. ΠΑ.ΠΕΛ.)
Η Ζ΄ διαδικτυακή συνάντηση πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 23 Μαΐου 2022 στις 18.00΄
Σε συνέχεια του Α΄ Μέρους
Τον λόγο πήρε η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου επί τιμή,κυρία Ξένη Δημητρίου. Η κυρία Δημητρίου αφού αναφέρθηκε στο όλο εγχείρημα του Συμποσίου και ευχαρίστησε ιδιαίτερα την κυρία Άλκηστις Κοντογιάννη που οργάνωσεέναν «μαραθώνιο» για να έρθουν σε επαφή όλοι όσοι ασχολούνται με την εκπαίδευση στις φυλακές αλλά και με καλές πρακτικές που υλοποιούνται τόσο στα Καταστήματα Κράτησης της Ελλάδα όσο και του εξωτερικού, τόνισε ότι ο σκοπός είναι η συνέχεια και η συνέπεια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων με στόχο πάντα την επανένταξη των κρατουμένων. Η επανένταξη, όπως ανέφερε, είναι μια διαδικασία αμφίδρομη και δυναμική ανάμεσα στον κρατούμενο και στην κοινωνία. Η φυλάκιση είναι μια προσωρινή κατάσταση μετά το πέρας της οποίας, θα πρέπει να ακολουθηθεί μία λειτουργική και υγιής επανασύνδεση του αποφυλακισμένου με την κοινωνία.
Πολύ σημαντικό,σύμφωνα με την κυρία Δημητρίου, είναι ότι η επανένταξη δεν αρχίζει με την αποφυλάκιση αλλά από την πρώτη μέρα της κράτησης. Συγκεκριμένα, δύο είναι οι σημαντικές ημερομηνίες για έναν κρατούμενο και στις δύο θα πρέπει να βοηθηθεί από την πολιτεία, η ημερομηνία εισαγωγής του στη φυλακή και η ημερομηνία αποφυλάκισής του. Ο κρατούμενος που θα μπει για πρώτη φορά στη φυλακή θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με αξιοπρέπεια, θα πρέπει να τον ενημερώσουν για το τι προγράμματα υπάρχουν στη φυλακή και σε ποια θα μπορούσε να ενταχθεί. Επιπλέον, το Κατάστημα Κράτησης δεν θα πρέπει να μοιάζει με την κοινωνία που έζησε και ανέπτυξε την εγκληματική του συμπεριφορά.
Η κυρία Δημητρίου, τόνισε, πως αν θέλουμε να μιλάμε για επανένταξη θα πρέπει να συμπεριλάβουμε στους ωφελούμενους των προγραμμάτων όλους εκείνους που εμπλέκονται, από το προσωπικό, τους κρατούμενους μέχρι και τις οικογένειες αυτών και ιδίως των παιδιών των κρατουμένων που βιώνουν απίστευτο στιγματισμό.Συμπληρωματικά, η κυρία Δημητρίου ανέφερε, ότι οι φυλακές θα πρέπει να έχουν ρωγμές προς τα έξω και η κοινωνία ρωγμές προς τα μέσα διότι δεν νοείται να αποκοπεί ο κρατούμενος από την κοινωνία και μετά να περιμένουμε να επιστρέψει και να επανενταχθεί ομαλά. Θα πρέπει, συνεπώς, η αλληλεπίδραση κοινωνίας και Καταστήματος Κράτησης να είναι συνεχής.
Κλείνοντας την εισήγησή της, η κυρία Δημητρίου, ανέφερε ότι όλοι μπορούμε να αλλάξουμε ακόμα και οι κρατούμενοι, αρκεί να αλλάξουμε εμείς οι «έξω» τον τρόπο που βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε τους «μέσα». Έτσι που μετά από χρόνια, οι επόμενες γενεές κοιτώντας πίσω και βλέποντας την τωρινή σωφρονιστική πολιτική να πουν ότι οι προηγούμενοι αυτών ήταν άνθρωποι.
Ακολούθως, τον λόγο είχε ο Σκηνοθέτης και Διδάσκων του UniversitàdegliStudidiUrbinoCarloBo, ο κύριος Vito Minoia. Ο κύριος Minoia ανέφερε ότι σε αυτό το καθεστώς της διαρκούς ανάγκης για περισσότερη εκπαίδευση στις φυλακές, η ανάγκη αυτή, είναι ακόμα πιο σημαντική στη βάση τουότι κάνουμε για τους έγκλειστους, ουσιαστικά, το κάνουμε για μας και την κοινωνία μας. Επιπλέον, ο χώρος της φυλακής για να αποκτήσει δυναμικότητα και αλληλεπιδράσεις με την κοινωνία πρέπει να έρθει σε επαφή με το θέατρο. Ειδικότερα, για το θέατρο στις φυλακές, υπάρχει μια διπλή αλληλεπίδραση. Από τη μία υπάρχει το κοινό που μπαίνει μέσα στις φυλακές και έτσι οι φυλακές αποκτούν ένα νέο χαρακτήρα, πιο κοινωνικό. Κατά δεύτερο, η κοινωνία επανασυστήνεται και δημιουργείται ένα είδος κοινωνικότητας που δεν υπάρχει στον έξω κόσμο. Δημιουργείται, δηλαδή, μια αλληλεπίδραση μεταξύ φυλακής και κοινωνίας, σε επίπεδο ανθρωπιστικό, επαφής μεταξύ των ανθρώπων.
Επιπρόσθετα, ο κύριος Minoia, όπως ανέφερε, τα τελευταία χρόνια υλοποιεί θεατρικά εργαστήρια μέσα στις φυλακές σε συνεργασία με σχολεία. Σε αυτό το επίπεδο συνεργασίας, υπάρχει μια έντονη επίδραση όσον αφορά τόσο στο κοινωνικό όσο και στο παιδαγωγικό κομμάτι που αφορά κυρίως την πρόληψη και το ζήτημα της συγγενικότητας, της σχέσης, δηλαδή, των κρατουμένων με τα παιδιά τους. Η αλληλεπίδραση αυτή είναι πολύ σημαντική τόσο για τους μαθητές, διότι δρα σαν πρόληψη για τους ίδιους όσο και για τους κρατούμενους, άνδρες και γυναίκες, διότι η επαφή με τους μαθητές ενισχύει τις σχέσεις με τα παιδιά τους. Όλες αυτές είναι εμπειρίες ενός κοινωνικού πάθους, όπως το χαρακτήρισε ο κύριος Minoia. Το άρθρο 27 του Συντάγματος αναφέρει ότι οι ποινές δεν πρέπει να έχουν τιμωρητικό και εκδικητικό χαρακτήρα, διότι η φυλάκιση θα πρέπει να έχει μοναδικό σκοπό την εκπαίδευση. Άρα, το ίδιο το κράτος θα πρέπει να παρέχει μια εκπαίδευση αποτελεσματική και για όλους.
Ο οργανισμός, στον οποίο ανήκει κι ο κύριος Minoia έχει υλοποιήσει τα τελευταία χρόνια πάνω από 50 θεατρικές δραστηριότητες, σε 15 περιφέρειες της Ιταλίας και έχει συνάψει σχέσεις με το Υπουργείο Δικαιοσύνης της χώρας. Συγκεκριμένα, στις 3 Μαΐου υπογράφηκε ένα πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου, των φυλακών ενηλίκων και ανηλίκων όπου δραστηριοποιείται ο οργανισμός και του Πανεπιστημίου της Ρώμης, με σκοπό τη σύσφιξη των σχέσεων, την επισημοποίηση ουσιαστικά της συνεργασίας σε εκπαιδευτικό κυρίως επίπεδο. Σύμφωνα με έρευνες, όπως ανέφερε ο εισηγητής, άτομα που συστηματικά παρακολουθούσαν τις θεατρικές δραστηριότητες μέσα στις φυλακές μείωσαν το ποσοστό παραβατικότητας της φυλακής σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Κλείνοντας ο κύριος Minoia την εισήγησή του ανέφερε ότι ο πληθυσμός των φυλακών όπου κρατούνται ανήλικοι, έχει μειωθεί κατά πολύ τα τελευταία χρόνια μιας και λειτουργεί η επανορθωτική δικαιοσύνη στην Ιταλία, όπου η ομάδα των ανήλικων έγκλειστων έρχεται σε επαφή με την ομάδαανθρώπων που έχει βλάψει.
Στη συνέχεια, ακολούθησε ο Νομικός και Βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, ο κύριος Σπύρος Λάππας. Η ομιλία του κύριου Λάππα επικεντρώθηκε στο ότι κάθε εκπαιδευτική αλλαγή στα Καταστήματα Κράτησης μπορεί να υπάρξει μόνο με πολιτική βούληση και ότι τα τελευταία χρόνια και μόνο στην Ελλάδα η σωφρονιστική και αντεγκληματική πολιτική δεν ανήκει πλέον στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, τον φυσικό του χώρο αλλά στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Αυτό έχει σαν συνέπεια, τη μείωση του πληθυσμού των Αγροτικών Καταστημάτων Κράτησης, τη μείωση των αδειών και μια σειρά άλλων πολιτικών που καταπατούν τα δικαιώματα των κρατουμένων. Το μοναδικό εφαλτήριο, σύμφωνα με τον κύριο Λάππα, είναι η εκπαίδευση μέσα στη φυλακή, η οποία συνδέει τον κρατούμενο με την κοινωνία.Δυστυχώς όμως, δεν έχουν όλα τα Καταστήματα Κράτησης πρόσβαση στην εκπαίδευση και στον πολιτισμό. Η πολιτική τιμωρησίας που υπάρχει, σύμφωνα με το εισηγητή, δεν επιτρέπει στους κρατούμενους να έρθουν σε επαφή με την κοινότητα και τη γνώση γενικότερα. Συμπληρωματικά, αναφέρθηκε στο ότι η ποινή όταν επιβάλλεται έχει δύο στόχους, να περιορίσει τον κρατούμενο ώστε να μη διαπράξει ξανά το έγκλημα και η κοινωνία σύμφωνα με το Σύνταγμα να τον εκπαιδεύσει να μην το ξανακάνει. Στην Ελλάδα, με τις πολιτικές που ακολουθούνται, αυτό δεν συμβαίνει.Τελευταίο παράδειγμα είναι ότι η Ελλάδα μαζί με την Τουρκία είναι οι μοναδικές χώρες που έχουν αύξηση του πληθυσμού των φυλακών ανάμεσα στις 46 χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης, γεγονός που αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει κάποιο σχέδιο για εφαρμογή από την πολιτεία.
Ο κύριος Λάππας αναφέρθηκε στο ζήτημα των οικοδομικών αδειών, ζήτημα που θεωρείται αδιανόητο να υπάρχει στις φυλακές και ένας διευθυντής φυλακών να μην μπορεί να δημιουργήσει κάποιο σχολείο λόγω έλλειψης χώρου. Επιπρόσθετα, η αποχή προγραμμάτων γλωσσομάθειας στις φυλακές, όταν ο πληθυσμός των αλλοδαπών κρατουμένων είναι τόσο μεγάλος, δυσκολεύει την επικοινωνία και κατ΄ επέκταση την ομαλή επανένταξή τους.
Τέλος, ο κύριος Λάππας επισήμανε ότι ο σκοπός της εκπαίδευσης στη φυλακή σημαίνει μείωση των συνεπειών του εγκλεισμού, δημιουργική διαχείριση του νεκρού χρόνου, επανασύνδεση με την εκπαιδευτική διαδικασία, απόκτηση τυπικών προσόντων, απόκτηση βασικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, καλλιέργεια της υπευθυνότητας, βελτίωση της αυτοεκτίμησης και μείωση της αποτροπής.
Στη συνέχεια, τον λόγο έλαβε ο Διευθυντής Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου και ΔΙΕΚ του Ειδικού Καταστήματος Κράτησης Νέων Αυλώνα (ΕΚΚΝΑ), ο κύριος Πέτρος Δαμιανός, ο οποίος έκανε λόγο για ανυπαρξία πολιτικής βούλησης τα τελευταία χρόνια, όσον αφορά την εκπαίδευση στις φυλακές,σε αντιπαραβολή με τον πλούτο που αποκόμισαν όσοι παρακολούθησαν τις συναντήσεις αυτού του Συμποσίου και ήρθαν σε επαφή με καινοτόμα προγράμματα και με ανθρώπους που μετέφεραν τη δική τους εμπειρία. Το στενάχωρο, όπως μας είπε ο κύριος Δαμιανός, είναι ότι μόνο το 1/10 των κρατουμένων παρακολουθεί τα εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ θα έπρεπε να παρέχεται εκπαίδευση σε όλους τους κρατούμενους. Οι αιτήσεις των κρατουμένων για να φοιτήσουν σε κάποιο σχολείο είναι κάθε χρόνο πολλές αλλά δυστυχώς ένα πολύ μικρό ποσοστό αυτών ικανοποιείται διότι δε υπάρχουν υποδομές. Ένα άλλο ζήτημα, που ειπώθηκε, είναι η τοποθέτηση συντονιστών εκπαίδευσης για τις σχολικές δομές στις φυλακές. Δυστυχώς, όπως μας ανέφερε ο κύριος Δαμιανός από το 2019 δεν έχει τοποθετηθεί κανένας και η θητεία των προηγούμενων οδεύει προς λήξη. Κλείνοντας, ο κύριος Δαμιανός, τόνισε ότι ο κρατούμενος έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση και η πολιτεία έχει δικαίωμα να του την παρέχει.
Σημαντικό το σχόλιο του Σκηνοθέτη και Συγγραφέα, κύριου Παύλου Καράγιωργα, ότι θα πρέπει να στηριχθούν οι Σύλλογοι Υποστήριξης Αποφυλακιζομένων, οι οποίοι πάνε ένα βήμα παρακάτω την επανένταξη αυτών. Επίσης, η Καθηγήτρια, κυρία Χαρά Σταθοπούλου, πρόσθεσε ότι η πολιτεία θα πρέπει να στηρίξει έμπρακτα την εκπαίδευση στις φυλακές, αν θέλουμε να μιλάμε για πρόοδο.
Λίγο πριν το κλείσιμο της τελευταίας συνάντησης του Συμποσίου, δόθηκε ο λόγος στις δύο συνεργάτιδες του Συμποσίου και Υποψήφιες Διδακτόρισσες του Τ.Θ.Σ., στην κυρία Βαλεντίνα Μιχαήλ, όπου ανέφερε ότι το Συμπόσιο δημιούργησε ένα δίκτυο ανθρώπων που στόχο έχουν την εκπαίδευση στις φυλακές και στην κυρία Αικατερίνη Δήμα, όπου κι αυτή με τη σειρά της τόνισε την ιδιαίτερη αξία των συναντήσεων αυτών, μιας και υπήρξε μια ανταλλαγή εμπειριών. Στη συνέχεια τον λόγο για αποχαιρετισμό έλαβε ο Καθηγητής, κύριος Κώστας Μάγος, ο οποίος επισήμανε ότι το όλο εγχείρημα του Συμποσίου εκτός του ότι ήταν πρωτοποριακό για τα δεδομένα της χώρας μας ένωσε ανθρώπους με κοινό ενδιαφέρον την αγάπη τους για την εκπαίδευση στις φυλακές. Ακολούθως, η Διδάκτορας και μέλος ΕΔΙΠ, κυρία Μάγδα Βίτσου,τόνισε τη δύναμη της κούκλας που λειτουργεί θεραπευτικά στις ψυχές των εγκλείστων και μέσω αυτής προβάλλεται το μέσα τους. Τέλος, ο Διευθυντής φυλακών Χανίων, ο κύριος ΓεώργιοςΚονταξάκης, ανέφερε ότι ο εγκλεισμός δεν είναι σωφρονισμός. Ο σωφρονισμός επιτυγχάνεται μόνο μέσω των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.
Η κυρία Άλκηστις Κοντογιάννη, η ψυχή αυτού του Συμποσίου, ευχαρίστησε σε κλίμα χαράς και συγκίνησης, όλους όσους συμμετείχαν στο Συμπόσιο και ανέδειξαν τα σημαντικά αυτά ζητήματα της εκπαίδευσης των εγκλείστων και έδωσε ραντεβού για επόμενες, ακόμη πιο ενδιαφέρουσες συναντήσεις.
Η αποφώνηση ανήκε στην αξιοσέβαστη κυρία Ξένη Δημητρίου που μέσα από τα λεγόμενά της τόνισε την αξία της εκπαίδευσης στις φυλακές, η οποία δύναται να κλείσει το «πιθάρι των Δαναΐδων», όπως χαρακτηριστικά είπε, και να σταματήσει την υποτροπή. Παραφράζοντας τα λόγια του Βίκτωρ Ουγκώ είπε, «Όταν ανοίγει ένα σχολείο σε μια φυλακή σκοτώνεται το θηρίο που λέγεται υποτροπή».
Σας ευχαριστούμε πολύ που ήσασταν μαζί μας από τον Νοέμβριο, την πρώτη συνάντηση του Συμποσίου. Η εκπαίδευση στη φυλακή. Doutdes, μέχρι σήμερα. Η εκπαίδευση και οι τέχνες στις φυλακές είναι το κλειδί της επανένταξης..
Ακολουθούν φωτογραφίες:
