Η 20η Μαΐου καθιερώθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη, το 2017, έπειτα από πρόταση της Ένωσης Σλοβένων Μελισσοκόμων, ως η Παγκόσμια Ημέρα της Μέλισσας για να υπενθυμίζει στην ανθρωπότητα: τα οφέλη των μελισσών για τα προϊόντα τους στον άνθρωπο, τον ρόλο τους ως επικονιαστών στην φύση και για να προωθηθούν δράσεις για την προστασία τους.
Οι περισσότεροι νομίζουμε ότι οι μέλισσες είναι χρήσιμες μόνο για τα προϊόντα τους.
Η πραγματικότητα, όμως είναι διαφορετική…
Σ’αυτό το έντομο χρωστάμε το 1/3 της τροφής μας και τον πλανήτη, όπως τον ξέρουμε!
Η σημαντικότερη λειτουργία της μέλισσας είναι η επικονίαση, η γονιμοποίηση δηλαδή ενός πλήθους φυτών. Κατά τη συλλογή της τροφής της, η μέλισσα μετακινείται από το ένα φυτό στο άλλο, μεταφέροντας στα πόδια της γύρη και γονιμοποιώντας έτσι τα φυτά που επισκέπτεται. Αυτή η φαινομενικά ασήμαντη διαδρομή είναι ο κύριος λόγος που μπορούμε να απολαμβάνουμε φρούτα, ξηρούς καρπούς και τα περισσότερα λαχανικά της διατροφής μας.
Ας δούμε, συνοπτικά, τον κομβικό ρόλο που διαδραματίζει στην βιώσιμη ανάπτυξη, αυτό το ξεχωριστό έντομο.
- Σχεδόν 90% των άγριων ανθοφόρων ειδών βασίζεται αποκλειστικά ή εν μέρει στους επικονιαστές, όπως και το 75% των εδώδιμων φυτών και το 35% της γεωργικής γης στον κόσμο. Από τα 100 είδη καλλιεργειών, τα οποία παράγουν το 90% της παγκόσμιας τροφής, 71 επικονιάζονται από τις μέλισσες. Στην Ευρώπη μόνο, πάνω από 4.000 είδη λαχανικών μεγαλώνουν χάρη στην ακούραστη δουλειά των μελισσών.
- Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιστημονική Επιτροπή του ΟΗΕ για τη Βιοποικιλότητα (IPBES), οι επικονιαστές έχουν μειωθεί κατά τα 3/4 στην Ευρώπη τα τελευταία 30 χρόνια. Παρόλο που η ακριβής αιτία για τη μείωση αυτή είναι ασαφής, πολλοί επιστήμονες επισημαίνουν, ως κύρια αιτία. την αύξηση των νεονικοτινοειδών παρασιτοκτόνων.
Αν αυτή η τάση συνεχιστεί, καλλιέργειες όπως τα φρούτα, οι ξηροί καρποί και πολλά λαχανικά θα υποκαθίστανται όλο και περισσότερο από σπαρτά όπως ρύζι, καλαμπόκι και πατάτες οδηγώντας τελικά σε μια ανισορροπία στην διατροφή.
- Εξάλλου, η Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) εκτιμά ότι θα εξαφανιστούν άλλα 20.000 ανθοφόρα φυτά τις επόμενες δεκαετίες, λόγω των μονοκαλλιεργειών.
Οι επικονιαστές δεν συνεισφέρουν μόνο στην επισιτιστική ασφάλεια, αλλά είναι κρίσιμοι και για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Για να διατηρηθεί η βιοποικιλότητα και η βιώσιμη ανάπτυξη απαιτείται, ζωτικός χώρος, φυσικό περιβάλλον.
Οι μέλισσες και οι λοιποί επικονιαστές, όπως οι πεταλούδες, οι νυχτερίδες και τα κολιμπρί αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τα φυτοφάρμακα, τα επεμβατικά είδη, η αλλαγή χρήσεων γης και οι όλο και περισσότερες μονοκαλλιέργειες αποτελούν μέγιστες απειλές για τις αποικίες των μελισσών.
Μαρία Βασιλείου, Βιολόγος-Ωκεανογράφος
