25η Μαρτίου: Διπλή ελληνική γιορτή στα πέρατα του κόσμου (του Γιώργου Κόνδη)

Φωτογραφία: Νέα Υόρκη, εορτασμοί της ελληνικής ομογένειας και παρέλαση της 25ης Μαρτίου

«Σβήνουν δυο νύχτες και δυο αυγές προβάλουν στον αγέρα.
Δυο λευτεριές που σμίγουνε μέσα στην ίδια μέρα.
Δυο λευτεριέςματόβρεχτες, παιδιά μεγάλου κόπου,
η λευτεριά του Έλληνα κι η λευτεριά του ανθρώπου.»
Κωστής Παλαμάς

Οι στίχοι αυτοί του Κωστή Παλαμά περικλείουν, από όλα τα σχετικά λογοτεχνικά κείμενα και ποιήματα, τον πιο δυνατό συμβολισμό για όσα σημαίνει η 25^η Μαρτίου στην παγκόσμια ιστορία. Μια μεγάλη ιστορική ελληνική αποκοτιά δημιούργησε ένα ρήγμα και συνέβαλε στην αλλαγή των διεθνών σχέσεων κυριαρχίας. Ταυτόχρονα, ο Ελληνικός Αγώνας διαμόρφωσε τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία δυο μοναδικών φαινομένων με παγκόσμια ακτινοβολία: το πρώτο εθνικό κράτος στην περιοχή αυτή της Μεσογείου και το φιλελληνικό κίνημα ακόμη και σήμερα ζωντανό και δυναμικό.

Για πάρα πολλά χρόνια η ελληνική εκπαίδευση και, κατ’ επέκταση, η κοινή γνώμη, εστίασε στο εσωτερικό της χώρας, στα ιστορικά γεγονότα, τους Ήρωες του ’ 21 και «ξέχασε», σημεία της Ιστορίας που υπήρξαν καθοριστικά για τον Αγώνα και την Ανεξαρτησία της χώρας: γεγονότα όπως η Ναυμαχία του Ναυαρίνου μπήκαν στο περιθώριο και μόλις τα τελευταία χρόνια αναθερμάνθηκε το ενδιαφέρον για τον φιλελληνισμό και τα τις σημαντικές μάχες, στρατιωτικές και διπλωματικές, που έδωσε για την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Ένα ακόμη σημαντικό «ξεχασμένο» γεγονός είναι η καθοριστική σημασία των ελληνικών κοινοτήτων της διασποράς τότε και σήμερα και ο ρόλος τους στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και του ελληνικού πολιτισμού.

Ιστορία, γλώσσα, τραγούδι, μουσική, θρησκεία, έθιμα, τόποι καταγωγής και πολλά άλλα σημαντικά στοιχεία που συνθέτουν τη διαχρονικότητα του ελληνισμού, διατηρήθηκαν και εξελίχθηκαν σε πείσμα, αρκετές φορές, της απάθειας με την οποία η Ελληνική Πολιτεία, διατήρησε τους χαλαρούς έως ανύπαρκτους δεσμούς της με τις κοινότητες των Ελλήνων του εξωτερικού. Αντίθετα, οι κοινότητες αυτές διατήρησαν άσβεστη την αγάπη γι’ αυτό που σημαίνει να είσαι ή να αισθάνεσαι Έλληνας. Η 25^η Μαρτίου, η διπλή εθνική εορτή, αποτελεί σημείο αναφοράς για τους Έλληνες του εξωτερικού, στιγμή δυναμική στην ιστορία της κοινότητας στην οποία ανήκουν, καθώς μέσα από τον εορτασμό επιβεβαιώνουν και ανανεώνουν μακρόχρονους δεσμούς  με την Ελλάδα, τις ιδιαίτερες πατρίδες τους, την ιστορία τους και τον πολιτισμό τους.

Συχνά και για πολλά χρόνια επίσης αδυνατούσαμε να δούμε την ελληνική ομογένεια της Αμερικής, ως ένα σημαντικό πυρήνα του ελληνικού λόγου και πολιτισμού σε μια χώρα σημαντική από κάθε άποψη. Οι δυνατότητες παρέμβασης σε μια σειρά από ζητήματα ελληνικού ενδιαφέροντος έγιναν μόλις τα τελευταία χρόνια κατανοητές και διαμορφώθηκαν νέες προϋποθέσεις σχέσεων μεταξύ των ελληνικών κυβερνήσεων και της ελληνικής ομογένειας που φαίνεται να αποδίδουν καρπούς. Δεν είναι εξάλλου αυτό ένα από τα «μαθήματα» του Ελληνικού Αγώνα, η διατήρηση των σχέσεων με τις ελληνικές κοινότητες που στήριξαν παντοιοτρόπως την Ελληνική Επανάσταση. Σήμερα, οι κοινότητες αυτές αποδεικνύονται πόλοι δυναμικοί του Ελληνισμού όχι μόνο λόγω της οικονομικής ευρωστίας τους αλλά κυρίως, λόγω της πολιτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξής τους, γεγονός που τους επιτρέπει μια ιδιαίτερη θέση στις κοινωνίες όπου έχουν εγκατασταθεί και ριζώσει.

Τα τελευταία χρόνια αναθερμαίνεται το ενδιαφέρον για τις κοινότητες αυτές και ανακαλύπτουμε πως ο Ελληνισμός βρίσκεται στα πέρατα του κόσμου, δημιουργικός και δυναμικός. Πολλές φορές έγινε λόγος, για παράδειγμα, για την Ουρουγουάη, μια μικρή σχετικά χώρα της Λατινικής Αμερικής στην οποία εγκαταστάθηκαν Έλληνες ήδη από τις αρχές του 20^ου αιώνα (περίπου 1908) ίσως και νωρίτερα. Σήμερα στη χώρα αυτή υπάρχουν ελληνικά σχολεία, σύλλογοι ελληνικού πολιτισμού και έχουν δοθεί ελληνικά ονόματα στις οδούς της πρωτεύουσάς της Μοντεβιδέο. Δύο κεντρικές πλατείες της ονομάστηκαν Αθήνα και Ελλάδα! Αύριο οι Έλληνες της Ουρουγουάης και οι λατινοαμερικάνοι φίλοι τους θα γιορτάσουν επίσης την 25^η Μαρτίου στην όμορφη αυτή χώρα.

Εκείνοι που δεν θα γιορτάσουν την εθνική μας γιορτή, είναι δυστυχώς οι εναπομείναντες κάτοικοι της μαρτυρικής Μαριούπολης, ένας φάρος του Παρευξείνιου Ελληνισμού που μάλλον θα σβηστεί από τον χάρτη. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Έλληνες της Ρωσίας γίνονται θύματα των αυταρχικών καθεστώτων αυτής της χώρας με την οποία εντούτοις μας συνδέουν μακρόχρονοι πολιτισμικοί δεσμοί. Εκτοπίσεις, διώξεις, στερήσεις… σε όλα μπόρεσε να αντισταθεί ο Ελληνισμός του Εύξεινου Πόντου και να μεγαλουργήσει στη συνέχεια.

Αυτή την ημέρα που γιορτάζουμε την Ελληνική Επανάσταση και την Ανεξαρτησία της Ελλάδας από την τουρκική τυραννία, ας κρατήσουμε τη σκέψη και την ελπίδα για τη διάσωση αυτών των ιστορικών ελληνικών κοινοτήτων και ας πάρουμε θάρρος από την Ελληνική Διασπορά, τον αγώνα της σε όλα τα επίπεδα και τις επίσης μεγάλες επιτυχίες της. Ας κρατήσουμε κι εμείς ζωντανούς τους δεσμούς μαζί τους έστω και μέσα στο μυαλό και την καρδιά μας.