Η Ε.Π.Ο.Ν. στην Αργοναυπλία (γράφει ο Γιώργος Γιαννούσης)

Γράφει ο Γιώργος Γιαννούσης*
στην Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού
(argolikivivliothiki.gr)

Πριν 79 χρόνια ιδρύθηκε στις 23 Φλεβάρη 1943, η Ε.Π.Ο.Ν., δηλ. «Η Ενιαία Πανελλαδική  Οργάνωση  Νέων», στο σπίτι του παλαίμαχου σοσιαλιστή Παναγή  Δημητράτου^[1], στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3, στους Αμπελοκήπους. Με πρωτοβουλία και οργάνωση της Κ.Ε του Εθνικού  Απελευθερωτικού Μετώπου Νέων (Ε.Α.Μ.Ν.)  συνήλθε στην Αθήνα πανελλαδική  σύσκεψη, με τους αντιπροσώπους του Ε.Α.Μ.Ν. από αρκετές περιφέρειες της χώρας και  συμμετοχή 25 αντιπροσώπων από 10 ακόμη οργανώσεις νέων, όπως, η αγροτική νεολαία Ελλάδος, η ενιαία μαθητική νεολαία, η ένωση νέων αγωνιστών Ρούμελης, ο Θεσσαλικός ιερός  λόχος, η φιλική εταιρεία νέων, και άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Την Ε.Α.Μ.Ν  όπως και τις περισσότερες από τις οργανώσεις νεολαίας που συμμετείχαν στην ίδρυση της Ε.Π.Ο.Ν.  τις είχε δημιουργήσει και οργανώσει  το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, Ε.Α.Μ.

Μια από αυτές τις οργανώσεις  ήταν η  Ε.Α.Μ.Ν. Πελοποννήσου η οποία είχε  οργανωθεί  και  στην Αργολίδα. Με την ίδρυση της Ε.Π.Ο.Ν. όλες οι  παραπάνω οργανώσεις νεολαίας  αυτοδιαλύθηκαν και συγχωνεύτηκαν στις γραμμές της Ε.Π.Ο.Ν. Στο ιδρυτικό της κείμενο η Ε.Π.Ο.Ν. αυτοπροσδιορίστηκε ως «οργάνωση Εθνικοαπελευθερωτική, αντιφασιστική – προοδευτική, αντιπολεμική – φιλειρηνική».

Βασικοί σκοποί της ήταν:

– Η Εθνική απελευθέρωση, η πλήρη ανεξαρτησία της Ελλάδος, που θα επιτυγχάνετο, με καθημερινό και αδιάκοπο αγώνα.

– Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων και των συμφερόντων της νέας  γενιάς στη ζωή, στη μόρφωση και στον πολιτισμό.

– Η εξολόθρευση  του φασισμού, τόσο στα χρόνια της κατοχής  όσο και μετά, με όποια μορφή κι’ αν αυτός παρουσιαζόταν.

– Τον αγώνα κατά των ιμπεριαλιστικών πολέμων και την κατοχύρωση της ειρήνης με βάση την αυτοδιάθεση των λαών και νεολαίων  και την αδελφική συνεργασία τους.

– Τέλος, την ανοικοδόμηση της Ελλάδος από τα ερείπια  του πολέμου προς το συμφέρον  και την ευημερία  ολόκληρου του λαού της.

Η Ε.Π.Ο.Ν υπήρξε η κορυφαία μαζική  νεολαιίστικη  οργάνωση της Ελληνικής Εθνικής Αντίστασης  εναντίον των κατακτητών του φασισμού, του ναζισμού και των οργάνων τους.  Συσπείρωσε πανελλαδικά, μέσα σε λίγους μήνες, περισσότερους από 600.000  νέους και νέες, ενώ περίπου 30.000 έως 35.000  από αυτούς εντάχθηκαν  στον Ε.Λ.Α.Σ (Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός), και άλλοι τόσοι στον εφεδρικό Ε.Λ.Α.Σ στις μεγάλες πόλεις. Από αυτούς 1300 Επονίτες αντάρτες έδωσαν την ζωή τους πολεμώντας τους κατακτητές, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των νεκρών και αγνοουμένων που έχασαν την ζωή  τους στις διαδηλώσεις, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή στα μπουντρούμια των κρατητηρίων όταν πιάστηκαν και βασανίστηκαν από τις αρχές κατοχής και τους δωσίλογους συνεργάτες τους.

Η Ε.Π.Ο.Ν. δημιούργησε ένα μοναδικό πολιτιστικό κίνημα σε όλους τους τομείς στα γράμματα και στις τέχνες, όπως εκδόσεις, θέατρο κ.α. και δεν  είναι τυχαίο ότι στην  Ε.Π.Ο.Ν. συμμετείχαν οι περισσότεροι νεοέλληνες λογοτέχνες και καλλιτέχνες όπως  ο Μίκης Θεοδωράκης ο Μάνος Χατζηδάκης η Αρβελέρ ο Γιάννης Ξενάκης  και πάρα πολλοί άλλοι που σφράγισαν με το έργο τους την μεταπολεμική Ελλάδα.

Σκόρπιες, δυσεύρετες και σχεδόν έτοιμες να ξεχαστούν είναι οι πληροφορίες για την ίδρυση, στελέχωση και δράση της  Ε.Π.Ο.Ν. στην Αργολίδα και ειδικότερα  στο Άργος. Όλοι σχεδόν οι πρωταγωνιστές της δεν ζουν πλέον και οι περισσότεροι από αυτούς δεν άφησαν γραφτά  όταν ζούσαν  που να εξιστορούν  τα όσα έζησαν. Γιατί οι καιροί μετά τον εμφύλιο ήταν πολύ δύσκολοι και επικίνδυνοι για όσους  είχαν συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση. Τα «Δεκεμβριανά» του 1944, ο εμφύλιος που ακολούθησε μέχρι το τέλος του 1949, είχαν σαν συνέπεια οι Έλληνες νικητές, όχι μόνο να νικήσουν τους Έλληνες αντιπάλους τους στο πεδίο της μάχης, να τους διώξουν εκτός Ελλάδας και να θέσουν εκτός νόμου το Κ.Κ.Ε., αλλά και πριν και μετά, πολέμησαν αμείλικτα και κάθε Έλληνα πατριώτη που συμμετείχε στην αντίσταση κατά των κατακτητών μέσα από τις οργανώσεις  του Ε.Α.Μ., του Ε.Λ.Α.Σ. και της Ε.Π.Ο.Ν.

Και βέβαια ήταν σε όλους γνωστό ότι η συντριπτική πλειοψηφία όσων συμμετείχαν στην Αντίσταση, μέσα από τις οργανώσεις αυτές που, βεβαίως, έλεγχε και καθοδηγούσε το Κ.Κ.Ε. όχι μόνο δεν ήταν κομουνιστές αλλά αμφιβάλλω αν είχαν ακούσει ποτέ στη ζωή τους κάτι για τον Μαρξ, τον Λένιν ή την 3^η Διεθνή. Ήταν μόνο αγνοί πατριώτες που πήγαν να πολεμήσουν τον κατακτητή και αλίμονο γι’ αυτούς και τις οικογένειες τους βρέθηκαν μετά την λήξη του εμφυλίου στο έλεος των νικητών. Κυνηγήθηκαν, φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν στα ξερονήσια και μάλιστα άλλες φορές, είχαν σαν διώκτες τους, τους δωσίλογους προδότες συνεργάτες των κατακτητών, που μόνο η Ελλάδα από όλη την Ευρώπη δεν τιμώρησε μετά την ήττα του φασισμού και του ναζισμού.

Για την δράση των οργανώσεων της ένοπλης αντίστασης κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους στην Πελοπόννησο αλλά και στην Αργολίδα, έχουν γραφτεί αρκετές μελέτες και βιβλία, που περιέχουν, κυρίως, προσωπικές αφηγήσεις  των συγγραφέων τους. Σ’ αυτά πολλές φορές γίνεται αναφορά  για την παρουσία, την δράση ή την θυσία Επονιτών νεολαίων της Αργολίδας. Αφορούν, όμως, κυρίως Επονίτες  αντάρτες του ένοπλου αγώνα.

Οι μαρτυρίες για την ίδρυση, στελέχωση και δράση της Ε.Π.Ο.Ν. στην Αργολίδα είναι ελάχιστες και η  προσπάθεια είναι να παρουσιάσουμε με το άρθρο μας αυτό – τιμώντας την 79 επέτειο της ίδρυσης της – τους νεολαίους αγωνιστές που συμμετείχαν σ’ αυτήν.

Μια γραπτή, ανέκδοτη και πολύτιμη, ενώπιον συμβολαιογράφου στο Άργος το 1991, ένορκη μαρτυρία του Παναγιώτη Αναστασίου Κερασιώτη, μας φανερώνει τους Αργείους νεολαίους που αποτελούσαν τον πρωταρχικό πύρινα της Ε.Π.Ο.Ν. στο Άργος.

Υπεύθυνος για την δημιουργία της Ε.Π.Ο.Ν. Άργους, ήταν ο  γραμματέας του Ε.Α.Μ. Άργους Νίκος Μαυροειδής. Την άνοιξη του 1943, η Ε.Π.Ο.Ν. Άργους είχε στελεχωθεί με πολλούς αντιφασίστες Αργείτες νεολαίους. Ο Παναγιώτης Κερασιώτης, 22 ετών τότε, φανερώνει  όσους μαζί μ’ αυτόν αποτελούσαν τον κύριο πυρήνα της: Ευάγγελος Κων. Αναγνωστόπουλος 17 ετών,^[2] Αλέκος Καλκάκης, Τάσος Μερκούρης, Τάσος Καραντζάς, Σωτήρης Μώρος, Δημήτρης [Μίμης] Λαλουκιώτης, Σπύρος Κακάκης, Τρύφωνας Σταυράκης, Τάσος Ραχανιώτης, Βασίλης Τούριος, Ηλείας Δασκαλάκος, Κώστας Τρεμπέλας.

Περιγράφει την δράση τους: «…Γράφαμε  αντιφασιστικά συνθήματα στους τοίχους για να ξεθαρρεύει ο λαός, ήμασταν σύνδεσμοι  με τις  αντάρτικες  ομάδες του Ε.Λ.Α.Σ., κλέβαμε σφαίρες  και δυναμίτη από το Γερμανικό αεροδρόμιο του Άργους, κάναμε καμποτάζ σε βάρος των γερμανοϊταλών…». Για να καταλήξει, ότι οι μεν  4 τελευταίοι δολοφονήθηκαν από τους Γερμανοϊταλούς, όλοι δε οι άλλοι, «για την δράση μας αυτή κυνηγηθήκαμε οι οικογένειες μας και εμείς, τραυματιστήκαμε, κρατηθήκαμε  και χτυπηθήκαμε…», και ο Παν. Κερασιώτης μαζί με τον Ευαγγ. Αναγνωστόπουλο και τρεις ακόμη συντρόφους τους εξορίστηκαν στο Τρικέρι.

Ο Κ. Κυριαζόπουλος είναι ένας από τους  λίγους Αργείους αντιστασιακούς που  περιέγραψε σε πολυσέλιδο βιβλίο  την συμμετοχή του και την δράση των συντρόφων του στην αντίσταση μέσα στην  οργάνωση του Ε.Α.Μ., στο Άργος. Η αφήγησή του, έντονα συναισθηματική, μας αποκαλύπτει με συγκλονιστικές λεπτομέρειες την προσπάθεια Αργείων πατριωτών να δημιουργήσουν παράνομες αντιστασιακές ομάδες από την πρώτη στιγμή που οι Γερμανοϊταλοί κατέλαβαν το Άργος.

Μας γνωρίζει τον Τάσο Ρέντα, Αργείο φοιτητή της νομικής, ως οδηγητή και καθοδηγητή στους συνωμοτικούς κανόνες  της πρώτης παράνομης  3 μελούς ομάδας αντίστασης στο Άργος. Μέλη της, ο ίδιος, ο Σπύρος  Λυμπερτάκης και ο Νικ. Σαββέας. Συναρπαστική είναι η περιγραφή της αντιστασιακής δράσης της ομάδας τους, στο σαμποτάζ της κοπής των τηλεφωνικών καλωδίων που συνέδεαν το αεροδρόμιο του Άργους με τους Μύλους. Στις 12 Απριλίου 1943, μαζί με τους  Σπύρο Λυμπερτάκη, Ορέστη Μπούκουρα και Μίμη Λαλουκιώτη, γεμίζουν τους τοίχους του Άργους με αντιστασιακά συνθήματα.

Τη νύχτα 24 προς 25 Μαρτίου 1943 στο Ηρώο του Άργους, νεολαίοι πατριώτες καταθέτουν  στεφάνι, πετούνε αυτοσχέδιες προκηρύξεις και γραφούν συνθήματα στους τοίχους του Άργους κατά των κατακτητών. Συλλαμβάνονται και στο Ιταλικό στρατοδικείο της Τρίπολης καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης τριών έως δέκα ετών, οι Σάββας Καραλέκας, Αρίσταρχος Αναστ. Τσακόπουλος (Μπέης), Ανδρέας Κολορίζας, Πέτρος Μπλάτσιος, Απόστολος Λαδάς, Ορέστης Μπούκουρας, Στάθης Δέδες και κλείνονται στις φυλακές.

Ένα απόσπασμα χειρόγραφου κειμένου αναμνήσεων του Κώστα Σιατερλή από την Πουλακίδα, έχει κατατεθεί στα ΓΑΚ Αργολίδας. Ο γνωστός δικηγόρος και συγγραφέας  Χρίστος Κώνστας το βρήκε  και το δακτυλογράφησε. Αναφέρεται στη δημιουργία οργανώσεων ΕΑΜ και ΕΠΟΝ στην Πουλακίδα με πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για τον τρόπο λειτουργίας και δράσης των οργανώσεων αυτών. Το πρώτο τμήμα αναφέρεται στη δημιουργία οργάνωσης ΕΑΜ και το δεύτερο στην δημιουργία οργάνωσης ΕΠΟΝ. Είναι πράγματι ένα σπάνιο ντοκουμέντο.

Ο Ανδρέας Γιαννούσης, στέλεχος του Ε.Α.Μ. από  το Άργος, είναι ο καθοδηγητής και ο Αθανάσιος Σιατερλής είναι ο υπεύθυνος της  Ε.Π.Ο.Ν. για το χωριό Πουλακίδα.

Τα νιάτα της Αργολίδας πλήρωσαν με την ζωή τους τον αγώνα  για την «χιλιάκριβη την λευτεριά». Χρέος τιμής η αναφορά των ονομάτων των θυσιασθέντων για τη λευτεριά της πατρίδας συμπατριωτών μας, όσων ελάχιστων μπόρεσα να βρω στην έρευνά μου για το άρθρο αυτό.

1) Τάσος Ρέντας, 2) Σπύρος Λυμπριτάκης, 3) Νίκος Τσάλτας, 4) Αριστ. Ρίκος, 5) Λιμιάτης Γιώργος, 6) Θανάσης Δέδες, 7) Τάσος Παπαναστασίου,  8) Δημ. Καλής, 9) Θανάσης  Βαρδαξόγλου, 10) Διαμαντής Γιώργος, 11) Στεφανής Κολορίζας, 12) Πέππας Γιωργ., 13) Μπούκουρας Ιάσωνας, από τα κορυφαία στελέχη της Εθνικής Αντίστασης, Δικηγόρος, Εθνοσύμβουλος Αργολίδας. Εκτελέστηκε μετά από προδοσία στις 19 Μαΐου 1944 μαζί με τον Γιάννη Μπαραφακιά,  14) Κολορίζας Γιώργος, 15) Γκαργκάσουλας Μίμης, 16) Ξύγκας Θεοδ., φοιτητής νομικής 22 ετών, είχε αδερφή Επονίτισα, 17) Ντάκος Νίκος, 18) Γιαννούσης Γιάννης, 20) Κοτσαρίδης Κώστας, 21) Γρινέζος  Ανδρέας, 22) Δημοπάνας Δημ., 23) Χατζίκος Νικ., 24) Μήλιας Γιωργ., 25) Τζαβέλας Χρ., μαθητής γυμνασίου Άργους. Εκτελέστηκε  στη Παναγία του Άργους  στις 3 Απριλίου 1944, μαζί με τον 26)  Κλησιάρης  Τζίμης, είχε γεννηθεί στην Αμερική, 24 ετών, Γραμματεας του  Ε.Α.Μ. Άργους, φοιτητής  νομικής, 27) Γιατράκος  Σπ., 28) Βάγιας Σωτ., 29) Παπασπυρόπουλος Επαμειν., 30) Δημάκης Γιώργος, 31) Τζιάφας Γιαν., 32) Χορμής Πετρ., 33) Μπαξεβανάκης Φωτ., 34) Καραμπός Κωστ.,  35) Θεονά Νίκη, 36) Δασκαλάκης Ηλ., 37) Πιζάνης Τάσος, ήταν 19 ετών όταν εκτελέστηκε στις γραμμές του τραίνου κοντά στο Β’  Δημοτικό σχολείο, 38) Κοντός  Νίκος, 39) Καραμούτζος Σπυρ., 40) Λαγουρός  Μίμης, 41) Μαλαλάς Ανδρ., 42) Μαυράκης  Πάνος, 43) Φωτίου Γιάννης, 44) Τρεμπελάς  Κωστ., 45) Κόλιας Βαγγέλης,  46) Πορταρίτης Νίκος, 47)  Ξίλας Αντων., 48) Κουτούζος  Ηλ., 49) Βλασταράς Δημ., 50) Δανουκάρας Γιωργ., 51) Γκουγκουλόρης Παν.,  52) Αδραχτάς Γιάννης, 53) Ξηνταρόπουλος Γιωργ., 54) Μπουλούκος Γιάννης, 55) Στεφανάκης Κωστ., 56) Κακάκης  Γιωργ., 57) Δεσύλας  Κωστ.,  58) Ανυφαντής Χρ., 59) Μαρλαγκούτσος  Γιώργος, 60)  Βερζοβίτης Νίκος, 61) Κασιδάκης  Δημ., οι τρείς τελευταίοι εκτελέστηκαν στη Πάνιτσα στο Άργος  τον Μάιο του 1944,  62) Βασ. Λόντος, από την Καρυά, φοιτητής νομικής, 63) Παν. Ροντήρης [Νίκος], φοιτητής νομικής, γραμματέας της επιτροπής Αργολίδας, 64) Μπαβέλας Β. Νικόλαος, εκτελέστηκε στον Ξεριά Άργους.

Τόποι εκτελέσεως στο Άργος ήταν: το νεκροταφείο της Πανάγιας Άργους, οι σιδηροδρομικές γραμμές  κοντά στο Β’ Δημοτικό Σχολείο, η Πάνιτσα και το νεκροταφείο του Αγ. Βασιλείου Άργους.

Ο  Δημ. Κουρκουλάκος ήταν στην κατοχή Ανθυπομοίραρχος, διοικητής της χωροφυλακής  στο Άργος. Υπήρξε πρωταγωνιστής σε πολλά δρώμενα και κατά την διάρκεια της και, κυρίως, όταν έφυγαν οι Γερμανοί και την πόλη κατέλαβαν αναιμάκτως, οι αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. Γνωρίζει και πρόσωπα και γεγονότα. Γνωρίζει τους εκτελεσμένους Αργείους από τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους και καταγράφει σε μια λίστα 39  ονόματα.

Η μακάβρια λίστα των 39 εκτελεσθέντων, όπως ο ίδιος ο Κουρκουλάκος ομολογεί σε αναφορά του προς το Αρχηγείο της Χωροφυλακής και στο Συμβούλιο κρίσεως Αξιωματικών:

1. Νικόλαος Κατσάνος
2. Παναγώτης Κουκουλόρης
3. Χρήστος Χαβιαράς, περιφ. Γραμματέας
4. Γεώργιος Μήλιας, Β’Γραμματέας
5. Άρης Δημοπάνας
6. Αναστάσιος Πιζάνης
7. Ευάγγελος Κάλλιας
8. Ηλίας Δασκαλάκος
9. Θεμιστοκλής Πανταζής
10. Ηλίας Κουτούζος
11. Πρόδρομος Ταστανίδης
12. Αθανάσιος Δέδες
13. Βασίλειος Μπαρμπαγιάννης
14. Γεωργία Κάζακλη
15. Αριστοτέλης Τσετσέκος
16. Γεώργιος Τσώτρας
17. Αθανάσιος Παρασκευόπουλος
18. Αγγελική χήρα Κανέλλου
19. Γεώργιος Πέοπας
20. Βασίλης Μερτζάνης
21. Νικόλαος Α. Μπούρτος
22. Παναγιώτης Καπετάνιος
23. Φώτιος Μαλαλάς
24. Γρηγόριος Ιωαννίδης
25. Γεώργιος Τομαγιάν
26. Χρήστος Κούρος
27. Ιωσήφ Γιακουμής
28. Παναγιώτης Σαπαλίδης
29. Ιωάννης Μπουλούκος
30. Ευάγγελος Παπαδόπουλος
31. Θεοδ. Μαύρας
32. Παναγ. Κασιδάκης
33. Γεώργιος Λάγιος
34. Γεώργιος Μπακάλης
35. Παναγιώτης Κορδωμένος
36. Βασιλική σύζ. Κορδωμένου
37. Αντωνία Σταύρου Δελλή
38. Ιωάννης Ταραντίλης
39. Γεώργιος Ταραντίλης

Στο Ναύπλιο η  Ε.Π.Ο.Ν οργανώνει και δραστηριοποιεί τα καλύτερα νιάτα του τόπου. Επικεφαλής  ο  Τάκης Δημόπουλος φοιτητής, Β’ Γραμματέας της Ε.Π.Ο.Ν. Αργολίδας.  Μαζί του η αδελφή του  Άννα Δημοπούλου και ο αδελφός του Σπύρος Δημόπουλος.

Ελάχιστες είναι οι γραπτές μαρτυρίες για την δράση της μέσα στην πόλη. Ο αγαπητός μου  φίλος Λεωνίδας (Λούης) Λάμπρου, άνω των 93 ετών σήμερα, γνωρίζει πολλά για πρόσωπα και για γεγονότα της κατοχής και της απελευθέρωσης του Ναυπλίου, αλλά δεν επιθυμεί να τα καταγράψει. Ήταν 16 χρόνος νεαρός Επονίτης όταν τον Μάιο του 1944 οι Γερμανοί κρέμασαν τον αδελφό του Νίκο Λάμπρου φοιτητή της νομικής, μαζί με άλλους πατριώτες στα Γλυκά Νερά. Μαζί του  εκτελέστηκε –όπως μου  περιέγραψε– και ο Γιάννης Μακρόπουλος, νεαρός Ναυπλιώτης δικηγόρος.

Ο Νίκος Λάμπρου, πρώτος γιος του Μιχάλη  Λάμπρου, μεγαλέμπορου του Ναυπλίου, ο οποίος από την απελευθέρωση του μέχρι τη συμφωνία  της Βάρκιζας ήταν Δήμαρχος  Ναυπλίου, επονομαζόμενος τότε «Δήμαρχος του  Ε.Α.Μ», ήταν υπεύθυνος για την διαφώτιση και ενημέρωση της Ε.Π.Ο.Ν. Ναυπλίου.

Από  τα «Ζωντανά Νιάτα» ένα έντυπο της  Ε.Π.Ο.Ν. Αργοναυπλίας, διαβάζουμε για τον 18χρονο Επονίτη Μιχαήλ (Μάκη) Ξύδη, μαθητή του γυμνασίου Ναυπλίου, από τους δημιουργούς της αντιστασιακής κίνησης στο γυμνάσιό του, που «… έπεσε  ηρωικά κάτω από τις χιτλερικές σφαίρες και τους λογχισμούς των Ούννων, ενώ ήταν ακόμη  τραυματισμένος. Έπεσε πάνω στην εκτέλεση του καθήκοντος, πηγαίνοντας να ειδοποιήσει  ένα γειτονικό χωριό πως έρχονται οι Γερμανοί…».  Ήταν η 9 Ιανουαρίου 1944, ημέρα μπλόκου  των Γερμανών στο Γκέρμπεσι όταν, με τον επίσης νεολαίο από το Μάνεση Θεοδόση Δήμα πήγαιναν στο χωριό να ειδοποιήσουν τις οργανώσεις του Ε.Α.Μ. και της Ε.Π.Ο.Ν. για τις κινήσεις των Γερμανών, αγνοώντας πως το Γκέρμπεσι ήταν ήδη κυκλωμένο. Ήταν γιος του δημοδιδασκάλου Παν. Ξύδη από το Μάνεσι, που είχε εκλεγεί αντιπρόσωπος Ναυπλίας στο  ιδρυτικό συνέδριο της  Π.Ε.Ε.Α. Ήταν ομιλητής κατά την είσοδο του Ε.Λ.Α.Σ στο Ναύπλιο και μετά την απελευθέρωση Νομάρχης Αργολίδας.

Στις 22 του Απρίλη 1944 οι Γερμανοί εκτέλεσαν τον Ναυπλιώτη Επονίτη Χαρίλαο Κατσούλη, που «σαν Επονίτης είχε κάνει τον πόλεμο τραγούδι του… ξεχώριζε  για το καλό του τραγούδι… μάθαινε κρυφά στην πόλη τα αντάρτικα τραγούδια  στους συναγωνιστές του». Ναυπλιώτης ήταν και ο Επονίτης  Αντώνης Λιανός.        

Ελπίζω και εύχομαι το άρθρο μου αυτό να γίνει αφορμή να έρθουν στο φως πολλά περισσότερα για την δράση της Ε.Π.Ο.Ν στην Αργοναυπλία και για τους  ηρωικούς Επονίτες της.

Θα  κλείσω  με το ποίημα «Νεολαία Ψυχή» του Τάκη Ν. Δημόπουλου (Άγγελος), στην μνήμη του ήρωα  Ναυπλιώτη Επονίτη  Γιάννη Λυκομήτρου. Ο Γιάννης Π. Λυκομήτρος ήταν μαθητής στο γυμνάσιο του Ναυπλίου όταν οργανώθηκε στην Ε.Π.Ο.Ν. Ήταν μόλις 17 ετών όταν πιάστηκε  έξω από την Καρυά από συνεργάτες – προδότες Έλληνες των ναζιστών, που τον παρέδωσαν  στους Γερμανούς που  τον εκτέλεσαν μαζί με άλλους πατριώτες στο νεκροταφείο του Άργους.

Νεολαία Ψυχή

στη μνήμη του Γιάννη Λυκομήτρου – Ναύπλιον

Ο γλυκός έπνευσεν άνεμος στη γαλάζια και άσπρην ημέρα
στο γυμνό μας φθινόπωρο που ξεφάντωνε ο κήπος
με τα κίτρινα φύλλα τα κλαδιά
και με δίχως τους ίσκιους των δέντρων.

Ό,τι μεγάλωνες, έφυγες
με τα κόκκινα δέντρα των λωτών
φορτωμένα στο στήθος σου
οι καρποί των ελπίδων φορτωμένοι στο στήθος σου
ποτισμένοι από τους ίμερους
της δεκαεφτάχρονης νιότης

Το πρωί στα κλουβιά των ανθρώπων χιμήξανε
οι σταχτιές τίγρεις κι οι λύκοι κι ο δρόμος
κάποια κόκκινα πρόσωπα σπαθισμένα στο φως
σ’ ένα σύννεφο ανάτελαν από σκόνη και ήλιο.

Οι αιχμάλωτες οι μορφές για τη δόξα του ύψους
σ’ ένα δρόμο που έφτανε σε σταθμούς και λεύκες
και κολώνες που φέρνουν των αποστάσεων τα μηνύματα
και που όλα τραγουδούσαν ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ.

Έσφιξες μέσα σου την οδύνη της μάνας σου
της αδελφής σου τα λόγια τα κρέμασες φυλαχτάρι
χαιρετώντας τους φίλους σου, χαιρετούσες το μέλλον
κι έφυγες όταν μεγάλωνε η οδύνη της γης μας
και βαθιά της Ελλάδας τα μάτια σ’ αστράψανε
άστρα στ’ ανήφορο να σ’ οδηγήσουνε χρέος.

Κι από τότε η ορμή σε κατάλυσε μέσα της
ένα μόριο δύναμης και δημιουργία δική της
και σα φλόγα σε τίναξε να σκορπίσεις τα σύννεφα
και με τ’ άσπρα μαλάματα της βροχής σου το γέλιο
να ποτίσεις τη γη μας που δίψαγαν οι σπόροι.

Το χαλίκι κι ο πόλεμος και τα χιόνια κι η νηστεία
νεολαία ψυχή του τρανού μας του πόνου,
αδιάφθορη πάνω κι απ’ όλα ο θάνατος
μ’ αίματα σ’ έθρεψε και Σένα και Κείνη
την ελευθερία βγαλμένη απ’ των Ελλήνων τα κόκκαλα τα ιερά και τρισάγια.

Τώρα,

Τις μορφές και τη μνήμη σας δεν τη δείχνουν τα μάρμαρα.

Μέσα μας έχουμε ανθισμένους τους τάφους σας
κι η πίκρα μας

ελπίδα και πίστη και νέα ορμή μας…

Τάκης  Ν. Δημόπουλος (Άγγελος) Ναύπλιον

Ο Τάκης Δημόπουλος ήταν Β. Γραμματέας της ΕΠΟΝ Αργολίδας, σκοτώθηκε στον εμφύλιο.

Υποσημειώσεις

[1] Ήταν ο ιδρυτής της Σοσιαλιστικής Εργατικής Ένωσης το 1914, ιδρυτικό μέλος της  Σ.Ε.ΚΕ – προδρομος του  Κ.Κ.Ε.-  το 1918. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς τον Απρίλιο του 1944.

[2] Είναι ο πατέρας των γνωστών Αργείων αδελφών, του οδοντιάτρου Κώστα, του δικηγόρου Ρήγα, του εμπόρου Μιχάλη και του φαρμακοποιού Πέτρου Αναγνωστόπουλου.

* Γιώργος Γιαννούσης

Οικονομολόγος – Πρόεδρος της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας & Πολιτισμού