«Έξεστι Κλαζομενίοις ασχημονείν»
Ο Άγγελος Τερζάκης (1907-1979), άξιο τέκνο της ιστορικής πόλης του Ναυπλίου, κορυφαία μορφή των γραμμάτων της γενιάς του ’30, γεννήθηκε στο Ναύπλιο, όπου πέρασε τα παιδικά του χρόνια και στη συνέχεια μεγάλωσε και έδρασε στην Αθήνα, όπου μετακόμισε με την οικογένειά του. Έγραψε διηγήματα, μυθιστορήματα, θεατρικά έργα αλλά και δοκίμια. Είναι γνωστό σε όλους το κορυφαίο ιστορικό μυθιστόρημα «Η πριγκηπέσα Ιζαμπώ» της εποχής της Φραγκοκρατίας, η «Μενεξεδένια Πολιτεία», «Δεσμώτης», «Μυστική Ζωή» κ.λ.π.
Διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, τιμήθηκε με το Αριστείο Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών, έγινε ακαδημαϊκός. Ήταν παρών στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940 – 41 και γνωστός (1960) από την «Ελληνική Εποποιία 1940 – 1941».
Έγραφε συχνά επιφυλλίδες στο «Βήμα» και στα χρόνια της Δικτατορίας, όταν καταστρεφόταν η Ακροναυπλία και τα μνημεία της και όλοι σιωπούσαν, ύψωσε φωνή διαμαρτυρίας και το ανάστημά του για να προστατεύσει τη γενέθλια, ιερή πόλη του, το Ναύπλιο με το γνωστό, ιστορικό άρθρο του στο «Βήμα» 7–10–1973 «Οίστρος Ακολασίας», όπου κατακεραύνωσε τους «νέο-βαρβάρους νεοέλληνες γραικύλους» κατεδαφιστές της Ακροναυπλίας, (Σ. Καρούζου, Το Ναύπλιο 1979, 94 – 97).
Ο Α. Τερζάκης ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ΄50 είχε διακηρύξει ότι «Θα πρεπε να τρέμει το χέρι μας κάθε φορά που είναι να γκρεμίσουμε ή να χτίσουμε κάτι στ’ Ανάπλι …. Αφορά την Ελλάδα ολόκληρη» (Ναυπλιακά Χρονικά 1953).
Στην τελευταία δεκαετία της ζωής του τον θυμόμαστε τα καλοκαίρια να ξαναγυρίζει στη γενέθλια πόλη, το Ναύπλιο, με τη σεβάσμια ραδινή μορφή του να διαβαίνει με αργό βήμα τους δρόμους και τα σοκάκια του Ναυπλίου κρατώντας στο χέρι του κάποιο βιβλίο ή έντυπο, όπου διαπίστωνε ότι τ’ Ανάπλι, παρά τις καταστροφές, αντέχει στο χρόνο…, αφήνοντας πίσω του παρακαταθήκες για τις επόμενες γενεές.
Όπως επισημαίνει στην παραπάνω επιφυλλίδα του αναφερόμενος για τη σημασία, τα μνημεία και την ιστορία της πόλης, «Υπάρχουν εκείνοι που κοιτάζουν χωρίς να βλέπουν και υπάρχουν εκείνοι που βλέπουν, … μόνο τους τελευταίους θα έπρεπε να λογαριάζουμε!». «Κάθε παρέμβαση πρέπει να σχεδιάζεται, να μελετιέται προσεκτικά πολύ, κατά βάθος, με απόλυτη αρμοδιότητα, περίσκεψη, αφού πρώτα ρωτηθούν υπεύθυνα οι πιο σοβαροί παράγοντες που διαθέτει ο τόπος! Δεν είναι ποτέ όσοι λογαριάζουν επιχειρηματικά».
Ακούει κανείς; Για το πώς σκέπτονται και ενεργούν οι «κρατούντες» στην πόλη, το απέδειξαν με την ανάλγητη μεταχείριση που έδειξαν για το πάρκο του Κολοκοτρώνη.
Όταν αποδήμησε η πόλη με την τότε Δημοτική Αρχή τίμησαν τον Α. Τερζάκη, όπως του άξιζε. Πριν από σαράντα χρόνια, έστησαν την προτομή του στην παλιότερη ιστορική πλατεία στην πάνω πόλη, στην πλατεία του Αγίου Σπυρίδωνα, στον καθαγιασμένο και τραγικό αυτό τόπο από τη δολοφονία του Κυβερνήτη, ως πρότυπο μνήμης και παρακαταθήκη για το μέλλον και την προστασία της ιστορικής, μοναδικής αυτής πόλης.
Όλοι οι Ναυπλιείς και οι Ναυπλιώτες θεωρούν τον Α. Τερζάκη ως το δικό τους άνθρωπο, διότι εκπροσωπεί για όλους κάτι από το βαθύτερο εαυτό τους, που τους προσδιορίζει και τους σημαδεύει για όλη τους τη ζωή. Κανείς από τους Ναυπλιώτες δεν διανοήθηκε ποτέ να προσβάλει και να θίξει αυτόν που εκπροσωπεί τις ψυχές τους.
Αλλά στου κύκλου τα γυρίσματα «ήρθαν τα άγρια να διώξουν τα ήμερα». Το 2012–2014 ανέλαβε η παρούσα Δημοτική Αρχή δυστυχώς παντελώς «άγευστη από το μεγαλείο και την ιστορία αυτής της πόλης» και ως ανιστόρητη άρχισε την κακοποίηση των μνημείων.
Στην πλατεία Συντάγματος υπήρχε ένα μοναδικό, παλιό, μεγάλο, μεταλλικό πολύφωτο του παλιού καιρού, με τα παραδοσιακά φανάρια, όλοι το θυμούνται, ώσπου μια μέρα ένα μηχάνημα του Δήμου, χωρίς καμία προσοχή και φροντίδα, το σώριασε στην πλατεία και το έκανε κομμάτια! Κανείς δεν ανέλαβε την ευθύνη, ούτε φυσικά ο Δήμαρχος κ. Δ. Κωστούρος ζήτησε μία συγνώμη, πιθανόν αυτό δεν του το επιτρέπει η ιδιοσυγκρασία του.
Παράλληλα η τότε και νυν νεόκοπη δημοτική αρχή άρχισε λόγω άγνοιας να «βάζει χέρι» κατά περίπτωση στα ιστορικά μνημεία της πόλης, χωρίς διάλογο! και χωρίς να διαθέτει έναν ειδικό σύμβουλο ή συνεργάτη εξειδικευμένο που να γνωρίζει στοιχειωδώς, κατά που πέφτει το Ανάπλι, μία μοναδική, ιστορική, διατηρητέα πόλη.
Ανακοίνωσε λοιπόν βαρύγδουπα η Δημοτική Αρχή, ότι όλες οι προτομές θα μεταφερθούν από την παλιά πόλη και θα τοποθετηθούν κατά παράταξη και θα στοιχηθούν στον πεζόδρομο της Βασιλέως Κων/νου, όπου θα δημιουργηθεί η «γλυπτοθήκη!» του Δήμου.
Κάποιοι από τη Δημοτική Αρχή είχαν δει πιθανόν τις στημένες προτομές, εν σειρά, των αγωνιστών του ’21 στο πεδίο του Άρεως, στην Αθήνα, όπου στήθηκαν, λόγω έλλειψης κατάλληλων χώρων, την εποχή που κατασκευάσθηκαν κατά τον εορτασμό της πρώτης εκατονταετίας, στη δεκαετία του 1930.
Προφανώς οι αρμόδιοι επί του πολιτισμού αγνοούσαν και εξακολουθούν να αγνοούν ότι σε μία πόλη το επιστέγασμα της αρχιτεκτονικής μορφής των κτιρίων το συμπληρώνει η πλαστική τέχνη με τα μνημεία και τις ιστορικές μορφές που διατηρούν τη μνήμη και διαμορφώνουν την ιστορική συνείδηση των πολιτών.
Μετέφεραν λοιπόν στον πεζόδρομο της Βασιλ. Κων/νου την προτομή της ηρωίδας του ’21 Μαντώς Μαυρογένους από την πλατεία Φιλελλήνων και στη θέση της φύτεψαν αυθαίρετα έναν κορμό ελιάς δίπλα στο ιστορικό μνημείο, την προτομή του ήρωα αξιωματικού της Κύπρου, Γ. Μπούτου, που έπεσε το 1974 και είχε στηθεί τιμής ένεκεν στο άλσος της Πρόνοιας (Εργατικό Κέντρο), όπου κατοικούσε και όλοι οι κάτοικοι της Πρόνοιας τον θεωρούσαν δικό τους ήρωα, και την τοποθέτησαν σε ουδέτερο χώρο, κρυμμένο κάτω από το δένδρο ενός μεγάλου φίκου! απέναντι από τη Μητρόπολη.
Στη συνέχεια επιχείρησαν ως «ειδήμονες!» να εξορίσουν και την μορφή της ηρωικής Μπουμπουλίνας του ’21 από την ομώνυμη πλατεία, δίπλα στα σχολεία και να την «παρκάρουν» και αυτή στον παραπάνω πεζόδρομο, σ’ ένα χώρο χωρίς να γίνει καμία μελέτη, προεργασία και χωρίς την έγκριση για τα ιστορικά μνημεία! Την Καπετάνισσα που πρώτη απέκλεισε με τον στόλο της το Ναύπλιο για την ελευθερία της πατρίδας μας και κατοίκησε στην συνέχεια στο κέντρο του ελεύθερου Ναυπλίου. Την προτομή της Μπουμπουλίνας την είχε στήσει μεταξύ των άλλων ο Δήμαρχος Δ. Σάγιας που διαμόρφωσε τον ευρύτερο χώρο του ήρωα Κανάρη σε συνεργασία με μία κορυφαία φυσιογνωμία, τον τότε επτανήσιο Νομάρχη Αργολίδας Ιωάννου. Οι κάτοικοι όμως αντέδρασαν έντονα και φρενάρισαν την ανιστόρητη αυτή αυθαιρεσία της παρούσης Δημοτικής Αρχής.
Το ίδιο επιχείρησαν για να μετακινήσουν αυθαιρέτως και την προτομή του Στρατηγού Β. Βραχνού, του νικηφόρου Ελληνοϊταλικού πολέμου που ήταν στημένη, τιμής ένεκεν, μπροστά από το Πολεμικό Μουσείο (Λεωφόρος Αμαλίας), αλλά μετά από έντονη παρέμβαση μεταξύ των άλλων και της κόρης του Στρατηγού η νυν Δημοτική Αρχή εξαναγκάστηκε και «ανέκρουσε πρύμναν».
Τελικά η Δημοτική Αρχή αμετανόητη και λόγω ισχυρογνωμοσύνης συνέχισε την κακοποίηση και άλλων μνημείων, επιχείρησε ανιστόρητα και αυθαίρετα για μία τριετία! την κακοποίηση του μοναδικού, ιστορικού πάρκου του Θ. Κολοκοτρώνη κατά τη διακοσιοστή επέτειο! του 1821, αχαρακτήριστη ενέργεια, που «στραπατσάρισε» ανεπανόρθωτα το «προφίλ» της Δημοτικής Αρχής, καθώς και το γκρέμισμα των ενετικών τειχών της Ακροναυπλίας λόγω ανευθυνότητας και με προσωπική ευθύνη του κ. Δημάρχου.
Αλλά η κακοποίηση και η κακομεταχείριση των μνημείων δεν τελείωσε εδώ. Η αυθαίρετη και παράνομη κακοποίηση του ανδριάντα του Στ. Σταϊκόπουλου με αμμοβολή, καθώς επίσης και η μαρμαρένια βρύση (1871) στην Πρόνοια, η αυθαίρετη ανάθεση επιδιόρθωσης του ανδριάντα του Ι. Καποδίστρια, κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας, που αποφεύχθηκε στην πορεία, φανερώνει την άκρως επιπόλαια συμπεριφορά της απέναντι στα μνημεία.
Τελευταία η Δημοτική Αρχή στράφηκε και κατά της προτομής του Άγγελου Τερζάκη. Με αφορμή την εκπόνηση μελέτης ανάπλασης, μεταξύ των άλλων, και της πλατείας του Αγίου Σπυρίδωνα, με την τακτική του «αποφασίζομεν και διατάσσομεν», χωρίς διάλογο με τους πολίτες και κρυψίνοια, χωρίς να συζητηθεί καν το θέμα στο αρμόδιο Τοπικό Συμβούλιο Ναυπλίου και καταστρατήγηση των διαδικασιών δόθηκε άνωθεν εντολή στην Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου, στους μελετητές ανάπλασης της πλατείας για να μεταφερθεί η προτομή του Α. Τερζάκη.
Δεν προβλέπεται στην νέα μελέτη η επανατοποθέτησή της στην ιστορική πλατεία του Αγίου Σπυρίδωνα, όπου είχε τοποθετηθεί από τις πρώην Δημοτικές Αρχές εδώ και σαράντα χρόνια!
Το ύπουλο παιχνίδι «καραγκιοζιλίκι» και «κυνηγητό» με τις προτομές και την ιστορία της πόλης φαίνεται ότι δεν έχει τέλος από τους «κρατούντες» της πόλης. Η φαιδρή πιθανότερη αφορμή και αφετηρία της αυθαίρετης μετακίνησης της προτομής αυτής φαίνεται ότι αποτελεί η επιπόλαια εκτίμηση από την πλευρά τους, ότι η προτομή της μοναδικής αυτής φυσιογνωμίας της πόλης δήθεν αποτελούσε εμπόδιο στις καλλιτεχνικές φιλοδοξίες των αρμοδίων. Αλλά πίσω από κάθε κακοποίηση βρίσκεται πάντα η άγνοια της ουσίας των πραγμάτων, ο εγωκεντρισμός, η κενή φιλοδοξία και η επιπολαιότητα η συνεχιζόμενη χωρίς τέλος καταστρατήγηση των διαδικασιών και η «ποδοπάτηση» της γνώμης, της άποψης και των επιχειρημάτων των πολιτών που αποτελούν το απαύγασμα της Δημοκρατίας. Εν ολίγοις τους «κρατούντες» της Δημοτικής Αρχής τους ενοχλεί η ύπαρξη πολιτών και δημοτικών παρατάξεων με άποψη. «Αρχή άνδρα δείκνυσι» έλεγαν οι πρόγονοί μας και «άρχεσθαι μαθών άρχειν επιστήσει». Όποιος καταλαβαίνει κατάλαβε…
Η καταστρατήγηση βασικών αρχών λειτουργίας της Δημοτικής Αυτοδιοίκησης βοά και στην περίπτωση αυτή. Αποφάσισαν πραξικοπηματικά να εξορίσουν την προτομή του Α. Τερζάκη από τον ιστορικό της χώρο, όπου βρισκόταν εδώ και σαράντα χρόνια! χωρίς να έχουν πάρει απόφαση σε ποιο χώρο θα την τοποθετήσουν, παρά το ότι έχουν περάσει αρκετά χρόνια από την εκπόνηση της επιπόλαιας μελέτης. Προφανώς, κατά την συνήθη πρακτική τους, δεν χρειάζεται διάλογος, μετά από συζήτηση, μελέτη, λήψη της προβλεπόμενης απόφασης. Αυτό θα το πράξει η παρούσα Δημοτική, ως συνήθως, «πραξικοπηματικά» χωρίς απόφαση!, άλλωστε η πραξικοπηματική αυτή επιχείρηση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, προκαταλαμβάνοντας τους πάντες.
Ήδη από την Τετάρτη 2–12–2021 με ξαφνική άνωθεν, προφορική, δημαρχιακή εντολή και τα «σκυλιά δεμένα», συνεργείο του Δήμου τοποθέτησε τη μαρμάρινη βάση της προτομής του Α. Τερζάκη στη νέα της θέση. Άλλωστε λόγω εργασιών η προτομή έχει ήδη απομακρυνθεί από την ιστορική πλατεία του Αγίου Σπυρίδωνα.
Η βάση τοποθετήθηκε ήδη στον στριμωγμένο, ασφυκτικό, μικρό, τριγωνικό χώρο στο «αρπακόλα», ούτε καν σε συμμετρική θέση, στο τρίστρατο τριών δρόμων της ασφάλτου ταχείας κυκλοφορίας, δίπλα στο εστιατόριο του «Καραμαλή», μετατρέποντας την προτομή του άξιου τέκνου της πόλης σε «τροχονόμο» ανάμεσα στα αυτοκίνητα, για να κανοναρχεί τη διέλευση των αυτοκινήτων.
Στη θέση αυτή η προτομή θα γίνεται, εκτός των άλλων, και πρόξενος ατυχημάτων, διότι θα αποσπά την προσοχή των οδηγών.
Η παντελής απουσία αισθητικής αντίληψης και κατάλληλης διαμόρφωσης και μελέτης για την τοποθέτηση μιας ιστορικής προτομής, εν κρυπτώ, δεν ενοχλεί κανέναν από τη Δημοτική Αρχή, ούτε άλλωστε ενοχλούνται, όπως και για το πάρκο, οι αρμόδιοι επί «του πολιτισμού και αντιπολιτισμού», που αμείβονται από τους φορολογούμενους πολίτες.
Οι πολίτες έχουν προ πολλού απωλέσει την εμπιστοσύνη τους στην παρούσα Δημοτική Αρχή. Αλήθεια τι λόγο ύπαρξης έχει μία Δημοτική Αρχή, όταν χάσει την εμπιστοσύνη των πολιτών;
Αλλά όσα τερτίπια και να επινοήσουν οι «κρατούντες», οι πολίτες θα αποφασίσουν τελικά που θα τοποθετηθεί τελικά η προτομή του Α. Τερζάκη. Αυτοί αποτελούν την πόλη και αυτούς αφορά. Οι Δημοτικές Αρχές έρχονται και παρέρχονται, είναι εφήμερες και κρίνονται εσαεί και αμετάκλητα κατά τα έργα τους και όπως λέει μία σοφή παροιμία «καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια». Κοντός ψαλμός…
Η προτομή του Α. Τερζάκη θα ξαναγυρίσει στην ιστορική πλατεία του Αγίου Σπυρίδωνα, όπου την τοποθέτησε η παλιά Δημοτική Αρχή, πριν από σαράντα χρόνια και με τη σύμφωνη γνώμη και συναίνεση και της οικογένειας του Α. Τερζάκη, ενώ όσοι δεν τηρούν τις δημόσιες υποσχέσεις τους είναι αφερέγγυοι.
Ποιοι είναι άραγε αυτοί που βεβηλώνουν με αυθαίρετες ενέργειες τα μνημεία της πόλης και τα έργα παλιότερων καταξιωμένων δημοτικών αρχών, από πού έρχονται άραγε; Καταλαβαίνουν σε ποια πόλη βρίσκονται; «Όποιος δεν καταλαβαίνει, δεν ξέρει που πατά και που πηγαίνει». Φτάνουν πια οι κακοποιήσεις! των μνημείων της πόλης.
Κύριε Δήμαρχε σταματήστε την αυθαίρετη αυτή ενέργειά σας, δείξτε μία φορά επιτέλους μεταμέλεια … για τα σφάλματά σας και τις αυθαιρεσίες σας. Δεν έχετε καμία δικαιολογία να κακοποιείτε αυθαίρετα τα μνημεία της πόλης λόγω ολικής άγνοιας. Η προτομή του Α. Τερζάκη είτε το θέλετε, είτε όχι θα ξαναγυρίσει στη θέση της, στην ιστορική πλατεία του Αγίου Σπυρίδωνα. Η ιστορική φυσιογνωμία και προτομή του Α. Τερζάκη θα δικαιωθεί τότε μόνο, όταν επιστρέψει στην αρχική της θέση.
Αυτή είναι η θέση της πόλης και των πολιτών – Εκάς οι βέβηλοι. Με τα μνημεία δεν ασχημονούμε. Όταν λοιπόν θα επιστρέψει η προτομή στον τόπο της και στον ιστορικό της χώρο, θα γίνει αυτό που η Δημοτική Αρχή όφειλε και έπρεπε να κάνει αλλά δεν έπραξε.
Στην μαρμάρινη στήλη της προτομής θα χαραχθεί η παρακαταθήκη που μας άφησε ο Α. Τερζάκης για τις επόμενες γενεές για την προστασία της πόλης: «Θα έπρεπε να τρέμει το χέρι μας κάθε φορά που είναι να γκρεμίσουμε ή να χτίσουμε κάτι στ’ Ανάπλι. Αφορά όλη την Ελλάδα».
Και όπως οι αρχαίοι Έλληνες έγραφαν αρχαία ρητά στις ερμαϊκές στήλες για τη διδαχή των πολιτών, με τον ίδιο τρόπο οι μαθητές θα διδάσκονται και οι μεγάλοι θα μαθαίνουν από τη σοφή παραπάνω παρακαταθήκη, του Άγγελου Τερζάκη.
Δυστυχώς ούτε μετά το «φιάσκο» για το πάρκο του Θ. Κολοκοτρώνη η Δημοτική Αρχή διδάχθηκε κάτι. Όποιοι κακοποιούν τα μνημεία εκείνα θα τους εκδικούνται αμείλικτα. Εσαεί. Η «Βίβλος» καταστροφών των μνημείων είναι αμείλικτη για απαξάπαντες.
Υ.Γ. Για τις πλακοστρώσεις της Δημοτικής Αρχής με αποσπασματικές κατά περίπτωση μελέτες χωρίς εξειδικευμένους αρχιτέκτονες για την ιστορική, διατηρητέα, παλιά πόλη θα αναφερθούμε σε άλλο χώρο.
Χρήστος Πιτερός
* Ο Χ. Πιτερός είναι επίτιμος προϊστάμενος αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και αρχαιογνωστικής έρευνας του ΥΠΠΟΑ και τακτικό μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ι. Καποδίστριας.
