Μελισσανδρού: Η γυναίκα που έγινε …λουλούδι και τραγουδήθηκε στο Άργος

«Μελισσανδρού» είναι η ονομασία φυτού το οποίο συναντάμε στην Αργολίδα, όπως και σε πολλά μέρη της Ελλάδας και ανθίζει τους καλοκαιρινούς μήνες.

Η επιστημονική του ονομασία είναι βερμπάσκο το κολπώδες (verbascum) και οι περισσότεροι το γνωρίζουν ως φλώμο ή γαλατσίδα ενώ σε κάποιες άλλες περιοχές λέγεται μελίσσανδρος, καλάνθρωπος, γλώσσα, σπλόνος, αλεπουσιά, λαμπάδα του Αη Γιάννη κά. Στην Αργολίδα, όπως αναφέρει ο καθηγητής Πανεπιστημίου Σ. Μηλιαράκης στο «Αργολικόν Ημερολόγιον 1910», εκτός από μελισσανδρού αποκαλείται φλωμόχορτο και ποντικιά.

Φυτρώνει ανάμεσα σε βράχους, στις άκρες δρόμων και σε ερείπια παλιών σπιτιών.
Στο Άργος, η Μελισσανδρού έγινε και δημοτικό τραγούδι που αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που μετατράπηκε σε φυτό και του έδωσε το όνομά της. Σύμφωνα με την παράδοση, αν κάποιος πλησιάσει το φυτό και πει κάποια λόγια, τότε τα άνθη του θα πέσουν.

Όπως λέει μια παράδοση του Άργους, η Μελισσανδρού έζησε κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ήταν η όμορφη σύζυγος ενός εμπόρου, του Μελίσσανδρου που αρμένιζε τη Μεσόγειο και πουλούσε υφάσματα και μπαχαρικά. Σε κάποιο ταξίδι, το πλοίο έπεσε στα χέρια Αλγερινών πειρατών και όλο το πλήρωμα πιάστηκε αιχμάλωτο. Ο Μελίσσανδρος οδηγήθηκε στην Μπαρμπαριά όπου και φονεύθηκε.

Όταν έμαθε τα κακά μαντάτα η σύζυγός του δεν άντεξε. Τόσο λυπήθηκε που μετά από λίγο καιρό πέθανε. Πάνω στον τάφο της φύτρωσε ένα φυτό και όλοι πίστεψαν πως ήταν η ίδια η Μελισσανδρού. Το φυτό αυτό …συγκινείται όταν κοντά σε αυτό κάποιος κλάψει ή πει μοιρολόι που αμέσως τα άνθη του μαραίνονται και πέφτουν.

Το τραγούδι που έλεγαν οι Αργείτες συχνά σε γιορτές (κυρίως τις Απόκριες) είχε αυτούς τους στίχους:

Μελισσανδρού με τον ανθό
που είχες τον άντρα τον καλό
όπου τον εσκοτώσανε
στης Μπαρμπαριάς τα μέρη
κι έκανες όρκο στο Θεό
μην κάνεις άλλο ταίρι.

Η αργείτικη παράδοση είναι επηρεασμένη από την εξής ιδιότητα του φυτού: Αν κάποια ζεστή καλοκαιρινή ημέρα (όχι ωστόσο με ιδιαίτερο καύσωνα) χτυπήσει κάποιος τον βλαστό του φυτού θα παρατηρηθεί το εξής φαινόμενο: Έπειτα από 2-3 λεπτά τα άνθη του θα αρχίσουν να πέφτουν. Αρχικά λίγα, και έπειτα από κάποιο διάστημα περισσότερα. Κάποιες φορές μάλιστα, τα άνθη για να πέσουν δεν χρειάζονται καν χτύπημα αλλά μια …δυνατή φωνή.

Γ. Νικολόπουλος