Συνέντευξη του Βασίλη Δωροβίνη για την αρχιτεκτονική κληρονομιά του Άργους

Ο Βασίλης Κ. Δωροβίνης συνεργάστηκε με την εφημερίδα μας από την εποχή της έντυπης μορφής της και υπό την τριπλή του ειδικότητα (δικηγόρου, πολιτικού επιστήμονα, ιστορικού) κατευθύνθηκε προς την προστασία του ιστορικού και του φυσικού περιβάλλοντος. Ειδικά για το Άργος εδώ και δεκαετίες έχει υπογραμμίσει την ανάγκη διάσωσης και ανάδειξης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του, ως μοναδικού πλέον παράγοντα για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξή του. Σε συνεννόηση μαζί του αναδημοσιεύουμε συνέντευξη που του είχαμε πάρει το 2008 (Κατερίνα Ψυχογυιού), στα πλαίσια του συνεδρίου «Βενετία και Άργος» όπου υπήρξε συνδιοργανωτής.

Να δοθούν κι άλλα κίνητρα για τις αναστηλώσεις κτιρίων

Συναντήσαμε τον γνωστό δικηγόρο κ. Βασίλη Δωροβίνη που συν τοις άλλοις έχει επιτελέσει σπουδαίο έργο όσον αφορά την προστασία των ιστορικών κτιρίων του Άργους, κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου που διοργάνωσε με θέμα τις σχέσεις Άργους και Βενετίας.

Με ιδιαίτερο ζήλο και αγάπη για την αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης, μάς μίλησε για την περίοδο που χτίστηκαν τα πρώτα σημαντικά κτήρια, για τον “εμφύλιο” που ξέσπασε στο Άργος προκειμένου αυτά να χαρακτηριστούν διατηρητέα, αλλά και για το τι πιστεύει ότι πρέπει να γίνει  για να προστατευθούν αφού κάποια από αυτά είναι έτοιμα να καταρρεύσουν.

-Πότε ξεκινούν να χτίζονται τα σημαντικά νεοκλασσικά σπίτια στην πόλη του Άργους;

«Το 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου το Άργος ξεκινάει να διανύει μια περίοδο μεγάλης ακμής. Είναι εκείνη η περίοδος κατά την οποία δημιουργείται ένα στρώμα αστών με συνείδηση. Υπάρχει οικονομική ευμάρεια και το Άργος γίνεται το εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο του νομού Αργολιδοκορινθίας. Οι άνθρωποι που έχουν μια οικονομική ευχέρεια χτίζουν σπίτια πολύ σημαντικά».

-Ποια είναι τα χαρακτηριστικά στοιχεία της δόμησης εκείνη την εποχή;

«Υπάρχουν όλα τα δημόσια κτίρια της εποχής του Καποδίστρια, κάτι που αποτελεί μοναδικό φαινόμενο, και δημιουργείται πλέον ένας καινούργιος αστικός ιστός, όπου στις λαϊκές συνοικίες κατασκευάζονται ισόγεια κτίρια με πλίθρες. Σε αυτά, όσο μεγαλώνει η οικογένεια, προστίθενται κάθετα ή οριζόντια στο μεγάλο οικόπεδο, νέες κατασκευές του ιδίου τύπου. Οι πιο εύποροι δημιουργούν μικρά μονώροφα (ισόγειο και πρώτος όροφος). Οι έχοντες μεγάλη οικονομική ευρωστία όπως ο Κωνσταντόπουλος, ο Μπόμπος κ.ά. δημιουργούν τα μεγάλα μέγαρα».

-Πότε ξεκινάει η έντονη οικοδομική δραστηριότητα στην πόλη του Άργους και ποιες οι συνέπειες αυτής;

«Μετά το 1959, οπότε γίνεται και η πρώτη πολυκατοικία του Άργους, αρχίζει ένας οικοδομικός οργασμός, ο οποίος πλέον φέρει και το εξής περίεργο φαινόμενο: την απώλεια της ιστορικής μνήμης. Ενώ, δηλαδή, μέχρι την εποχή του Τσακόπουλου είχαν συνείδηση ποιο είναι το σπίτι του Τρικούπη, του Μακρυγιάννη, του Καλλέργη, του Βλάση, ξαφνικά εξαφανίζονται όλα. Κανείς δεν ξέρει πλέον, ποιο είναι τι. Μια κατάρρευση της μνήμης»…

-Μέχρι να κηρυχθούν οι Στρατώνες και στη συνέχεια τα ιστορικά σπίτια διατηρητέα, περάσαμε από χίλια κύματα. Πώς βιώσατε εσείς, που αναμφισβήτητα συμβάλατε με την έντονη δράση σας και τις ενέργειές σας αποφασιστικά και ουσιαστικά σ’ αυτή τη θετική εξέλιξη, όλη αυτή τη μακροχρόνια και επίπονη διαδρομή;

«Η έναρξη της μάχης για τους Στρατώνες του Καποδίστρια αποτέλεσε την αφετηρία για την διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς των νεότερων χρόνων. Την άνοιξη του 1977, είχαν ξεκινήσει συζητήσεις με αφορμή ένα άρθρο του Τάκη Μαύρου στην «Αναγέννηση», σχετικά με το ότι δεν πρέπει να κατεδαφιστούν οι Στρατώνες. Ωστόσο, δεν υπήρχαν ιστορικά στοιχεία και ρίχνομαι στην αναζήτησή τους. Κάνω έρευνα όλου του τοπικού τύπου και βρίσκω πολύ σημαντικά στοιχεία από την εποχή που πρωτοβγαίνει εφημερίδα στο Άργος μέχρι το 1980 και στη συνέχεια από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, τα οποία είναι θησαυρός. Από εκεί κατάφερα να φτιάξω τις μελέτες μου για τα μεγάλα σπίτια, το Δημαρχείο κ.ά.

Οι Στρατώνες του Καποδίστρια επί Χούντας είχαν παραχωρηθεί από το Ταμείο Εθνικής Άμυνας στο Δήμο έναντι ευτελούς τιμήματος. Ο Δήμος (ευτυχώς) δεν είχε πληρώσει το τίμημα και το κτίριο ανήκε ακόμα στο Ταμείο Εθνικής Άμυνας. Σπεύδει να πληρώσει το τίμημα για να γκρεμίσει το κτίριο. Δήμαρχος τότε ήταν ο Μπόνης. Παράλληλα εμφανίζονται διάφοροι περίεργοι, οι οποίοι αρχίζουν να δίνουν σχέδια για πολυώροφο γκαράζ στη θέση τω Στρατώνων, με κήπο βέβαια μπροστά. Εγώ έλεγα ειρωνικά: εις το βάθος κήπος…

Στο τέλος του 1977 δημιουργείται ο Πολιτιστικός Όμιλος Άργους και αρχίζει μια δυναμική μάχη νέων ανθρώπων της πόλης για τη διάσωση αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η μάχη ήταν πολύ σκληρή. Μπορώ να πω ότι έγινε εμφύλιος πόλεμος εδώ στο Άργος.

Υπουργός Πολιτισμού τότε ήταν ο μακαρίτης ο Γεώργιος Πλυτάς, με καταβολές από το Ναύπλιο, ο οποίος κηρύσσει τους Στρατώνες διατηρητέους το Φεβρουάριο του 1978. Ακολουθεί η προσφυγή του τότε δημάρχου Πειρούνη στο Συμβούλιο της Επικρατείας και η προσφυγή των ιδιοκτητών των σπιτιών του Μακρυγιάννη και του Τρικούπη αντίστοιχα. Έχουμε δηλαδή τρεις προσφυγές, οι οποίες απορρίπτονται όλες.

Μετά, το 1980, ξαναπερνάει το θέμα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και το ξανακηρύσσουν διατηρητέο, ενώ τον Οκτώβριο του ίδιου έτους έρχεται ο Καραμανλής ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας και με Προεδρικό Διάταγμα προχωρά στη τρίτη κήρυξη. Δεν έχει ξαναγίνει στα χρονικά, τρεις κηρύξεις για το ίδιο κτίριο…

Μπαίνει πια το θέμα τι γίνεται με την αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης. Αρχίζω εντατική αρθρογραφία και ξαναπιάνω το νήμα των παλιών ιστορικών και λογίων του Άργους. Τότε ο Πλυτάς με πήρε ως νομικό σύμβουλο στη διεύθυνση παραδοσιακών οικισμών και ξεκινήσαμε να ετοιμάζουμε το διάταγμα προστασίας του Άργους.

Ο Πλυτάς φεύγει, γιατί έρχεται το ΠΑΣΟΚ στην  εξουσία, ενώ ο Τρίτσης κινείται πολύ καλά. Καλοκαίρι, Ιούλιο του 1982, βγαίνει το διάταγμα Πλυτά – Τρίτση και κηρύσσονται όλα τα σπίτια τα ιστορικά διατηρητέα. Ο Τρίτσης είχε σκοπό να συνεχίσει με νέο διάταγμα παρά τις αντιδράσεις, κυρίως το συλλόγου μηχανικών, αλλά δεν πρόκαμε, γιατί τον πήγαν στο Υπουργείο Παιδείας και μετά τον πήγαν σπίτι του. Έτσι μείναμε σ’ αυτό το διάταγμα».

-Εσείς ποια πιστεύετε ότι είναι τα βήματα που πρέπει να γίνουν από εδώ και στο εξής προκειμένου να διαφυλάξουμε και να προστατεύσουμε την αρχιτεκτονική και ιστορική μας κληρονομιά;

«Το να σου κηρύξουν το σπίτι διατηρητέο, το λέω και από προσωπική πείρα, δεν είναι οικονομική καταστροφή, αλλά έχεις προνόμια πολύ σημαντικά…

Πρέπει να συνεχιστεί η πολιτική προστασίας. Να δοθούν κίνητρα στους ιδιοκτήτες ώστε κάποιες λαϊκές συνοικίες να μη χάσουν το παραδοσιακό στυλ που τους έχει απομείνει. Να υπάρξει επίσης μια πολιτική αναστήλωσης των ιστορικών κτιρίων. Είτε να τα αγοράσει ο Δήμος, είτε να καλέσουμε το Κράτος να παρέμβει.

Πρέπει να ξέρουμε, επίσης, ότι υπάρχει ο νόμος του Τρίτση 1337 του ‘83  και ένα Προεδρικό Διάταγμα εφαρμογής του νόμου του 1988, που επιτρέπει στο Κράτος και στους ΟΤΑ, όταν δεν επιμελείται του διατηρητέου ο ιδιοκτήτης του, να επεμβαίνουν, να το αναστηλώνουν και να καταλογίζουν μέρος της δαπάνης στους ιδιοκτήτες, οι οποίοι έχουν φορολογικές απαλλαγές στις μεταβιβάσεις ακινήτων, χαμηλότοκα δάνεια για αναστήλωση και άλλα προνόμια, τα οποία ελάχιστοι γνωρίζουν.

Οι Δήμοι και ο Δήμος Άργους ειδικότερα, έχει χρέος να αναλάβει πρωτοβουλίες, όπως να διοργανώσει άμεσα ένα συνέδριο με θέμα την αρχιτεκτονική κληρονομιά.

Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω τον πολύ κακό ρόλο εργολάβων – μηχανικών, οι οποίοι κατέστρεψαν όχι μόνο στο Άργος, αλλά σε όλη την Ελλάδα, τα ιστορικά κομμάτια και κτίρια γιατί δεν έβλεπαν τίποτα άλλο μπροστά τους, παρά μόνο το κέρδος».

Και σήμερα;! (ένα σύγχρονο σχόλιο του Βασίλη Κ. Δωροβίνη)

Ασχετοσύνη, δοκησισοφία, παραμόρφωση στοιχείων, άγνοια άλλων στοιχείων, μίσος, φθόνος, εμπάθεια… Λες και ζωντάνεψαν οι τραμπουκισμοί, πριν σαράντα χρόνια, κατεδαφιστών των Στρατώνων Καποδίστρια.

Ιδού οι διάδοχοί τους! Με λοιπές δράσεις, όπως κατά της αναστήλωσης της Πύλης της Ξηράς στο Ναύπλιο, ως μυστικοσύμβουλοι για την καταστροφή του τοπίου των Δερβενακίων, ως ισοπεδωτές ευρημάτων σε σωστικές ανασκαφές, ως μπουλντοζιέρηδες κατά διατηρητέων  κλπ, κλπ.

Το κείμενό τους τέθηκε υπόψη και ψυχιάτρου: το θεωρεί ως προϊόν τυπικής περίπτωσης καρακτεριέλ. Εγώ όμως λέω ότι αν όλα αυτά δεν συνιστούν πολιτική  και επιστημονική αλητεία, τότε τι είναι;!

Βασίλης Κ. Δωροβίνης