1875: Τα πρώτα 500 στρέμματα με χασίς στην Αργολίδα • O ξένος επενδυτής και οι ξένοι εργάτες

του Γιώργου Νικολόπουλου

Μέχρι τη δεκαετία του 1870, το χασίς στη μικρή έως τότε γεωγραφικά Ελλάδα ήταν άγνωστο, ανύπαρκτο και φυσικά απόλυτα νόμιμο για παραγωγή και κατανάλωση. Ώσπου, στο οροπέδιο της Τρίπολης και στην πεδιάδα του Άργους ξεκίνησε η καλλιέργειά του σε εκατοντάδες στρέμματα, φέρνοντας σε πολλούς κατοίκους ευφορία. Όχι μόνο οικονομική…

Η μέτρια ποιότητα ινδικής κάνναβης στη Βόρεια Αίγυπτο και το Σινά έκανε τους Αιγύπτιους να στραφούν στα ελληνικά εδάφη τα οποία έδιναν καλύτερης ποιότητας προϊόν. Και αν όπως αναφέρουν οι πηγές, στην Αρκαδία ο πρώτος που εισήγαγε τους σπόρους του χασίς ήταν ο Γεώργιος Μακρόπουλος, γαμπρός του τότε δημάρχου Τρόπολης, στην Αργολίδα την καλλιέργεια ανέπτυξε εταιρεία από την Αίγυπτο (αγνώστων λοιπών στοιχείων). Μάλλον πρόκειται για την πρώτη επένδυση (και από τις ελάχιστες διαχρονικά) που έγινε σε αυτόν τον τόπο από ξένους επενδυτές.

Ο λακωνικότατος τετρασέλιδος τοπικός τύπος ασχολήθηκε ελάχιστα με το θέμα, ο αθηναϊκός μάλλον καθόλου, και τα στοιχεία που έχουμε σήμερα είναι ελλιπή δημιουργώντας πολλές απορίες…

Η πρώτη συγκομιδή

Τον Αύγουστο του 1875, η εφημερίδα «Αργολίς» αναφέρει πως «το εν ταις γαίες της Αργολίδος σπαρέν χασίς ανεπτύχθη πολλαχού κάλλιστα και ωρίμασε» και πως ξεκινά η συγκομιδή. Επισημαίνει πως «η καλλιεργήσασα το χασίς εταιρία έσπειρεν εν Αργολίδι 500 στρέμματα γης».

Υποθέτουμε πως οι εκτάσεις ενοικιάστηκαν και δεν αγοράστηκαν. Μια τέτοια κίνηση θα ήταν ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη και πολυδάπανη για την εταιρεία, η οποία θα έπρεπε να διαθέσει τεράστια κεφάλαια. Κάποιοι από τους ιδιοκτήτες των χωραφιών πιθανότατα δούλεψαν ως ανειδίκευτοι εργάτες υπό τις οδηγίες των ξένων.

Κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, η εφημερίδα «Αργολίς» αναφέρει πως επειδή έλειπαν τα εξειδικευμένα χέρια στο Άργος για τη συγκομιδή και την κατεργασία της κάνναβης, θα κατέφθαναν από την Αίγυπτο πολλοί εργάτες Τούρκοι και Αρμένιοι «έμπειροι με την τοιαύτην τέχνη». Οι συγκεκριμένοι είναι οι πρώτοι αλλοδαποί εργάτες που ήρθαν στην αργολική γη, πολλές δεκαετίες πριν από τους εργάτες για τη συγκομιδή των πορτοκαλιών και τα συσκευαστήρια.

Δεν αναφέρονται οι περιοχές που σπάρθηκαν ωστόσο τα κτήματα ήταν διάσπαρτα στον αργολικό κάμπο για τη μεγάλη αυτή καλλιέργεια των 500 στρεμμάτων. Κατά κύριο λόγο, όπως συμπεραίνεται από άλλες πηγές, οι καλλιέργειες αυτές ήταν πεδινές, κυρίως κοντά στην πόλη του Άργους. Στην περιοχή του Βάλτου βρίσκονταν πιθανότατα τα περισσότερα χωράφια.

Η εφημερίδα αναφέρει πως κατά τους υπολογισμούς της εταιρείας η συγκομιδή του χασίς θα έφτανε τις 1.000 με 1.200 οκάδες καθαρό προϊόν (η οκά αντιστοιχούσε σε 1.283 γραμμάρια). Και επισημαίνει για την επενδυτική εταιρεία: «Υπό τοιούτους οιωνούς προσδοκά άφθονα κέρδη μεθ’ όλας τας βαρείας δαπάνας της».

Το χώμα και οι κλιματικές συνθήκες του αργολικού κάμπου αποδείχθηκαν ότι δίνουν χασίς καλής ποιότητας αλλά και μεγάλης ποσότητας. Σε έρευνα που είχε γίνει αρκετά χρόνια αργότερα (το 1914) από γεωπόνο της Νομαρχίας Αρκαδίας ο οποίος έσπειρε για δοκιμή χασίς στην Ερμιονίδα, η απόδοση ήταν μικρότερη και κακής ποιότητας.

Οι ντόπιοι γνωρίζουν το άγνωστο προϊόν

Μέχρι το 1875 το χασίς ήταν μια άγνωστη λέξη για τους κατοίκους της Αργολίδας και της παλιάς Ελλάδας γενικότερα… Αυτό αποδεικνύεται από άρθρο στην «Αργολίδα» το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, με τίτλο «Το χασίς».

Όπως αναφέρεται στον πρόλογο από το συντάκτη της εφημερίδας: «Περί του χασίς, του πρωτοφανούς τούτου εν τη Αργολίδι προϊόντος, ιατρός φίλος έδωκεν ημίν τα εξής προς καταχώρησιν….». Ακολουθούν εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες για το «ινδικόν κάνναβι», για τον άγνωστο τρόπο χρήσης («τριβόμενον αναμείγνυται με καπνόν και χρησιμεύει εις κάπνισμα»), για τις θεραπευτικές του ιδιότητες αλλά και τις παρενέργειές του:

«(…) Mεταχειρίζοντο αυτό προς πρόκλησιν μέθης, συνοδευομένης υπό ηδονικών αισθημάτων. (…) Οι χρώμενοι τω φυτώ τούτω λαμβάνουν ιδιάζουσαν τάσιν προς τας φαιδράς ιδέας. Συνηθέστατα δε, προκαλεί ακράτητον γέλωτα διαρκείας 3-4 ωρών (…). Κατά κόρον μεταχειριζόμενον το χασίς αποκτηνώνει το ανθρώπινον γένος. Συνεστήθη δε κατά των ρευματισμών, διαφόρων νευραλγιών, και νευρώσεων και εναντίον αυτής της χολέρας».

Η παρακμή της καλλιέργειας

Μπορεί η μεγάλη παραγωγή την πρώτη χρονιά να ήταν θετική και ελπιδοφόρα για το μέλλον, ωστόσο η συστηματική του καλλιέργεια διήρκεσε για λιγότερο από μια δεκαετία.

Αυτό οφείλεται στα οικονομικά συμφέροντα της Βρετανίας που στην ουσία επεδίωκε σε βάθος χρόνου να προωθήσει στην Αίγυπτο την κάνναβη από την αποικία της, την Ινδία. Η καλλιέργεια στην Ελλάδα μειώθηκε καθώς το 1884 οι Βρετανοί κυρίαρχοι της Αιγύπτου απαγόρευσαν τη χρήση της με το πρόσχημα ότι οι Αιγύπτιοι εργάτες κάπνιζαν πολύ χασίς και μειωνόταν η παραγωγικότητά τους.

Στο περιοδικό «Ελληνική Γεωργία» (τεύχος Νοεμβρίου 1886), επισημαίνεται ότι η απαγόρευση της εισαγωγής του χασίς στην Αίγυπτο και την Ασία οδήγησε στη μείωση της καλλιέργειάς του σε Τρίπολη και Άργος, «ένθα άλλοτε παρήγετο μέγα ποσόν».

Στις αρχές του 20^ου αιώνα, η ελληνική παραγωγή κάνναβης απευθυνόταν κυρίως στην ελληνική αγορά, έκανε μικρές εξαγωγές στη Γαλλία ενώ κατασκευάζονταν και υφάσματα, σχοινιά κά.

Η Αιγύπτιοι επενδυτές είχαν αποχωρήσει προ ετών, και στην Αργολίδα το 1911 καλλιεργούνταν από μεμονωμένους καλλιεργητές (που είχαν λάβει την απαραίτητη τεχνογνωσία) μόλις 161 στρέμματα (έναντι 16.508 στρεμμάτων στην Αρκαδία και 2.289 στρ. στην Κορινθία).