του Γιώργου Νικολόπουλου
Στο Ναύπλιο του 1826, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και πριν ακόμα αυτό γίνει πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, υπήρχε ζαχαροπλάστης που εκτός από γλυκά, παρασκεύαζε και πουλούσε και παγωτά. Κάτι πρωτόγνωρο για τους κατοίκους της πόλης, η οποία είχε ελευθερωθεί λίγα χρόνια πριν και πλέον κατοικείτο από ανθρώπους που είχαν καταφθάσει από τον ελλαδικό χώρο και την Ευρώπη…
Η αναφορά για την πώληση των παγωτών γίνεται σε ένα κείμενο του Δημητρίου Γουζέλη (1774-1843), λογοτέχνη και θεατρικού συγγραφέα από τη Ζάκυνθο. Το κείμενο γράφτηκε το 1826. Δεν γνωρίζουμε αν διασώζεται το πρωτότυπο κείμενο, ωστόσο στην εφημερίδα «Τα Πάτρια» που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 1904 γίνεται αναδημοσίευση αποσπάσματος αυτού.
Ο Γουζέλης γράφει για την πραγματική αξία του χρήματος για τους πλούσιους και τους φτωχούς και τις ανάγκες του καθενός. Φέρνει ως παράδειγμα την αγορά του παγωτού και όχι τυχαία. Ήταν ένα προϊόν εντυπωσιακό και πολυτελείας, πρωτόγνωρο για την εποχή.
Ο συγγραφέας αναφέρεται στο ζαχαροπλάστη του Ναυπλίου Τριαντάφυλλο που έφτιαχνε τα παγωτά και τα πωλούσε «τριάκοντα λεπτά το ποτήριον».
Στην αναδημοσίευση του κειμένου το 1904, δεν γίνεται καμία επιπλέον αναφορά για τον τρόπο παρασκευής και τα υλικά του, για την εποχή του χρόνου όπου τα πωλούσε, για τους πελάτες του.
Μην ξεχνάμε πως δεν υπήρχαν ηλεκτρικά ψυγεία για τη διατήρησή τους και η παρασκευή τους για ευρεία κατανάλωση ήταν απαγορευτική…
Πώς γινόταν η ψύξη των παγωτών; Επρόκειτο για γρανίτες ή είχαν ως συστατικό τους το γάλα; Άραγε, οι μεγάλοι ήρωες της Επανάστασης που πέρασαν από το Ναύπλιο, ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς, ο Υψηλάντης, η Μαυρογένους, αργότερα ο Καποδίστριας, είχαν δοκιμάσει τα παγωτά του Τριαντάφυλλου;
Tο απόσπασμα του κειμένου του Δημήτριου Γουζέλη είναι το παρακάτω:
«Ο οικονόμος και γνωστικός άνθρωπος πρέπει να καταλάβη, ότι όσα πράγματα πωλώσιν οι πωληταί δεν έχουσιν μία τιμήν ίσην δι΄ όλους τους αγοραστάς. Τα παγωτά παραδείγματος χάριν, τα οποία πωλεί Τριαντάφυλλος, ο ώδε εις Ναύπλιον ζαχαροπλάστης, τριάκοντα λεπτά το ποτήριον, δεν πωλούνται δι΄όλους τριάκοντα, ή και όλοι τα αγοράζουσι τριάκοντα αλλά πωλούνται αναλόγως της χρηματικής καταστάσεως του αγοραστού, εις ποίον ουδέν λεπτόν, εις ποίον εν λεπτόν εις ποίον δέκα, εις ποίον εκατόν, και εις ποίον τόσον βαρύτιμα, ώστε εξισούται η τιμή των με την ζωήν των, επειδή με τριάκοντα λεπτά τρώγων ψωμίον δύναται να διασώση μίαν ημέραν την ζωήν του, εν ω λαίμαργος και λοίχνος, εξοδεύων αυτά εις παγωτόν, και μη εις αναγκαίαν τροφήν, δύναται από υστέρησιν τροφής να αποθάνη αξιοθάνατος».
Τα πρώτα παγωτά στην Αθήνα
Η ύπαρξη του παραπάνω κειμένου του 1826, έρχεται να ανατρέψει τις αναφορές ότι το πρώτο παγωτό στην Ελλάδα παρασκευάστηκε στην Αθήνα το 1835.
Σύμφωνα με μια ευτράπελη ιστορία που παρουσιάζει η πολύ καλή ιστοσελίδα mikros-romios.gr:
Ένας Ιταλός, ονόματι Κάλβος, διευθυντής ξενοδοχείου στην Αθήνα, σκόπευε να ιδρύσει ζαχαροπλαστείο κι έτσι, για να το διαφημίσει, πρότεινε στην κόμισσα Άρμανσπεργκ να κατασκευάσει παγωτά για τους προσκεκλημένους της. Εκείνη δέχθηκε με προθυμία, αφού θα παρουσίαζε κάτι νέο στους καλεσμένους της. Άλλωστε, φαίνεται ότι οι Ιταλοί ήταν από τους πρώτους που διδάχθηκαν την τέχνη του παγωτού από τους ανατολίτες.
Η προσφορά των παγωτών κατενθουσίασε τους επισκέπτες μιλώντας με θαυμασμό για τον Κάλβο.
Σε λίγη ώρα το κλίμα άλλαξε. Ενώ το βαλς εξακολουθούσε να παίζεται από την μπάντα του Βαυαρικού Τάγματος, οι αίθουσες του Μεγάρου άδειαζαν. Γυναίκες και άνδρες εξαφανίζονταν προσπαθώντας να βρουν κάποια σκοτεινή γωνιά για να «ακουμπήσουν» τις στομαχικές διαταραχές τους!
Ο Κάλβος, προκειμένου να παρουσιάσει πιο εντυπωσιακά τα παγωτά του, χρησιμοποίησε χημικά χρώματα, αφού στην Αθήνα δεν υπήρχαν τότε φυσικές χρωστικές ουσίες. Έτσι οι καλεσμένοι έπαθαν όλοι τροφική δηλητηρίαση.
Ο χορός διαλύθηκε και όλοι έσπευδαν να καλέσουν γιατρό. Ο Κάλβος φρόντισε να εξαφανιστεί από την Αθήνα μέχρι να ξεχαστεί το γεγονός.
Για την ιστορία του παγωτού και τις πρώτες τεχνικές παρασκευής του, μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
