Φωτογραφία από γιορτή στην Παναγία την Κεφαλαριώτισσα, πριν από το 1904.
Αν το 1918 υπήρχαν κάμερες και τηλεοπτικά κανάλια, για εβδομάδες το πρώτο θέμα στα δελτία ειδήσεων θα ήταν η έκρηξη σε αποθήκη πυρομαχικών στο Κεφαλάρι. Οι τίτλοι θα ήταν κάπως έτσι: «Τραγωδία με 45 νεκρούς». Ή ακόμη: «Ανθρώπινα μέλη στο ποτάμι». Ωστόσο στις περισσότερες εφημερίδες το γεγονός αποκρύφθηκε εντελώς και σε ελάχιστες έγινε μονόστηλο…
του Γιώργου Νικολόπουλου
Η μεγαλύτερη τραγωδία εν καιρώ ειρήνης στην Αργολίδα (αν δεν υπολογίσουμε τη σφαγή από τους Γάλλους στο Άργος το 1833), συνέβη τη Δευτέρα 28 Μαΐου 1918 (10 Ιουνίου, με το νέο ημερολόγιο). Ήταν η αργία της εορτής του Αγίου Πνεύματος και γύρω από την πηγή του Ερασίνου στο Κεφαλάρι βρίσκονταν πολλοί επισκέπτες που έκαναν την εκδρομή τους στην περιοχή, όπως συνηθιζόταν τότε…
Ήταν γύρω στις 2.30 μετά το μεσημέρι όταν οι κάτοικοι του Άργους, του Ναυπλίου και των γύρω χωριών τραντάχτηκαν από την ισχυρή έκρηξη…
Τα πυρομαχικά που βρίσκονταν αποθηκευμένα σε λιθόκτιστη αποθήκη, λίγα μέτρα νότια από την πηγή, πήραν φωτιά, ανατινάχτηκαν και κατάντησαν τη γύρω περιοχή σεληνιακό τοπίο.
35 στρατιώτες που φύλασσαν τις αποθήκες πυρομαχικών και 10 πολίτες διαμελίστηκαν. Ένα παιδί, μικρότερο των 10 ετών, βρέθηκε ξεκοιλιασμένο μέσα στον Ερασίνο ποταμό. Για πολλές ημέρες αργότερα, σε σημεία αρκετά μακριά από την πυριτιδαποθήκη βρίσκονταν κομμένα χέρια, πόδια, σώματα και ήταν δύσκολο να αναγνωρίσει κανείς τα πτώματα.
Δεκάδες ήταν τα ζώα που βρήκαν τραγικό θάνατο. Δέντρα ξεριζώθηκαν ή κάηκαν.
Σύμφωνα με μια παράδοση που για χρόνια ακουγόταν στο Άργος, συνέβη και ένα θαύμα: Εκείνη την ημέρα, πολύς κόσμος βρισκόταν για πικ νικ στο Κεφαλάρι. Κάτω από ένα μεγάλο δέντρο καθόταν μια παρέα περίπου 10 ατόμων. Την ώρα της έκρηξης, το δέντρο ξεριζώθηκε και πριν πέσει επάνω στον κόσμο, μια γυναίκα με τη μορφή της Παναγίας, το συγκράτησε.
Οι πλέον κερδισμένοι οικονομικά ήταν οι υαλοπώλες τις περιοχής. Ο δυνατός κρότος της έκρηξης είχε ως αποτέλεσμα να σπάσουν πολλά τζάμια στα σπίτια όχι μόνο του Άργους αλλά και του Ναυπλίου.
Ο παλιός ναός, η «Παναγία η Κεφαλαριώτισσα» καταστράφηκε ολοσχερώς. Λέγεται πως διασώθηκαν μόνο η εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής και η Αγία Τράπεζα. Μετά την καταστροφή του ναού, πολλοί Αργείτες δραστηριοποιήθηκαν για την ανέγερση ενός νέου. Οι μετανάστες Αργείτες στην Ατλάντα προσέφεραν το ποσό των 15.000 δολαρίων και ο κορυφαίος αρχιτέκτονας Πάνος Καραθανασόπουλος σχεδίασε το σημερινό ναό της Ζωοδόχου Πηγής, ο οποίος κτίσθηκε από το 1922 έως το 1924.
Στην αποθήκη πυρομαχικών του Κεφαλαρίου λειτουργούσε από το 1833, με Βασιλικό Διάταγμα του Όθωνα το Κρατικό Πυριτιδοποιείο. Ωστόσο, στις 4 Ιουνίου του 1868 (τραγική σύμπτωση: 50 ακριβώς χρόνια πριν από τη μεγάλη έκρηξη) έγινε και τότε έκρηξη με πολλές καταστροφές. Δύο άτομα έχασαν τη ζωή τους, δέντρα ξεριζώθηκαν ή κάηκαν και οι τζαμάδες του Άργους και του Ναυπλίου έκαναν και τότε χρυσές δουλειές. Το πυριτιδοποιείο σταμάτησε να λειτουργεί. Απέμειναν μόνο οι αποθήκες οι οποίες φυλάσσονταν από στρατιώτες.
Τα δημοσιεύματα της εποχής
Όπως αναφέραμε παραπάνω, όλες οι σύγχρονες αναφορές και όσες γράφτηκαν τα επόμενα χρόνια, κάνουν λόγο για 45 νεκρούς (35 στρατιωτικούς και 10 πολίτες). Οι περισσότερες αθηναϊκές εφημερίδες της εποχής δεν ανέφεραν καθόλου το γεγονός. Από τη μία, μάλλον δεν υπήρχε ανταποκριτής στην περιοχή, από την άλλη, εν καιρώ πολέμου (Α’ Παγκοσμίου) πιθανότατα να ήθελαν να αποκρύψουν ή έστω να υποβιβάσουν μια τραγωδία στον ελληνικό στρατό, σε περιοχή ειρήνης… Ο ελληνικός τύπος συνέχιζε να πανηγυρίζει για τη νικηφόρα μάχη στο Σκρα λίγες ημέρες πριν (17 Μαϊου).
Σε δύο ημερήσιες εφημερίδες της εποχής εντοπίσαμε περιληπτικά το γεγονός της έκρηξης στο Κεφαλάρι και ο αριθμός των νεκρών (πολύ μικρότερος από αυτόν που μετέπειτα αποδίδεται) διέφερε ακόμη και μεταξύ τους.
Σύμφωνα με την εφημερίδα “Αστήρ” (30 Μαϊου) οι νεκροί ήταν 23 (10 στρατιωτικοί και 13 πολίτες):
Το “Εθνος” (30 Μαϊου) αναφέρεται σε τηλεγράφημα του νομάρχη Αργολιδοκορινθίας στο οποίο παρουσιάζονται τα ονόματα νεκρών και τραυματιών. Οι νεκροί ήταν 22 στρατιωτικοί και μόνο 2 πολίτες.
