Περί ακαταδίωκτου και άλλων τινών…

Kείμενο του Κώστα Κατσιγιαννόπουλου, ψυχιάτρου στο Νοσοκομείο Λήμνου και μέλους στο Γενικό Συμβούλιο της ΟΕΝΓΕ (από την ιστοσελίδα ygeianet.gr)

Η πιο γνωστή δίκη για επιστημονικά θέματα έλαβε χώρα τέτοιες μέρες πριν από τέσσερις αιώνες. Η δίκη του Γαλιλαίου πραγματοποιήθηκε σε τρεις συνεδρίες στις 12 Απριλίου, στις 30 Απριλίου και στις 10 Μαΐου του 1633 στη Ρώμη.

 Στα καθ’ ημάς κάποιοι φοβήθηκαν ότι υπάρχει πράγματι κίνδυνος αναβίωσης της Ιεράς Εξέτασης. Ίσως δεν έχουν άδικο με αυτά που ζούμε  Και για να μην την πατήσουν σαν τον Γαλιλαίο φρόντισαν προκαταβολικά.

 Ο ένας, φέρελπις επιστήμονας της γαλάζιας πατρίδας και πρακτικός μαθηματικός, προσπαθούσε με ευφάνταστα σχήματα να πείσει ότι 25 μαθητές σε μια τάξη είναι επιδημιολογικά καλύτερα από 15 (!).

 Ο άλλος, αν και δεξιός ψάλτης εκκλησιαστικά αναδειχθείς σε πατριάρχη λοιμωξιολογικά,  επιχειρηματολογούσε ως πρακτικός συγκοινωνιολόγος γιατί δε μπορούν να αγοραστούν περισσότερα λεωφορεία (!).

 Η τρίτη, ομότιμη από το παρελθόν αλλά πάντα ωσεί παρούσα, στοχαζόταν ως πρακτική θεολόγος γιατί δεν κολλάει ο κορωνοϊός κατά την μετάληψη, με όρους όχι θεολογικούς αλλά επιστημονικούς (!).

 Και όλοι μαζί άγονταν και φέρονταν για το αν είναι προτιμότερο να φοράμε μάσκα ή όχι (όταν οι μάσκες ήταν σε έλλειψη), για το ποια ώρα θα απαγορεύεται η κυκλοφορία τα Σαββατοκύριακα και ποια τις καθημερινές (εκφράζοντας γνώμη για το πότε κολλάει πιο πολύ ο ιός), γνωμοδοτώντας για το ανοιγοκλείσιμο μαγαζιών, δραστηριοτήτων και εργασιών.

 Με επιστημονικά κριτήρια; Μα σαφώς! Τι κι αν ενίοτε γοητεύονταν από τις υποδείξεις κυβερνητικών συνταγματολόγων, πρώην τηλεπωλητών βιβλίων, ή σκερτσόζων υπαλλήλων; Η επιστήμη πάνω από όλα!

 Το ζητούμενο δεν είναι αν παραχωρήθηκε σε όλους αυτούς (και άλλους τινές) το ακαταδίωκτο για την έκφραση επιστημονικής γνώμης. Αυτό είναι αυτονόητο! Το ζητούμενο είναι αν τους παραχωρήθηκε το ακαταλόγιστο επιστημονικά! Διότι ανάλογες γνωμοδοτήσεις θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να υποστηριχθούν ενώπιον διεθνών συνεδρίων και να επιχειρηματολογηθούν σχετικά με όρους επιστημονικούς. Κι εκεί δεν ισχύει η προστασία μαρτύρων. Άλλωστε το μόνο που διακυβεύεται είναι το προσωπικό κύρος. Ψιλά γράμματα. Οι αριστείες γνώμαις κτώνται!

 Το σημαντικότερο δεν είναι ότι η ρύθμιση περί ακαταδίωκτου  λειτουργεί ως πλυντήριο για τις ευθύνες των διοικητικών-εκτελεστικών κυβερνητικών παραγόντων που συμμετείχαν σε αυτές. Ούτε καν ότι οι συμμετέχοντες επιστήμονες δεν θα μπορούν να εξεταστούν ως μάρτυρες. Τι να πουν άλλωστε;

Ότι ήταν να πουν το είπαν τόσο καιρό δίδοντας δείγματα γραφής (και υποταγής;). Όσο για την πιθανότητα να δικαστούν (και πολύ περισσότερο να καταδικαστούν) για την έκφραση επιστημονικής γνώμης σε αστική φιλελεύθερη δημοκρατία, θα τρίζουν τα κόκκαλα των διαφωτιστών.

 Άλλωστε η πλήρης αστική και νομική κάλυψη από πλευράς του κράτους των επιστημόνων κατά την άσκηση των καθηκόντων τους θα έπρεπε να είναι αυτονόητη για όλες τις επιστημονικές βαθμίδες και φυσικά και για τους γιατρούς του ΕΣΥ.

 Τι μένει τότε; Ότι τέτοιες πρακτικές (και νομοθετήσεις) απαξιώνουν την έκφραση επιστημονικής γνώμης (και τις ανάλογες επιτροπές) στη συνείδηση του κόσμου, δίνοντας ώθηση στις πάσης φύσεως θεωρίες συνωμοσίας (ψεκασμένες ή μη). Εξάλλου η επιστήμη μόνο σε συνθήκες διαφάνειας και δημοκρατικής νομιμοποίησης μπορεί να λειτουργήσει.

 Κι αν όχι; Τότε υπάρχει και η οδός της παραίτησης! Έντιμη, ξεκάθαρη, χωρίς μισόλογα, επιστημονικά συνεπής και ηθικά διαυγής. Όλων όσων θίγονται από αυτές τις πρακτικές. Και μάλλον θα έπρεπε να είναι όλοι οι απασχολούμενοι στα πλαίσια της ηθικής επιστήμης.

 Αφήνοντας λοιπούς με τις Ερινύες τους. Διότι αυτές είναι βέβαιο ότι θα υπάρχουν! Όχι;

 ΥΓ. Τον Αύγουστο του 1942 ξεκίνησε το μυστικό στρατιωτικό πρόγραμμα των ΗΠΑ για την κατασκευή της ατομικής βόμβας με την κωδική ονομασία «Σχέδιο Μανχάταν» και επιστημονικά επικεφαλής του εργαστηρίου τον Robert Οppenheimer. Ως «πατέρας της ατομικής βόμβας», ο Οppenheimer υποστήριξε τη χρήση της, που κατέστρεψε τις ιαπωνικές πόλεις της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι στις 6 και 9 Αυγούστου 1945, στην τελική φάση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αργότερα ο Robert Oppenheimer εναντιώθηκε στην κατασκευή της βόμβας υδρογόνου, μιας βόμβας πολύ πιο ισχυρής από την ατομική. Τάχθηκε επίσης υπέρ της χρησιμοποίησης της ατομικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς. Για τη στάση του αυτή διώχθηκε από τις αμερικανικές αρχές και κατηγορήθηκε (αβάσιμα) ότι ήταν κατάσκοπος της Σοβιετικής Ένωσης.

Υπάρχει και αυτός ο δρόμος….. Έστω!