του Ηλία Παπαδόπουλου
Για την έναρξη της επανάστασης στην Πελοπόννησο:
ένα θέμα πιστεύω ότι το έχουμε με τις εθνικές επετείους σε αυτή την χώρα. Τόσο την 25η Μαρτίου, όσο και την 28η Οκτωβρίου γιορτάζουμε το ξεκίνημα μίας διαδικασίας, ενώ πιο λογικό θα ήταν να γιορτάζουμε την επιτυχή έκβασή τους είτε μιλάμε για την ελληνική επανάσταση, είτε μιλάμε για την ελληνική συμμετοχή στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Σε σχέση όμως με την 25η Μαρτίου υπάρχουν και ζητήματα ιστορικής ακρίβειας.
Το γεγονός το οποίο υποτίθεται ότι γιορτάζουμε είναι με συγκέντρωση στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας στα Καλάβρυτα, ο Π. Π. Γερμανός σήκωσε το λάβαρο της επανάστασης και όρκισε τους συμμετέχοντες να παλέψουν μέχρι την τελική νίκη.
Διαβάζοντας όμως τα απομνημονεύματα του «πρωταγωνιστή της ορκωμοσίας» τα γεγονότα εξελίσσονται μάλλον διαφορετικά: σε όλη τη διάρκεια του Μαρτίου του 1821 ένα κλίμα αναταραχής και επαναστατικού ξεσηκωμού εξαπλώνεται στην Πελοπόννησο, το οποίο οδηγεί σε επιθέσεις εναντίον μεμονωμένων Τούρκων. Το τελευταίο δεκαήμερο του Μαρτίου συμβαίνουν γεγονότα που κορυφώνουν τις εξελίξεις. Σύμφωνα με την περιγραφή του Π. Π. Γερμανού, οι Μανιάτες αφού σηκώνουν τη σημαία της επανάστασης στην Αρεόπολη καταλαμβάνουν την Καλαμάτα, οι Καλαβρυτινοί εφορμούν ενάντια στους Τούρκους της περιοχής τους, οι εξεγερμένοι υπό την ηγεσία (και) του Κολοκοτρώνη επιτίθενται στους Τούρκους της Καρύταιναςκαι τέλος ξεκινάνε οι μάχες στην Πάτρα.
Η περιγραφή του Κολοκοτρώνη δεν είναι πολύ διαφορετική. Απαριθμεί ως πρώτες νίκες των Ελλήνων αυτές των Καλαβρύτων, της Καλαμάτας και τις συγκρούσεις στην Καρύταινα.
Ως προς την επίμαχη ημερομηνία της 25ης Μαρτίου ο Π. Π. Γερμανός σύμφωνα με την περιγραφή του συμμετείχε στην πολιορκία της Πάτρας, ενώ ο Κολοκοτρώνης μετακινούνταν από την Μεσσηνία προς την Αρκαδία.
Πώς λοιπόν μας προέκυψε η ημερομηνία της 25ης Μαρτίου; Θα πρέπει να ξεκινήσουμε με το Γάλλο Πουκεβίλ, ο οποίος στην ιστορία του της ελληνικής επανάστασης, είτε χρησιμοποιώντας τη φαντασία του, είτε δίνοντας βάση σε αναξιόπιστες πηγές περιγράφει το «γεγονός» με κάθε λεπτομέρεια! Επίσης θα πρέπει να αναφέρουμε την απεικόνιση του «γεγονότος», σε πίνακες με πιο διάσημους πιθανότατα αυτούς του Βρυζάκη.
Κατά τη γνώμη μου πάντως ίσως το πιο σημαντικό σημείο είναι η ταύτιση της έναρξης της ελληνικής επανάστασης με τη θρησκευτική εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Με τον τρόπο αυτό η επίσημη εθνική αφήγηση απομακρύνεται από τις πιθανά επικίνδυνες ριζοσπαστικές ιδέες των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων και των μυστικών επαναστατικών εταιρειών όπως η Φιλική Εταιρεία και επικεντρώνει σε πιο ασφαλείς ερμηνείες για τον ξεσηκωμό, η επανάσταση του ελληνικού έθνους ταυτίζεται με την ανάσταση του ορθόδοξου γένους και η αυτενέργειατων εξεγερμένων αντικαθίσταται από την παντοδύναμη θεία πρόνοια.
Συμπερασματικά: α) η έναρξη της επανάστασης στην Πελοπόννησο είναι περισσότερο μία διαδικασία, παρά μία συγκεκριμένη ημερομηνία. Διαρκεί όλο το Μάρτιο και κορυφώνεται το τελευταίο δεκαήμερό του. β) τα γεγονότα στην Αγιά Λαύρα δεν έγιναν ποτέ, τουλάχιστον με τον τρόπο που περιγράφονται στο κυρίαρχο εθνικό αφήγημα. γ) οι εθνικοί «μύθοι», κατανοητοί ως ένα βαθμό, καλά κρατούν 200 χρόνια περίπου μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. Ενδεικτικά θα αναφέρω επίσης το «μύθο» του κρυφού σχολείου. δ) Στην παρούσα ιστορική φάση πιστεύω ότι θα ήταν πολύ ωφέλιμο προσωπικά και συλλογικά να προσεγγίσουμε τα γεγονότα της ελληνικής επανάστασης αλλά και τη στάση των δρώντων υποκειμένων της όχι με μορφή αγιογραφίας ή πολεμικού κειμένου, αλλά προσπαθώντας να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε τα γεγονότα μέσα στο κλίμα και τον τρόπο σκέψης της εποχής. Μπορούμε πιστεύω επιτέλους να αναγνωρίσουμε την αντιφατικότητα πολλών γεγονότων και συμπεριφορών και να δούμε πως οι νεωτερικές ιδέες του διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης συναντούν, αντιπαρατίθενται αλλά και μεταμορφώνουν τις παραδοσιακές τρόπους σκέψης που κυριαρχούν στους αγροτικούς στην συντριπτική τους πλειοψηφία πληθυσμούς της Πελοποννήσου και του νότιου ελλαδικού χώρου.
