Φωτογραφία: Λύκειο Ελληνίδων Άργους 2015
Η πλούσια λαογραφική μας κληρονομιά μας ορίζει και πάλι χρόνους και ρυθμούς παρά την αντίθετη κατάσταση που βιώνουμε με μια πανδημία που θέλει εκείνη να τους ορίσει. Το 2021, χρονιά επετειακή, μας προτρέπει να αναστοχαστούμε και στις αποκριάτικες γιορτές για τη δύναμη των συμβολισμών που παράγει διαχρονικά η παράδοσή μας.
Στο σκωπτικό ηπειρώτικο των ημερών για το «πως το τρίβουν το πιπέρι του διαβόλου οι καλογέροι», μετά από κάθε στροφή καλούνται τα παλικάρια να σηκωθούν με σπαθιά και με χατζάρια. Στο Λευκοχώρι Γορτυνίας (πρώην Ρεκούνι, δυτικά από τα Λαγκάδια), η πρόσκληση στα παλικάρια έρχεται μετά το χορό των γερόντων ο οποίος, ναι μεν δεν είναι αποκριάτικος αλλά αποτελεί σημαντική παραδοσιακή συνέχεια γενεών. «Μπούλες» και «Γενίτσαροι» της Νάουσας αποτελούν ίσως τις πιο γνωστές αποκριάτικες φιγούρες που πηγάζουν από την ιστορία μας καθώς αρκετοί αναλυτές σημειώνουν πως στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αρματωλοί και κλέφτες κατέβαιναν στις πόλεις ντυμένοι γυναίκες και χορεύοντας κατόρθωναν να στήσουν σχέδια και δράσεις για τον Αγώνα.
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας επίσης, οι χοροί των οπλισμένων με χατζάρια παληκαριών, παραπέμπουν στους αγώνες του ελληνικού Ξεσηκωμού και της Ανεξαρτησίας και ανάμεσα στις εξηγήσεις για την προέλευση του τραγουδιού και του χορού, αναφέρει τη ν προσπάθεια ομάδας κλεφτών να κρυφτούν σε μοναστήρι κατά την τουρκοκρατία. Παράλληλη ιστορική συγκατοίκηση του εκκλησιαστικού κόσμου και των λαϊκών (οπλισμένων επαναστατών) που χαρακτηρίζει αιώνες ιστορικής συνέχειας.
Οι μεγάλοι θα θυμούνται σίγουρα το γαϊτανάκι της αποκριάς και οι μικρότεροι θα το έχουν συναντήσει στους χορευτικούς συλλόγους που αναβιώνουν τις παραδόσεις αυτές.
Μέχρι και τη δεκαετία του 1970, ακόμη και στα αστικά κέντρα το γαϊτανάκι αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά κοινής χορευτικής εκδήλωσης. Πολύχρωμες κορδέλες και ένας στύλος κεντρικός όπως αυτός που στηρίζει τη Γη και επομένως τη ζωή. Αντλεί την ύπαρξή του, για ορισμένους, από την ελληνική μυθολογία και το Δωδεκάθεο (δώδεκα κορδέλες), ενώ για άλλους ο κυκλικός χορός είναι η απεικόνιση της ίδιας της ζωής, ενώ οι δώδεκα κορδέλες συμβολίζουν τους μήνες και την κυκλικότητα του χρόνου. Όποια κι αν είναι η εξήγηση, το γαϊτανάκι που είναι έθιμο μικρασιατικό, έρχεται ως τις μέρες μας να μας θυμίσει τη χαρά από την επερχόμενη άνοιξη, τις κοινές μας ρίζες και το μέλλον. Εξάλλου είπαμε πως και στην περίπτωση της αποκριάς οι συμβολισμοί είναι εκείνοι που διηγούνται και οργανώνουν χρόνους και ρυθμούς. Ο κυκλικός χορός στο γαϊτανάκι είναι ακριβώς αυτός της κοινής μας μοίρας, της συναδελφικότητας, της ενότητας, της ομόνοιας και της αγάπης.
Η Καθαροδευτέρα δίνει τέλος στις τρελές αποκριές και μας ανοίγει την πόρτα της Σαρακοστής, μιας περιόδου καθοριστικής για τη συνάντησή μας μέσα στο χρόνο με μια από τις σημαντικότερες εορτές, αν όχι η πιο σημαντική, της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης: το Πάσχα. Ας ελπίσουμε πως στην πορεία μας αυτή οι αντοχές μας στη δύσκολη περίοδο που βιώνουμε δεν θα μας εγκαταλείψουν και αντλώντας από την αστείρευτη παράδοσή μας να βγούμε νικητές και απελευθερωμένοι από την υγειονομική περιπέτεια.
Χρόνια Πολλά. Καλή Σαρακοστή.
Πηγή: Το Λύκειο των Ελληνίδων στην Αργολίδα. (Μπορείτε να το προμηθευτείτε από το Λύκειο των Ελληνίδων Άργους, Δαναού 16, Άργος 212 00, τηλ.: 2751068788)
