Ο Κάρολος Δαρβίνος και η θεωρία της εξέλιξης δια της φυσικής επιλογής (της Μαρίας Βασιλείου)

Επιμέλεια: Μαρία Βασιλείου, Βιολόγος-Ωκεανογράφος

Στις 12/2/1809, γεννιέται στο Shrewsbury της Αγγλίας, ο Κάρολος Δαρβίνος, φυσιοδίφης, (12 Φεβρουαρίου 1809 -19 Απριλίου του 1882), ένας από τους σπουδαιότερους επιστήμονες όλων των εποχών. Για να τιμηθεί η τεράστια συνεισφορά του στην ανθρώπινη γνώση, η ημέρα των γενεθλίων του αποφασίστηκε να θεσπιστεί, ως Παγκόσμια Ημέρα Δαρβίνου.

Το Νοέμβρη του 1859, δημοσίευσε το πιο γνωστό βιβλίο του, “Η καταγωγή των Ειδών μέσω της Φυσικής Επιλογής”, ένα βιβλίο του οποίου η πρώτη έκδοση (1250 αντίτυπα) εξαντλήθηκε την πρώτη κιόλας μέρα και έμελλε να προκαλέσει μια επιστημονική έκρηξη, της οποίας οι κλυδωνισμοί είναι αισθητοί μέχρι τις μέρες μας.

Στις 27 Δεκεμβρίου του 1831, ο Κάρολος Δαρβίνος ξεκινά το ταξίδι, που κράτησε μέχρι τις 2 Οκτώβρη του 1836, για την αναζήτηση στοιχείων, που τον βοήθησαν να διατυπώσει τη θεωρία της εξέλιξης και να εισηγηθεί τη θεωρία της φυσικής επιλογής.

Ο Δαρβίνος πρότεινε στην ουσία πέντε θεωρίες, που δεν ήταν όλες πρωτότυπες και που συνοπτικά έχουν ως εξής:

Οι οργανισμοί εξελίσσονται. Το ότι οι οργανισμοί αλλάζουν στον χρόνο είχε γίνει αποδεκτό αρκετό καιρό πριν από τη δημοσίευση της Καταγωγής των Ειδών από τον Δαρβίνο.

Οι οργανισμοί έχουν κοινή προέλευση. Ο Δαρβίνος ήταν ο πρώτος που έθεσε το ζήτημα με ξεκάθαρο τρόπο και σήμερα, η κοινή προέλευση τεκμηριώνεται από τεράστιο πλήθος δεδομένων και αποτελεί αδιαμφισβήτητη θεωρία.

Τα είδη πολλαπλασιάζονται στον χρόνο. Ο Δαρβίνος ήταν και πάλι ο πρώτος που υποστήριξε ότι ένα είδος μπορεί να «γεννήσει» περισσότερα, κάτι που επίσης θεωρείται αδιαμφισβήτητο σήμερα, αφού όχι μόνο παρατηρούμε ενδείξεις υπέρ της δημιουργίας νέων ειδών, αλλά έχουμε δημιουργήσει και νέα είδη με τον ίδιο μηχανισμό στο εργαστήριο!

Η εξέλιξη είναι βαθμιαία. Ο Δαρβίνος περιέγραψε την εξελικτική διαδικασία ως μια σταδιακή, αργή πορεία συσσώρευσης μικρών αλλαγών, στην προσπάθειά του να καταρρίψει διαδεδομένες αντιλήψεις της εποχής του σχετικά με απότομες αλλαγές μέσα από τερατογενέσεις κ.ά. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο ρυθμός της εξέλιξης μπορεί να διαφέρει πολύ από τη μια ομάδα οργανισμών στην άλλη και από τη μια γεωλογική περίοδο στην άλλη. Εννοείται ότι η σταδιακή αλλαγή αφορά τον χρόνο όπως τον αντιλαμβανόμαστε. Στην κλίμακα του γεωλογικού χρόνου, όμως, όντως εμφανίζονται «απότομες» εξελικτικές αλλαγές, δηλαδή μεγάλες αλλαγές που εκδηλώνονται μέσα σε λίγες χιλιάδες χρόνια, αντί για τα εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια που χρειάζεται συνήθως.

Ο μηχανισμός της εξέλιξης είναι η φυσική επιλογή. Η θεωρία της φυσικής επιλογής ήταν η σημαντικότερη συνεισφορά του Δαρβίνου, αφού προσέφερε τον βασικό μηχανισμό της εξελικτικής αλλαγής. Φυσική επιλογή είναι  η διαφορετική αναπαραγωγική αποτελεσματικότητα των ατόμων όσον αφορά τις κληρονομήσιμες διαφορές τους. Οι διαφορές αυτές μπορεί να οδηγούν σε διαφορετική ικανότητα αναπαραγωγής για διάφορους λόγους, όπως για παράδειγμα το ότι οι πόροι που χρειάζεται κάθε οργανισμός για να επιβιώσει και να αναπαραχθεί δεν είναι απεριόριστοι οπότε κάποια άτομα καταφέρνουν να τους εκμεταλλεύονται καλύτερα στις περιβαλλοντικές συνθήκες στις οποίες ζουν.

Σήμερα ξέρουμε ότι η φυσική επιλογή, είναι ένας καθολικός αλγόριθμος, δηλαδή μια διεργασία που εκδηλώνεται αναπόφευκτα σε κάθε σύστημα που χαρακτηρίζεται από ποικιλία, αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του και δυνατότητα μεταβίβασης μέρους αυτής της ποικιλίας στην επόμενη «γενιά». Η εξελικτική θεωρία δεν υποστηρίζει ότι η φυσική επιλογή είναι η μοναδική εξελικτική διεργασία. Υποστηρίζει, όμως, ότι δεν είναι δυνατό να εμφανιστεί με άλλον τρόπο κάποια σύνθετη δομή που να απαντά σε προκλήσεις του περιβάλλοντος (αυτό που συχνά αποκαλούμε προσαρμογή).

Μετά τον Δαρβίνο, ιδίως  στον 20ο αιώνα, προστέθηκαν στο οπλοστάσιο της εξελικτικής βιολογίας και άλλες διεργασίες που εξαρτώνται κυρίως από τυχαίους παράγοντες και συμβαίνουν παράλληλα με τη φυσική επιλογή. Στην πράξη, η εξελικτική πορεία ενός πληθυσμού είναι η συνισταμένη όλων αυτών των διεργασιών. Η φυσική επιλογή, όμως, παραμένει ο βασικός μηχανισμός παραγωγής νέων προσαρμογών, δηλαδή νέων δομών και λειτουργιών που προσφέρουν πλεονέκτημα στους οργανισμούς,στο εκάστοτε περιβάλλον τους.

Η εξέλιξη, είναι μια διαδικασία που απλώς συμβαίνει χωρίς να έχει σκοπό ή να στοχεύει σε κάποια μελλοντική πορεία ή κατάληξη. Το σφάλμα, της τελεολογικής αντίληψης της εξέλιξης, είναι πολύ παλιό. Φαίνεται ότι έχει να κάνει με τον τρόπο που αναπτύσσεται και λειτουργεί η σκέψη μας. Η ανάγκη μας να αναγνωρίζουμε σκοπό σε όσα συμβαίνουν γύρω μας, κατευθύνει τη σκέψη μας προς αυτή την κατεύθυνση. Αλλά η φύση δεν προχωρά έτσι. Δεν υπάρχει τρόπος να «δει» στο μέλλον, τουλάχιστον όχι πολύ μακριά. Το μόνο μέλλον που μπορεί να «δει» μια διεργασία όπως η φυσική επιλογή, είναι αυτό που αφορά περιοδικά φαινόμενα, όταν εκτυλίσσονται σε σύντομα χρονικά διαστήματα. Η έλευση του χειμώνα μετά το καλοκαίρι είναι μια καλή πιθανότητα που μπορεί να επηρεάσει την επιλογή, φυσικά μέσα από την πίεση που ασκεί στη ζωή ενός οργανισμού. Έτσι, αν αλλάξουν δραστικά οι καιρικές συνθήκες, πολλοί οργανισμοί δεν θα καταφέρουν να αντεπεξέλθουν και θα εξαφανιστούν. Ας «ρωτήσουμε» και τους δεινόσαυρους που είδαν τον αστεροειδή να πέφτει στη Γη λίγο πριν πεθάνουν…Αν δεν είχε πέσει εκείνος ο αστεροειδής πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, το πιθανότερο είναι πως ούτε καν θα υπήρχαμε σήμερα…..

Στην εξέλιξη, επίσης, δεν υπάρχει «καλό» και «κακό» με τη συνήθη έννοια που δίνουμε στα πράγματα. Υπάρχουν απλώς χαρακτηριστικά (δομές, όργανα, συμπεριφορές) που επικρατούν σε έναν πληθυσμό επειδή προσφέρουν πλεονέκτημα στην επιβίωση και την αναπαραγωγή των ατόμων που τα φέρουν. Συναφής είναι και η πλάνη που ταυτίζει το «φυσικό» με το «καλό». Αν μελετήσει κανείς προσεκτικά τη φύση, θα συναντήσει ένα σωρό συμπεριφορές, πολλές από τις οποίες θα  φαίνονταν απολύτως απαράδεκτες για τον άνθρωπο, όπως φυσικά και κάποιες ουδέτερες ή αποδεκτές. Μπορούμε να βρούμε παραδείγματα συνεργασίας, φροντίδας των μικρών, αλληλοβοήθειας κ.ά., αλλά ταυτόχρονα συναντάμε χιλιάδες παραδείγματα βρεφοκτονίας, αιμομιξίας, βιασμού, φόνου, δουλείας κ.λπ. Υπό αυτή την έννοια, η βρεφοκτονία στα αρσενικά λιοντάρια είναι, «καλή», ενώ δεν ισχύει το ίδιο στα αρσενικά των ανθρώπων ή κάποιων άλλων ειδών με διαφορετική κοινωνική δομή ή/και συμπεριφορά. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι κάθε είδος οργανισμού έχει εξελίξει τα δικά του χαρακτηριστικά και δεν έχει νόημα να αναζητά κανείς δικαίωση για αυτά, σε άλλα είδη.

Ακούγεται συχνά πως ο δαρβινισμός έχει στενή ιδεολογική συγγένεια με τον ναζισμό τον ρατσισμό και άλλες ιδεολογίες και πρακτικές. Η «επιβίωση του ισχυρότερου», όπως κάποιοι ερμήνευσαν τη θεωρία της φυσικής επιλογής παραμένει και σήμερα ως βασική παρανόηση στο μυαλό όσων υποστηρίζουν τη «φυσική τάξη των πραγμάτων», π.χ., στην οικονομία και κοινωνικά ζητήματα. Κάποιοι λένε μάλιστα ότι ο Δαρβίνος απλώς αντηχεί το πνεύμα του αναδυόμενου εκείνη την εποχή, καπιταλισμού. Άλλοι, χωρίς απαραίτητα να θεωρούν τους εαυτούς τους ρατσιστές, πιστεύουν ότι κάποιες φυλές ανθρώπων είναι «κατώτερες» διανοητικά, ηθικά κ.λπ., λόγω της προέλευσής τους, δηλαδή εξαιτίας της δράσης της φυσικής επιλογής στους προγονικούς πληθυσμούς τους.

Αν και ιδεολογίες που σήμερα ονομάζουμε ρατσιστικές και σεξιστικές κυριαρχούσαν ήδη πριν από την εμφάνιση του δαρβινισμού, όπως δραματικά μαρτυρούν, η δουλεία και η θέση της γυναίκας στις περισσότερες κοινωνίες, κάποιοι πρώιμοι οπαδοί της θεωρίας του Δαρβίνου, θεώρησαν ότι βρήκαν σε αυτή, την επιστημονική τεκμηρίωση των σχετικών απόψεων.

Ένα συγγενικό κίνημα που συνδέθηκε με τον δαρβινισμό ήταν αυτό που ονομάστηκε «κοινωνικός δαρβινισμός». Η ιδέα αυτή προήλθε, κυρίως, από το έργο του πολυμαθούς φιλοσόφου, βιολόγου και κοινωνιολόγου Herbert Spencer, ο οποίος ασκούσε μεγάλη επιρροή στην ευρωπαϊκή σκέψη του 19ο αιώνα. Ο Spencer ανέπτυξε μια δική του θεωρία για την εξέλιξη της πολυπλοκότητας, ανεξάρτητα από τον Δαρβίνο, έχοντας ως βασικό πυλώνα την έννοια της προόδου. Σε κάθε περίπτωση, η θεωρία του Spencer που ονομάστηκε «κοινωνικός δαρβινισμός» βρίσκεται πίσω από την προσπάθεια να τεκμηριωθεί επιστημονικά ο ρατσισμός, αλλά και ο καπιταλισμός, οι κοινωνικές ανισότητες και αρκετές παρόμοιες ιδέες που θεωρούσαν τον ανταγωνισμό ανάμεσα στους ανθρώπους βασικό μοχλό κοινωνικής προόδου. Ο «αγώνας για επιβίωση» που βρίσκεται πίσω από τη φυσική επιλογή, δεν εκδηλώνεται οπωσδήποτε μέσα από τον ανταγωνισμό μεταξύ των ατόμων.Για παράδειγμα, κάποια πολύ σημαντικά όργανα μέσα στα κύτταρά μας  προέρχονται από τη συμβίωση δύο μονοκύτταρων οργανισμών, πριν από πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Πολύ γνωστά, επίσης, είναι και τα παραδείγματα των ζώων με σύνθετη κοινωνική συμπεριφορά, όπως οι μέλισσες και τα μυρμήγκια, τα οποία έχουν σημειώσει τεράστια επιτυχία βασιζόμενα στη στενή συνεργασία.

Ο δαρβινισμός λοιπόν δεν απαιτεί τον ανταγωνισμό με την έννοια που δίνουν σ’ αυτόνοι ανθρώπινες κοινωνίες και η φυσική επιλογή δεν αφορά τον «ικανότερο» αλλά όποιον καταφέρνει να αφήσει περισσότερους απογόνους, στις εκάστοτε περιβαλλοντικές συνθήκες.Από όλα τα παραπάνω, είναι σήμερα ξεκάθαρο ότι ο δαρβινισμός ούτε στηρίζει τον ρατσισμό ούτε θεωρεί τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα άτομα ως κάτι «καλό». Αντιθέτως, η προσεκτική μελέτη της εξελικτικής πορείας μας βοηθά να κατανοήσουμε τις ρίζες και τον ρόλο της ποικιλότητας, δείχνοντας ότι ο ρατσισμός δεν έχει καμία επιστημονική βάση!

Στον καθημερινό μας λόγο μιλάμε για «θεωρίες» όταν θέλουμε να αναφερθούμε σε ιδέες, σκέψεις, απόψεις που μπορεί να έχει κάποιος, χωρίς να χρειάζονται ιδιαίτερη τεκμηρίωση. Στην επιστήμη, όμως, θεωρία σημαίνει κάτι ριζικά διαφορετικό.

Μια επιστημονική θεωρία είναι ό,τι πιο τεκμηριωμένο, διερευνημένο και πολλαπλώς ελεγμένο διαθέτουμε για την ερμηνεία κάποιου φυσικού φαινομένου. Περιλαμβάνει ένα σύνολο από προτάσεις, διαπιστώσεις, συμπεράσματα και προβλέψεις που έχουν ελεγχθεί από πολλές, ανεξάρτητες μεταξύ τους, ομάδες επιστημόνων, χωρίς να έχουν καταφέρει να βρουν παρατηρήσεις, πειραματικά δεδομένα ή άλλα στοιχεία που να τις αντικρούουν. Με απλά λόγια, επιστημονική θεωρία είναι ό,τι πιο κοντινό διαθέτουμε σε αυτό που αποκαλούμε «αλήθεια».

Η  θεωρία της εξέλιξης λοιπόν δεν είναι «απλώς» μια θεωρία. Είναι μια έγκυρη επιστημονική θεωρία, τεκμηριωμένη και ελεγμένη από χιλιάδες επιστήμονες, σύμφωνη με τεράστιο αριθμό από παρατηρήσεις και με επίσης τεράστιο πλήθος εργαστηριακών πειραμάτων.  Μέχρι σήμερα δεν έχει διατυπωθεί οποιαδήποτε εναλλακτική, αξιόπιστη επιστημονική θεωρία, που να ερμηνεύει την ποικιλία της ζωής, τη δομή και τη λειτουργία των ζωντανών οργανισμών στον πλανήτη μας.

Η θεωρία της εξέλιξης τοποθετεί πάνω σε επιστημονικές βάσεις τη βιολογική, πνευματική και κοινωνική μας υπόσταση και, κατ’ ακολουθία, καλλιεργεί την ταπεινότητα και την εγρήγορση που πρέπει να μας διακρίνουν ως αναπόσπαστο μέρος του φυσικού και του κοινωνικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο εξελισσόμαστε. Δεν μπορεί να υπάρξει αυτογνωσία χωρίς την παραδοχή της εξέλιξης.

Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Βασιλείου, Βιολόγος-Ωκεανογράφος

spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img

Διαβάστε ακόμη

Ο … “πρωταθλητής” Ελλάδος στα χρέη Δήμος Ναυπλιέων αποφάσισε να πάρει δάνειο

Δήμος Ναυπλιέων παίρνει δάνειο Τη λήψη δανείου από Τράπεζες ή από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων ώστε να ισοσκελιστεί και να καταρτιστεί ο Προύπολογισμός του...

Συλλήψεις στο Άργος για 1.000 λαθραία πακέτα με τσιγάρα

Συλλήψεις στο Άργος για 1.000 λαθραία πακέτα με τσιγάρα Συνελήφθησαν το απόγευμα της Τετάρτης 27/3 στο Άργος, από αστυνομικούς του Τμήματος Ασφάλειας Άργους-Μυκηνών, 41χρονος αλλοδαπός...

Η παρουσίαση του βιβλίου του Γιάννη Μανιάτη στο Άργος

παρουσίαση βιβλίου Γιάννη Μανιάτη στο Άργος Στην κατάμεστη αίθουσα του συλλόγου Αργείων «Ο Δαναός» στο Άργος, έγινε το βράδυ της Τετάρτης 27 Μαρτίου η παρουσίαση...

Ο … “πρωταθλητής” Ελλάδος στα χρέη Δήμος Ναυπλιέων αποφάσισε να πάρει δάνειο

Δήμος Ναυπλιέων παίρνει δάνειο Τη λήψη δανείου από Τράπεζες ή από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων ώστε να ισοσκελιστεί και να καταρτιστεί ο Προύπολογισμός του...

Συλλήψεις στο Άργος για 1.000 λαθραία πακέτα με τσιγάρα

Συλλήψεις στο Άργος για 1.000 λαθραία πακέτα με τσιγάρα Συνελήφθησαν το απόγευμα της Τετάρτης 27/3 στο Άργος, από αστυνομικούς του Τμήματος Ασφάλειας Άργους-Μυκηνών, 41χρονος αλλοδαπός...

Η παρουσίαση του βιβλίου του Γιάννη Μανιάτη στο Άργος

παρουσίαση βιβλίου Γιάννη Μανιάτη στο Άργος Στην κατάμεστη αίθουσα του συλλόγου Αργείων «Ο Δαναός» στο Άργος, έγινε το βράδυ της Τετάρτης 27 Μαρτίου η παρουσίαση...

Παρακολούθηση μαθημάτων από πολίτες στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Ναυπλίου (το πρόγραμμα)

Στο πλαίσιο της εξωστρέφειας του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με έδρα το Ναύπλιο και της διασύνδεσης του με την τοπική κοινωνία συνεχίζεται...

Παρακολούθηση μαθημάτων από πολίτες στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Ναυπλίου (το πρόγραμμα)

Στο πλαίσιο της εξωστρέφειας του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με έδρα το Ναύπλιο και της διασύνδεσης του με την τοπική κοινωνία συνεχίζεται...

Γραπτός διαγωνισμός για 4 υποτροφίες τριετούς διάρκειας στο “Νέο Σχολείο”

Το ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, υποστηρίζοντας ενεργά την ιδέα της αριστείας, προσφέρει μετά από γραπτό διαγωνισμό 4 υποτροφίες τριετούς διάρκειας σε μαθητές και μαθήτριες που αρίστευσαν,...

Ζητούνται άτομα για εργασία σε συνεργείο καθαρισμού σε δημόσια υπηρεσία στην Αργολίδα

Ζητούνται άτομα για εργασία σε συνεργείο καθαρισμού, για μερική απασχόληση σε δημόσια υπηρεσία στην Αργολίδα. Με διετή σύμβαση εργασίας και ωράριο μετά τις 15:00. Δίδονται...

Πρόσφατα θέματα

Πρόσφατα θέματα

29 Μαρτίου: Ποιοι γιορτάζουν – Κάποια γεγονότα σαν σήμερα

29 Μαρτίου: γεγονότα σαν σήμερα Εικόνες: Παύλος Μελάς, Κώστας Βίρβος,...

34 Αμερικανοί μουσικοί επί σκηνής σε συναυλία στο Ναύπλιο

Το Ωδείο Ναυπλίου της Αγγελικής Μαυρούλη σας προσκαλεί το...

Εντατικές εργασίες από την Π.Ε. Αργολίδας για την αναβάθμιση του κόμβου Λυγουριού

Συνεχίζονται εντατικά από την Περιφερειακή Ενότητα Αργολίδας οι εργασίες...

Ζητείται υπάλληλος υποδοχής ξενοδοχείου στο Τολό

Ζητείται άτομο για θέση υπαλλήλου υποδοχής σε ξενοδοχείο στο...

Η συνάντηση του περιφερειάρχη Πελοποννήσου Δημήτρη Πτωχού με δημοσιογράφους

Η συνάντηση του Δημήτρη Πτωχού με δημοσιογράφους Ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου,...

Ο … “πρωταθλητής” Ελλάδος στα χρέη Δήμος Ναυπλιέων αποφάσισε να πάρει δάνειο

Δήμος Ναυπλιέων παίρνει δάνειο Τη λήψη δανείου από Τράπεζες ή...

Ε.Π.Σ.Αργολίδας: Υπερψηφίστηκε ομόφωνα ο Διοικητικός και Οικονομικός Απολογισμός

Ε.Π.Σ.Αργολίδας: Υπερψηφίστηκε ο Aπολογισμός Πραγματοποιήθηκε η Τακτική Γενική Συνέλευση της...