Η «Παγκόσμια Ημέρα του Άνδρα» και οι βιολογικές διαφορές των δύο φύλων (της Μαρίας Βασιλείου)

Η Παγκόσμια Ημέρα του Άνδρα, γιορτάστηκε για πρώτη φορά, στις 19 Νοεμβρίου του 1999 στα νησιά Τρινιντάντ και Τομπάκο της Καραϊβικής.

Ο Τόμας Όστερ διευθυντής του Κέντρου Ανδρικών Σπουδών, στο Πανεπιστήμιο του Μισούρι-Κάνσας είχε εγκαινιάσει μια σχετική εκδήλωση  το 1992 την οποία αναβίωσε Ο Δρ. Τζέρομ Τιλακσίνγκ και επέλεξε τη 19η Νοεμβρίου για να τιμήσει τα γενέθλια του πατέρα του. Ο εορτασμός επεκτάθηκε  στην Αυστραλία, την Καραϊβική, την Βόρεια Αμερική,την Ασία την Ευρώπη και τις χώρες του ΟΗΕ,ωστόσο η επίσημη αναγνώρισή της από τον ΟΗΕ αναμένεται.

Η παγκόσμια ημέρα του άνδρα προωθήθηκε, όχι μόνο, ως μια ημέρα-αντίποδας, για τον εορτασμό της Ημέρας της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, αλλά και μια ημέρα όπου όλα τα ζητήματα που αφορούν τους άνδρες, όπως οι αρνητικές εικόνες, μπορούν να αντιμετωπιστούν. Γιορτάζεται σε περισσότερες από 60 χώρες καιέχει ως στόχο να τονιστεί ο ρόλος και η προσφορά των ανδρών στην κοινωνία, στον πολιτισμό, στην οικογένεια, στον γάμο, στη φροντίδα των παιδιών και το περιβάλλον και η ενθάρρυνση θετικών ανδρικών παραδειγμάτων,-όχι μόνο αστέρες του κινηματογράφου, του αθλητισμού κλπ-από απλούς άντρες που έχουν μια αξιοπρεπή ζωή.

Το θέμα του φετινού εορτασμού (2020) είναι «Καλύτερη υγεία για τους άνδρες και τα αγόρια» και στοχεύει στην πραγματοποίηση πρακτικών βελτιώσεων στην υγεία και την ευημερία του παγκόσμιου ανδρικού πληθυσμού.

Ας δούμε όμως, εν περιλήψει, τι σημαίνει. βιολογικά, η διαφορά των δύο φύλων.

Τα θηλαστικά οι μύγες και μερικά φυτά καθορίζουν το φύλο τους μέσω συγκεκριμένων χρωμοσωμάτων (φυλετικά χρωμοσώματα). Κάθε σωματικό κύτταρο του οργανισμού μας περιέχει 46 χρωμοσώματα, όπου τα ελικοειδή μόρια του DNA είναι πακεταρισμένα μέσα σε συγκεκριμένες πρωτεΐνες. Στις γυναίκες ανά δύο χρωμοσώματα σχηματίζουν ζεύγη ομολόγων χρωμοσωμάτων, δηλαδή χρωμοσωμάτων που παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες και προέρχονται το ένα από τον πατέρα και το άλλο από την μητέρα. Το ίδιο ισχύει και για τον άντρα, με μία εξαίρεση, αυτή του λεγόμενου χρωμοσώματος Χ, το οποίο στις μεν γυναίκες σχηματίζει ζευγάρι με ένα ομόλογο χρωμόσωμα Χ, ενώ στους άντρες με το λεγόμενο χρωμόσωμα Υ , το οποίο δεν είναι ομόλογο του Χ. Το χρωμόσωμα Χ φέρει μόνο 45 γονίδια, δηλαδή 20 φορές λιγότερα από τα γονίδια του χρωμοσώματος Χ. Πολλά από τα γονίδια των χρωμοσωμάτων Χ και Υ εμπλέκονται στην ρύθμιση του φύλου του οργανισμού, κατά την αμφιγονική αναπαραγωγή.

Τα γεννητικά κύτταρα δεν περιέχουν ζεύγη ομολόγων χρωμοσωμάτων. Έτσι κατά την γονιμοποίηση μπορεί να δημιουργηθεί έμβρυο με συνδυασμό χρωμοσωμάτων ΧΥ αρσενικό άτομο ή ΧΧ θηλυκό άτομο.

Τα χρωμοσώματα Χ και Υ εμφανίσθηκαν πριν από περίπου 300 εκατομμύρια χρόνια όταν τα θηλαστικά άρχισαν να διαχωρίζονται από τα ερπετά. Το χρωμόσωμα Υ στην πάροδο του χρόνου έχασε σχεδόν όλα τα γονίδιά του καθώς δεν ήταν σε θέση να επιδιορθώνει ή μπορούσε να επιδιορθώνει ελλιπώς, γονίδια που είχαν υποστεί βλάβη λόγω της έλλειψης ομολόγου χρωμοσώματος ,δηλαδή αντιγράφου ασφαλείας.

Τα γονίδια του χρωμοσώματος Χ μπορούν να επανορθώσουν τυχόν λάθη εφόσον μέσω της αμφιγονικής αναπαραγωγής καταλήξουν στα σωματικά κύτταρα μιας γυναίκας. Τα γονίδια του χρωμοσώματος Υ λοιπόν ζουν επικινδύνως και μεταλλάσσονται περίπου πέντε φορές ταχύτερα από το υπόλοιπα, με αποτέλεσμα το ανθρώπινο χρωμόσωμα Υ να φέρει κυρίως άχρηστα γονίδια αλλά ακόμα και για τα χρωμοσώματα Υ που είναι σε καλή κατάσταση, τα πράγματα δεν είναι ιδιαίτερα ευοίωνα καθώς απειλούνται με εξαφάνιση αν ο άντρας που τα φέρει δεν αποκτήσει γιο…. Και οι μεταλλάξεις του χρωμοσώματος Χ όμως, επηρεάζουν κατά κύριο λόγο το αρσενικό φύλο αφού τα κύτταρα ενός άντρα φέρουν ένα μόνο χρωμόσωμα Χ.

Στην πορεία εξέλιξης των οργανισμών το χρωμόσωμα Χ αποτελεί πεδίο δράσης για την δημιουργία νέων γονιδίων, από τα οποία «επωφελούνται» ως επί το πλείστον οι άντρες. Ένας μεγάλος αριθμός αυτών των γονιδίων ρυθμίζει την αναπαραγωγή και την πνευματική ανάπτυξη του ατόμου. Το χρωμόσωμα Χ λοιπόνθα μπορούσαμε να πούμε, με έκφραση της εποχής, ότι  είναι smart&sexy.

Το γεγονός λοιπόν ότι οι άντρες και οι γυναίκες δεν είναι φτιαγμένοι από την ίδια πάστα  το επιβεβαιώνει και η μοριακή βιολογία.

Δυστυχώς κάθε νέα ανακάλυψη τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς που σχετίζεται με τα φύλα παρασύρει τον κόσμο σε γρήγορα και φανταχτερά συμπεράσματα που γίνονται πρωτοσέλιδα στις εφημερίδες και που μιλούν για «δυνατά» και «αδύνατα» σημεία γυναικών και ανδρών ή οδηγούν στην «πολιτικά ορθή» άρνηση οποιασδήποτε διαφοράς ανάμεσα στα δύο φύλα.

Κατά την γνώμη μου, τέτοιου είδους αντιδράσεις προσβάλλουν την ανθρώπινη οντότητα, καθώς αγνοούν παντελώς πόσο καθοριστικός είναι ο ρόλος των βιολογικών διαφορών ανάμεσα στον άντρα και στην γυναίκα για την ποικιλομορφία στην ανθρώπινη ζωή και στον ανθρώπινο πολιτισμό και δεν αφήνουν περιθώρια να σκεφτούμε ότι μοντέλα συμπεριφοράς των δύο φύλων άλλων εποχών δεν συμβιβάζονται με τις σημερινές συνθήκες ζωής.

Μαρία Βασιλείου, Βιολόγος- Ωκεανογράφος