Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΗΣΣΟ – ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΕΙΣ / ΣΧΕΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ
Τον Ιούλιο του 1828, δηλαδή επτά μήνες μετά την άφιξη του Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια στην Ελλάδα, οι τρεις ρυθμίστριες Ευρωπαϊκές Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία) αποφάσισαν, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (19 Ιουλίου 1828) την αποστολή στο Μοριά γαλλικού εκστρατευτικού σώματος, το οποίο θα είχε ως έργο την επιβολή της ανακωχής μεταξύ των εμπόλεμων Τούρκων και Ελλήνων, καθώς και την επίβλεψη της εκκένωσης της Πελοποννήσου από τον Αιγυπτιακό στρατό του Ιμπραήμ. Το εκστρατευτικό αυτό σώμα, αποτελούμενο από 15.000 άνδρες, υπό τις διαταγές του στρατηγού Maison, αποβιβάσθηκε στα τέλη Αυγούστου αρχές Σεπτεμβρίου του 1828 στην Μεσσηνία.Την ίδια χρονική περίοδο, κατεβαίνει στον Μοριά, η Γαλλική Επιστημονική Αποστολή του Μοριά.
Στις 28 Ιουλίου 1828, ο διευθυντής του Τμήματος Καλών Τεχνών του Γαλλικού Υπουργείου Εσωτερικών, ο υποκόμης De Simeon, υπέβαλε εκτενές υπόμνημα προς τον Υπουργό Εσωτερικών Martignac για την οργάνωση μιας επιστημονικής αποστολής, η οποία θα συγκέντρωνε παντός είδους υλικό για τα εδάφη του υπό δημιουργία Ελληνικού κράτους, ενώ στη συνέχεια θα δημοσίευε τα ερευνητικά αποτελέσματα. Η εισήγηση εγκρίθηκε το Νοέμβριο του 1828 και ο Martignac με επιστολή του, προς τις τρεις Ακαδημίες του Ινστιτούτου της Γαλλίας, –Φυσικών Επιστημών, Αρχαιολογίας και Αρχιτεκτονικής-Γλυπτικής-, ζητούσε να συστήσουν μια επιτροπή εντεταλμένη να επιλέξει τα μέλη, να συντάξει τις οδηγίες και να μεριμνήσει για την εκτέλεση των εργασιών της αποστολής.Η στελέχωση της κρατικής αυτής επιστημονικής αποστολής, έγινε από 20 περίπου επιστήμονες και καλλιτέχνες.
Το τμήμα Φυσικών Επιστημών περιέλαβε οκτώ πρόσωπα και Διευθυντής του ήταν ο συνταγματάρχης Bory de Saint Vincent (1778-1846), σημαντικός φυσιοδίφης, γεωγράφος και μέλος του Ινστιτούτου της Γαλλίας. Αυτό το τμήμα, εποπτευόμενο στην Ακαδημία Επιστημών από τους Ζωρζ Κυβιέ και Ετιέν Ζοφρουά ντε Σεν Ιλέρ, περιελάμβανε πολλές επιστήμες: Βοτανική (Ζαν-Μπατίστ Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν και Louis Despreaux Saint-Sauveur, οι οποίοι συνοδεύονταν επίσης από τον ζωγράφο Prosper Baccuet), Ζωολογία (Gaspard-Auguste Brullé, Gabriel Bibron, Sextius Delaunay και Antoine Vincent Pector), γεωγραφία (Πιερ Πετιέ, Πιέρ Μ. Λαπί και Aristide-Camille Servier) και γεωλογία (Pierre Théodore Virlet d’Aoust, Émile Puillon Boblaye και Gérard Paul Deshayes).
Το τμήμα Αρχαιολογίας περιέλαβε έξι πρόσωπα και Διευθυντής του ήταν ο αρχαιολόγος Leon-Joseph Dubois (1780-1846), έφορος αιγυπτιακών αρχαιοτήτων στο μουσείο του Λούβρου.
Τέλος, το τμήμα Αρχιτεκτονικής και Γλυπτικής περιέλαβε πέντε πρόσωπα με Διευθυντή τον αρχιτέκτονα Guillaume Abel Blouet (1795-1853).
Την υλική προετοιμασία της αποστολής και την διασφάλιση των μετακινήσεων στο εσωτερικό της χώρας ανέλαβε ο γαλλικός στρατός. Tο ποσό με το οποίο πιστώθηκε κάθε τμήμα για την ολοκλήρωση των εργασιών ανερχόταν στο ποσό των 3.000 φράγκων, ανάλογο ποσό αντιστοιχούσε στην αξία του υλικού εξοπλισμού,ενώ προβλεπόταν ότι, το σύνολο του πληροφοριακού υλικού και των αντικειμένων που θα προκύψουν από τα μέλη της Αποστολής θα ανήκαν στην Γαλλική Κυβέρνηση, η οποία στη συνέχεια θα τα διαβίβαζε στην επιτροπή του Ινστιτούτου της Γαλλίας.
Η Επιστημονική Αποστολή αναχώρησε για την Ελλάδα στις 10 Φεβρουαρίου με τη φρεγάτα «Κυβέλη». Μετά από ένα δύσκολο χειμωνιάτικο ταξίδι,αποβιβάζονται στον όρμο του Ναβαρίνου στις 3 Μαρτίου 1829, με σαφείς οδηγίες, για τον εντοπισμό αρχαιολογικών ερειπίων και τις θέσεις που παραδίδονται από τον Στράβωνα, τον Παυσανία αλλά και από τα ταξιδιωτικά έργα των Pouqueville και Gell, καθώς καιγια την σύνταξη χαρτών, τοπογραφικών σχεδίων, παρατηρήσεων για τους κατοίκους και το περιβάλλον, αναλυτικών δρομολογίων, αρχαιολογικών αποτυπώσεων και τεκμηριώσεων πάνω στα αρχαία υλικά κατασκευής.
Περιοδεύουν όχι μόνο στην Πελοπόννησο, αλλά και στις Κυκλάδες και στην Αττική. Σε δέκα μήνες κάνουν 56 διαδρομές των 430 ωρών συνολικά, επακριβώς καταγεγραμμένες και χρονομετρημένες!
Οι περίπου 20 επιστήμονες και καλλιτέχνες, καθώς και οι 28 συμπράττοντες αξιωματικοί τοπογράφοι του Γενικού Επιτελείου Στρατού και του Σώματος Μηχανικού, έφεραν εις πέρας ένα σύνθετο επιστημονικό, καλλιτεχνικό, χαρτογραφικό και εκδοτικό έργο, που αποτέλεσε και αποτελεί μια ισχυρή μαρτυρία για τον γεωγραφικό χώρο και την κοινωνία κατά την ιδιαίτερη αυτή εποχή.ΟΙ εργασίες για την έκδοση της επιστημονικής σειράς, στην οποία παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της αποστολής,συνεχίσθηκαν στην Γαλλία. Κυκλοφόρησαν (1831-1838) τέσσερις τόμοι και ένας μεγάλου σχήματος Άτλας του Τμήματος Φυσικών Επιστημών, καθώς και οι τρεις μεγάλου σχήματος τόμοι του Τμήματος Αρχιτεκτονικής και Γλυπτικής. Σε μια εποχή που ήταν απαραίτητη η χαρτογραφική εικόνα της χώρας στον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία, ο Χάρτης του Μοριά της γαλλικής αποστολής,έκδοση του 1832, αποτελεί ανεκτίμητο εφόδιο.
Ο «Χάρτης του Μοριά του 1832» (από τον Λοχαγό Πιερ Πετιέ), ο πρώτος χάρτης της Ελληνικής Επικράτειας που σχεδιάστηκε επιστημονικά και γεωδαιτικά
Παρά τη συντομία των στρατιωτικών επιχειρήσεων και τον μικρό αριθμό των μαχών, ο φόρος ανθρώπινων ζωών της γαλλικής αποστολής ήταν εξαιρετικά βαρύς:το ένα τρίτο των γαλλικών στρατευμάτων επηρεάστηκε από πυρετούς, διάρροια και δυσεντερία.Η επιστημονική αποστολή θα επηρεαστεί επίσης έντονα από πυρετούς ελονοσίας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1829. Ο συνολικός αριθμός θανάτων της εκστρατείας του Μοριά εκτιμάται γενικά, σύμφωνα με τις περισσότερες μαρτυρίες, περίπου στα 1.500 άτομα.
Μνημείο «στη μνήμη του Στρατηγού Μαιζώνος, του Στρατηγού Φαβιέρου, του Ναυάρχου ντε Ρινί και των Γάλλων ναυτών και στρατιωτών που πέθαναν για την Ελληνική ανεξαρτησία. Η πατρίδα και η ελευθερία» (γκρίζος μαρμάρινος οβελίσκος στη πλατεία Φιλελλήνων στο Ναύπλιο, 1903)
Ο Ζαν-Μπατίστ Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν (Jean-Baptiste Bory de Saint-Vincent), ο οποίος διετέλεσε επίσης υπεύθυνος για τις σπουδές βοτανικής, συνέλεξε πολλά δείγματα φυτών: το Flore de Morée του 1832 περιλαμβάνει 1 550 φυτά, στα οποία περιλαμβάνονται 33 ορχιδέες και 91 αγρωστώδη. ΤοNouvelleFloreduPéloponnèseetdesCyclades, του 1838 ,περιγράφει 1.821 είδη.
Παράδειγμα μιας πλάκας στο τόμο αφιερωμένο στη βοτανική L’Expédition scientifique de Morée (Επιστημονική αποστολή του Μοριά) από τον Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν (Nepeta argolica Bory & Chaub.)
Στα ζωολογικά θέματα,η επιστημονική αποστολή αναγνώρισε για πρώτη φορά το είδος χρυσού τσακαλιού (Canis aureus), που ενδημούσε στην περιοχή. Ο Μπορύ του έδωσε το όνομα του Μοριά (Canis aureus moreoticus) και συνέλεξε για το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού τα δέρματα και ένα κρανίο.
Το τσακάλι του Μοριά (Canis aureus moreoticus) που καταγράφηκε για πρώτη φορά από την επιστημονική αποστολή του Μοριά (Λιθογραφίες του Jean-Gabriel Prêtre που εκδόθηκαν από τον Μπορύ ντε Σεν-Βενσάν).
Στο Ναύπλιο, το Τμήμα της επιστημονικής αποστολής υπό τοντον αρχιτέκτονα Guillaume Abel Blouet (1795-1853), παρέμεινε μόνο μερικές ώρες. Περιγράφει την πόλη, ως την μόνη μη κατεστραμένη από τον πόλεμο στον Μοριά, με ευθείς δρόμους και ξύλινα σπίτια και πολλά καταστήματα και αγορά.
Άποψη της εισόδου στην πόλη, παρμένη από τους πρόποδες του βράχου που αποτελεί την βάση του κάστρου του Παλαμηδιού.
Το λιμάνι της πόλης πολυσύχναστο και η πόλη κτισμένη στους πρόποδες της Ακροναυπλίας-όπου αναγνωρίζονται και αποτυπώνονταιυπολείμματα από κυκλώπεια τείχη- και προστατευμένη από το κάστρο του Παλαμηδιού
Σχέδιο της πόλης και του λιμανιού του Ναυπλίου
Στο Ναύπλιο η αποστολή συνάντησε πολλά μέλη του εκστρατευτικού σώματος αλλά και των άλλων τμημάτων της επιστημονικής επιτροπής σε κατάσταση εξαθλίωσης λόγω του υψηλού πυρετού και του νοσηρής υγρασίας και ζέστης, που είχαν καταφύγει εκεί, για περισσότερη ασφαλεια…Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριαςείχε θέσει στη διάθεση τους ένα ατμόπλοιο για να τους μεταφέρει στο Ναύπλιο και στη συνέχεια στη Γαλλία.
Μέλη της αποστολής υπό τον Guillaume Abel Blouet, συνέχισαν το ταξίδι τους προς «τα νησιά του αρχιπελάγους», αναζητώντας «πιο φρέσκο αέρα» και για να «απαλλαγούν» από την εξασθένιση λόγω των υψηλών πυρετών.
Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Βασιλείου, Βιολόγος-Ωκεανογράφος
