Η φωτογραφία είναι από το λόγο του Άρη στην Κόρινθο. Το πανό μπροστά του γράφει: «ΕΑΜ – Νομαρχιακή Οργάνωση Αργολιδοκορινθίας»
Επιμέλεια: Γιώργος Νικολόπουλος
Την 1η Οκτώβρη του 1944, στις 11.30 το πρωί, το 6ο Σύνταγμα Αργολιδοκορινθίας του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον αρχικαπετάνιο Άρη Βελουχιώτη και τον αντισυνταγματάρχη Εμμανουήλ Βαζαίο, εισήλθε στο ελεύθερο Άργος. (Οι τελευταίοι Γερμανοί είχαν φύγει από τις 14 του μήνα και τα Τάγματα Ασφαλείας εκδιώχθηκαν στις 19/9).
«Ο λαός της πόλεως του έκαμε μεγαλειώδη υποδοχήν» γράφει ο Βαζαίος στα απομνημονεύματά του, ενώ ο Άρης μίλησε στους πολίτες του Άργους. Ο λόγος του δεν έχει διασωθεί. Όπως αναφέρει ο Πάνος Λαγδάς («Άρης Βελουχιώτης, Ο πρώτος του αγώνα» 1964): «Μυριάδες συγκεντρώνονται στην πλατεία της κάθε πόλης οι άνθρωποι για να δουν και να ακούσουν από το στόμα του την υπόσχεση για μια καλύτερη ζωή».
Η μοναδική αναλυτική περιγραφή για την έλευση του Άρη στο ελευθερωμένο Άργος υπάρχει στο βιβλίο του Παναγιώτη Π. Φίλη «Αναμνήσεις ενός Πλοιάρχου» (δεύτερη επαυξημένη έκδοση, εκδ. Ερωδιός, 2020). Όπως γράφει:
«Ο Άρης κατεβαίνοντας την οδό Κορίνθου έφιππος, συνάντησε μεγάλο πλήθος κόσμου που συνωστίζονταν για να τον υποδεχτούν, κραυγάζοντας και ραίνοντάς τον με άνθη. Στην πλατεία Δερβενακίων (σιταραγορά) κατέβηκε από το άλογό του. Εδώ τον προσφώνησε η Ευφροσύνη (Φροσάρα) Σταυριανοπούλου, εκ μέρους των εργατών.
Πεζός πλέον, ξεσκούφωτος με μακριά μαλλιά και γενειάδα, βάδιζε προς την πλατεία. Επάνω στο άλογό του έβαλαν έναν πιτσιρικά ονόματι Κωτσονάρο (μαρτυρία Κώστα Παπαντωνόπουλου). Έξω από το μαγαζί του Περρούκα το οποίο βρισκόταν στην αρχή της οδού Κορίνθου, τον υποδέχτηκαν οι κοπέλες Κατίνα Καραχάλιου και Μαρία Μαστορίκου. Η πρώτη του πρόσφερε ένα μπουκέτο λουλούδια, που της έδωσε ο Δημήτριος Ζερβός και η δεύτερη τον προσφώνησε. Την Κατίνα τη σήκωσε ψηλά και την εφίλησε. Από τότε την φώναζαν «η φιλημένη».
Μετά ο Άρης προχώρησε και ανέβηκε στο μπαλκόνι του καφενείου του Μήλια, απ΄ όπου και εκφώνησε λόγο στον αργειακό λαό. Στο μπαλκόνι ανέβηκαν και οι δύο κοπέλες, οι οποίες ήταν πίσω του, αλλά επειδή ήθελαν να τον βλέπουν κατά πρόσωπο κατέβηκαν κάτω. Σε διπλανό παράθυρο ήταν ο δήμαρχος Άργους, Κώστας Δωροβίνης”.
Το βράδυ της 3ης Οκτωβρίου το 6ο Σύνταγμα αποχώρησε από το Άργος με προορισμό την Κόρινθο η οποία βρισκόταν στην κατοχή των Ταγμάτων Ασφαλείας. Στις 8 του μήνα η πόλη παραδίδεται αμαχητί στον ΕΛΑΣ. Στις 14 Οκτωβρίου, ο Βελουχιώτης θα φύγει από την Κόρινθο για τη Στερεά. Την ίδια μέρα εκφωνεί λόγο προς τους πολίτες της Κορίνθου και της Αργολιδοκορινθίας γενικότερα, καθώς τότε ο νομός ήταν ενιαίος.
Ο λόγος του Άρη ήταν ιδιαίτερα πατριωτικός και ενωτικός: «Εμείς δεν μονοπωλούσαμε τον αγώνα μας και το ΕΑΜ κάλεσε όλο τον ελληνικό λαό στον αγώνα. Είναι ανοιχτές οι πόρτες για όλους ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις και φρονήματα».
Αναφέρεται στους συκοφάντες της άλλης πλευράς: «Ο κομμουνισμός δεν λέει αυτά που λένε αυτοί. Ότι θα καταργηθεί η ιδιοκτησία είναι παραμύθια. Εμείς θα δώσουμε περιουσία στο λαό για να ζήσει».
Ο Άρης αναφέρεται και στη σχέση με τη θρησκεία: «Κανένας δεν μπορεί να απαγορεύσει πράγματα που δεν απαγορεύονται. Ποιος μπορεί να εμποδίσει εμένα κουκουλωμένο στο πάπλωμα να κάμω όσους σταυρούς θέλω; Ο καθένας ας πιστεύει ό,τι αυτός θέλει. Πρακτικά όμως εμείς είμαστε οι νεότεροι Χριστοί. Τι έλεγε ο Χριστός; Ό,τι λέμε εμείς σήμερα».
Ο λόγος του Άρη Βελουχιώτη στην Κόρινθο
«Λαέ της Κορίνθου, λαέ της Αργολιδοκορινθίας. Η νίκη είναι δική μας. Η δόξα της Ελλάδος είναι μεγάλη και μεγάλος είναι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Αλλά μεγάλη ήταν και η επανάσταση των Ελλήνων κατά των Τούρκων το 1821, διότι αυτή έγινε τότε κόντρα στην Ιερή Συμμαχία των Ευρωπαίων, η οποία υποστήριζε την Οθωμανική αυτοκρατορία, αλλά και διότι αυτή έγινε τότε και κόντρα στους Έλληνες εμποροκοτσαμπάσηδες, των οποίων ο καιροσκοπισμός δεν μπόρεσε να ανακόψει το δρόμο αυτής της επανάστασης, η οποία οδήγησε τελικά στην απελευθέρωση του Έθνους από τον Τουρκικό ζυγό. Αλλά για να μην εκπληρωθούν οι σκοποί της επανάστασης αυτής ακολούθησαν στην πατρίδα μας αντιλαϊκά και ανελεύθερα καθεστώτα όπως αυτό του Ιωάννη Μεταξά και του Γεωργίου Γλύσπουργκ της 4ης Αυγούστου του 1936 με την ρεμούλα, την κλεψιά, τις λουβετούρες και το πέταγμα των αγωνιστών του λαού μας από τα πατώματα και από τα μπαλκόνια, τους βιασμούς και τις εξορίες και το οποίο προετοίμασε την υποδούλωση του λαού μας στο φασισμό.
Οι Έλληνες πολεμήσαμε στην Αλβανία τους Ιταλούς, αλλά και τους Γερμανούς, στο Μακεδονικό Μέτωπο και δημιουργήσαμε τη μεγάλη εποποιϊα του έθνους μας. Αλλά με τη συνθηκολόγηση του Τσολάκογλου επήλθε στο έθνος μας η μαύρη σκλαβιά και οι Κυβερνήτες μας, άλλοι γυρίσανε στο εξωτερικό με τον προϋπολογισμό και όλο το χρυσό του έθνους και άλλοι σαν μαύρα κοράκια μείνανε εδώ για να ξεκληρίσουν τη γενιά μας και να θησαυρίσουν και αυτοί. Κανένας από αυτές τις κορυφές του έθνους δεν είχε την τόλμη και τον ανδρισμό να χαράξει το σωστό δρόμο στο λαό μας. Αντίθετα όλοι του υποδείκνυαν υποταγή στους κατακτητές και στα μίσθαρνα όργανά των.
Το ΕΑΜ με το εθνεγερτήριο σάλπισμά του που υποστηρίχθηκε από τον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό, κόντρα στις συκοφαντίες και στα ψεύδη, επεκράτησε στην ύπαιθρο χώρα. Επεκράτησε κόντρα στα ψεύδη και τις συκοφαντίες, ότι πρόκειται δήθεν για ληστές και πλιατσικολόγους.
Πηγαίνοντας, στις αρχές του έτους 1943, από τη Βοιωτία στην Αθήνα ρασοφόρος, συνάντησα στο δρόμο μου ένα βοσκό και του ζήτησα ένα σφαχτό για φαγητό και φυσικά με πληρωμή. Μου είπε ότι δεν έχω. Του είπα ότι θα αυτοδικήσω παίρνοντάς το με τα χέρια μου και μου απάντησε: «Ναι, πάρτο μοναχός σου, μου είπε αλλά οι αντάρτες είναι εκεί επάνω». Είδε ο περήφανος λαός μας ότι φάγαμε βραστές χελώνες για να επιζήσουμε και να φτάσουμε εδώ και να επιβάλουμε την ασφάλεια και την τάξη στην ύπαιθρο όπου επικρατούσε το ΕΑΜ.
Εμείς δεν μονοπωλούσαμε τον αγώνα μας και το ΕΑΜ κάλεσε όλο τον ελληνικό λαό στον αγώνα. Είναι ανοιχτές οι πόρτες για όλους ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις και φρονήματα. Μπορούσανε να έρθουν μαζί μας ή να κάνουν παράλληλες οργανώσεις και να πολεμήσουν τον κατακτητή. Βγήκανε λοιπόν και οι ομάδες αυτών στο βουνό και η πρώτη τους κραυγή δεν ήταν τι κάνουν οι κατακτητές και να τους πολεμήσουν, αλλά να λένε κάτω το ΕΑΜ. Τα συνθήματα των άλλων ομάδων ήταν να διαιρέσουν τον ελληνικό λαό. Θα ήμασταν προδότες του λαού μας αν δεν συντρίβαμε αυτές τις ομάδες. Και τις συντρίψαμε και τα καλύτερα στοιχεία των πέρασαν στις γραμμές μας και είναι από τα πιο καλά στελέχη μας. Είναι συκοφαντία ότι στο ΕΑΜ είμαστε όλοι κομμουνιστές και ότι θα πάρουμε τις περιουσίες του ελληνικού λαού με την επιβολή της επαναστατικής εξουσίας της λαοκρατίας.
Αλλά και ο κομμουνισμός δεν λέει αυτά που λένε αυτοί. Αυτά που λένε και νομίζουν ότι θα καταργηθεί η ιδιοκτησία είναι παραμύθια. Εμείς θα δώσουμε περιουσία στο λαό για να ζήσει. Αλλά αν νομίζουν αυτοί κατάργηση της ιδιοκτησίας την αφαίρεση της δυνατότητας από μερικούς αισχρούς να εκμεταλλεύονται τον ελληνικό λαό. Εμείς θα το κάνουμε.
Λένε ακόμη ότι εμείς θα χαλάσουμε τις Εκκλησίες. Αυτοί είναι εκείνοι που αποπατούσανε στις Εκκλησίες γράφοντας συνθήματα «Κάτω ο Κομμουνισμός. Ζήτω ο Θεός».
Λαέ της Κορίνθου. Η θρησκεία είναι ζήτημα συνείδησης. Πώς θα μπορούσαμε να καταλύσουμε την συνείδηση και να εμποδίσουμε να πιστεύει κανείς τη θρησκεία. Κανένας δεν μπορεί να απαγορεύσει πράγματα που δεν απαγορεύονται. Ποιος μπορεί να εμποδίσει εμένα κουκουλωμένο στο πάπλωμα να κάμω όσους σταυρούς θέλω; Ο καθένας ας πιστεύει ό,τι αυτός θέλει. Πρακτικά όμως εμείς είμαστε οι νεότεροι Χριστοί.Τι έλεγε ο Χριστός; Ό,τι λέμε εμείς σήμερα. Και όπως εκείνον εσταύρωσαν το ίδιο και σήμερα κρεμάνε στις κολώνες τους αγωνιστές του λαού μας.
Λένε ότι θα διαλύσουμε την οικογένεια. Εμείς θα ενισχύσουμε την ελληνική οικογένεια και την τιμή η οποία αντιμετωπίζει στο καπιταλιστικό σύστημα μεγάλες δυσκολίες. Όλα τα άλλα είναι ψεύδη και συκοφαντίες κατά του ΕΑΜ από τους πατριδοκάπηλους, οι οποίοι μιλάνε υπό το πρίσμα του πορτοφολιού των, σε ένα Κράτος που αυτοί το διέλυσαν.
Λαέ της Κορινθίας. Το ΕΑΜ έχει δύο σκοπούς. Απελευθέρωση της χώρας από τον κατακτητή και λαοκρατία. Να δοθεί δηλαδή το δικαίωμα στο λαό μας να εκφράσει ελεύθερα τη θέλησή του για τον τρόπο που θέλει να διοικηθεί. Για ένα καθεστώς που θα εγγυάται ότι δεν θα πάθουμε ότι πάθαμε στα 120 χρόνια από της απελευθερώσεώς μας από τον Τουρκικό ζυγό και ότι δεν θα έχουμε νέες καταστροφές και ένα νέο 1821. Είμαστε ευτυχείς ότι βρισκόμαστε κοντά στο τέρμα του αγώνα και νιώθουμε ότι έχει χειραφετηθεί ο λαός μας και θα μας ακολουθήσει με την ίδια θέλησή του και με την ίδια αυτοθυσία για τη λαϊκή κυριαρχία. Λίγη ακόμη απόφαση και θέληση θέλουμε για τον τελικό αυτό σκοπό. Δεν πρέπει να πιστεύουμε κανένα για να μην μας ρίξουν το βρόχι στο λαιμό. Αλλά είμαστε βέβαιοι ότι κι εσείς δεν θα το επιτρέψετε αυτό.
Ζητάμε να καταλάβουμε εμείς τι θα μας δώσετε εσείς για την αναδημιουργία της νέας Ελλάδας. Εμείς είμαστε χτίστες και όχι γκρεμιστάδες, γιατί ότι και να κάνουμε εμείς, εσείς ο λαός θα το θελήσετε.
Ας μην εξαπατιέται κανένας. Ό,τι κερδίσατε το κερδίσατε με το αίμα σας, ό,τι κερδίσατε το κερδίσατε με τη γροθιά σας. Η δύναμή σας είναι ακατάβλητη. Πιστέψτε στη δύναμή σας, λαέ της Κορίνθου. Ότι θα σας δώσουμε, θα σας το δώσουμε χάρη στη δύναμή σας και την ενίσχυσή σας. Δεν επαναλαμβάνουμε τίποτε άλλο, παρά από το να ριχτούμε στη φωτιά για να σας δώσουμε ό,τι σας ανήκει. Σου δίνουμε το λόγο μας ότι δεν θα παρατήσουμε το ντουφέκι και τον αγώνα, ώσπου να κερδίσουμε και το δεύτερο σκοπό και το τρανότερο αγαθό, τη λαϊκή κυριαρχία.
Ο ΕΛΑΣ, το ΕΑΜ και έπειτα η ΠΕΕΑ, αποτελέσανε το μοχλό της ασφάλειας και των λαϊκών ελευθεριών της επιβίωσης και της απελευθέρωσης. Θα διώξουμε τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους από την Ελλάδα.
Τώρα πιστεύω ότι κάτω από την Κυβέρνηση και τους συμμάχους μας θα συνεχίσουμε τον πόλεμο και έξω από την Ελλάδα για την συντριβή του φασισμού, για να διώξουμε τους Γερμανοβούλγαρους έξω από την Ελλάδα και με την εγγύηση των θα κατασφαλιστεί η λαϊκή κυριαρχία. Σου μίλησα με τη γλώσσα της ειλικρίνειας, γιατί πιστεύουμε ότι είμαστε στην υπηρεσία του λαού μας.
Λαέ της Κορινθίας. Ξεκαθαρίστε το δρόμο του συμφέροντος του λαού ή της καταστροφής σας. Προσέχτε όσους έρθουν και σας ειπούν εκ των υστέρων «είμαστε μαζί σας».
Ζήτω ο λαός της Αργολιδοκορινθίας.
