του Γιώργου Νικολόπουλου
Ένα περίεργο περιστατικό που συνέβη στο Παλαμήδι γύρω στα μεσάνυχτα μεταξύ 8 και 9 Ιουνίου 1895, έγινε σήριαλ στην εφημερίδα «Ακρόπολις» για μερικές ημέρες. Στρατιώτες και κρατούμενοι μιλούσαν για φάντασμα, και μάλιστα ότι ήταν ο ίδιος ο Άγιος Ανδρέας…
Το «φάντασμα» το είδαν μέσα στην εκκλησία του Παλαμηδιού που είναι αφιερωμένη στον Άγιο. Δίπλα σε αυτήν υπήρχαν κελιά με κρατούμενους.
Αφού έγινε η πρώτη δημοσίευση στις 12 Ιουνίου και αφού το αναγνωστικό κοινό «διψούσε» για ενημέρωση, ο διευθυντής Βλάσης Γαβριηλίδης ζήτησε από τον ανταποκριτή του Ναυπλίου να πάρει συνεντεύξεις από τους διαμένοντες στο Παλαμήδι, όπου κάποιες δηλώσεις τους ήταν και αστείες. («Πώς βρήκατε τη φρουρά»; ρωτά ο ρεπόρτερ τον φρούραρχο Δ. Κανέλλη κι εκείνος απαντά: «Πολύ ταραγμένη. Τα χρειάστηκε πραγματικώς»).
Η ιστορία που διηγούνται στον ανταποκριτή της εφημερίδας φύλακες και φυλακισμένοι είναι η εξής:
Γύρω στα μεσάνυχτα, μέσα στην ηρεμία της καλοκαιρινής νύχτας, οι σκοποί άκουσαν θορύβους μέσα στην εκκλησία του Αγίου Ανδρέα. Ένα ανοιχτό παράθυρο της εκκλησίας κλείνει με δύναμη ενώ δεν φυσούσε αέρας. Ο σκοπός Γ. Κωστούρος που βρισκόταν στο προαύλιο τρέχει στο άλλο παράθυρο που ήταν ανοιχτό να δει τι γίνεται μέσα, όπου ακούγονταν κρότοι και τριγμοί σαν να γινόταν σεισμός.
Μέσα στην εκκλησία είδε έναν μαυροντυμένο άντρα που περπατούσε πάνω κάτω, πότε προς την πόρτα και πότε προς το τέμπλο. Σε μια στιγμή μπήκε στο Ιερό, χάθηκε πίσω από την Αγία Τράπεζα και ξαναεμφανίστηκε έπειτα από λίγο.
Ο σκοπός φώναξε τον υπαρχιφύλακα δεκανέα Αναστ. Παπαδόπουλο και μαζί (όπως έλεγαν) είδαν τον μαυροντυμένο άντρα να κάθεται στο σκαλί μπροστά από την Ωραία Πύλη. Ο αρχιφύλακας λοχίας Παν. Ρηγόπουλος που ειδοποιήθηκε πήγε αμέσως στο κελί που βρισκόταν δίπλα στην εκκλησία και μέτρησε τους κρατούμενους. Και οι 26 ήταν παρόντες, δεν έλειπε κανείς, παρόλο που πολλές φορές οι φύλακες είχαν σκεφτεί πως οι κρατούμενοι σκάβοντας θα μπορούσαν να βγουν στην εκκλησία…
Βγαίνοντας από κελί ο λοχίας, μαζί με τους άλλους δύο που είχαν δει τον μαυροντυμένο άντρα, πήγαν και άνοιξαν το κλειστό παράθυρο. Εκείνος εμφανίστηκε μπροστά τους. «Τις ει»; φώναξε δυνατά ο λοχίας αλλά δεν πήρε απάντηση. Έβγαλε το σπαθί του από τη θήκη, ο σκοπός όπλισε αλλά απέφυγαν να χρησιμοποιήσουν τα όπλα τους. Αντίθετα, έφυγαν και ειδοποίησαν τον φρούραρχο Δ. Κανέλλη και όλη τη φρουρά του κάστρου.
Από όλα τα κελιά οι κρατούμενοι, βαστώντας κεριά κοιτούσαν από τα παράθυρα στο προαύλιο. Ήδη είχαν αρχίσει να πιστεύουν ότι ο Άγιος Ανδρέας βρισκόταν μέσα στην εκκλησία του. Ανάμεσα στους κρατούμενους ήταν και ένας παπάς, ο Γκρίλλιας, που είχε καταδικαστεί σε 11 χρόνια για φόνο. Έψελνε δυνατά τα τροπάρια του Αγίου και φώναζε: «Είμαστε βουτηγμένοι στο αίμα. Στο αίμα! Ο Άγιος ζητά τη μετάνοιά μας».
Έπειτα από μισή ώρα, ο φρουρός του προαυλίου πληροφόρησε τον φρούραρχο ότι ξαναείδε τον άντρα μέσα στην εκκλησία αλλά αυτή τη φορά ήταν ντυμένος στα λευκά…
Στη συνέντευξη που έκανε με τον παπά ο ανταποκριτής της «Ακροπόλεως» εκείνος του δήλωσε: «Τι να σου πω παιδί μου, όπως φαίνεται ήταν ο Άγιος». Ένας κρατούμενος, ο Γ. Καλύβας ανέφερε τη βραδιά του συμβάντος στο λοχία: «Κυρ λοχία, μην ταράζεσαι, δεν είναι τίποτα. Αυτό δεν γίνεται πρώτη φορά στην εκκλησία. Θα είναι ο Άγιος».
Και ο ρεπόρτερ συνεχίζει (φύλλο 14ης Ιουνίου 1895): « Αποτανθείς και προς πολλούς φυλακισμένους έλαβον την αυτήν απάντησιν. Αποδίδουν δε την εμφάνισιν εις το ότι από πολλού χρόνου δεν ελειτουργήθη η εκκλησία. Εξ όλων των συνεντεύξεων επείσθην αναντιρρήτως ότι η φρουρά του Παλαμηδίου παραδέχεται ότι ο εμφανισθείς ήτο ο Άγιος Ανδρέας».
Το τελευταίο δημοσίευμα της «Ακροπόλεως» για το φάντασμα ήταν στις 15 Ιουνίου. Αυτή τη φορά δεν υπήρξε ανταπόκριση αλλά χρονογράφημα του Γεράσιμου Βώκου ο οποίος θεωρούσε ότι το «Φάντασμα του Παλαμηδίου» οφείλεται στην πνευματική υποβολή του στρατιώτη προς τους υπόλοιπους. Αυτός που πρώτος «είδε» το φάντασμα, ως «πνευματικόν μέντιουμ ισχυροτάτης επιβολής» επέβαλε την οπτασία του στην ψυχή των υπόλοιπων στο Παλαμήδι. Ο Βώκος βρήκε την ευκαιρία να αναπτύξει στους αναγνώστες τη θεωρία του «εσωτεριστικού Βουδισμού» κατά την οποία ένα μέντιουμ με δυνατή επίδραση, μπορεί να εκμηδενίσει τις πέντε αισθήσεις άλλων, αδύνατων ατόμων και δημιουργώντας την έκτη αίσθηση να τους κάνει να βλέπουν οπτασίες.
Το θέμα προξένησε το πανελλήνιο ενδιαφέρον για λίγες ημέρες, μάλλον με σκωπτική διάθεση. Ο σατιρικός ποιητής Γιώργος Σουρής, έγραψε ένα ποίημα για το «Φάντασμα του Παλαμηδιού» στο «Ρωμηό» του:
Ω, φάντασμα που φάνηκες στο δόλιο Παλαμήδι,
κι αμέσως όλη τη φρουρά την πήγε ριπιτίδι,
ω, φάσμα που κατάλευκο κι ολόμαυρο κινείσαι,
μην ο Τρικούπης είσαι,
που στην αρχή σε μαύρισαν για να σε τιμωρήσουν,
μα τώρα το μετάνοιωσαν και θέλουν να σ’ ασπρίσουν;
ΥΓ. Η ιστορία ξεχάστηκε στο Ναύπλιο και σε όλη την Ελλάδα έπειτα από λίγο καιρό. Το φάντασμα δεν ξαναέκανε βόλτες στην εκκλησία του Αγίου Ανδρέα. Για το θέμα υπάρχει αναφορά και πολλά χρόνια αργότερα, το 1934, σε τεύχος του περιοδικού «Μπουκέτο». Όπως αναφέρει το περιοδικό, ο τότε ανταποκριτής της εφημερίδας “Ακρόπολις” στο Ναύπλιο, το 1934 είχε γίνει Αρεοπαγίτης.
