Δεν είμαι κριτικός της Τέχνης για να γράψω ιδιαίτερα σχόλια για την έκθεση μοντέρνας τέχνης στον πεζόδρομο του Ναυπλίου. Το έκανε με εξαιρετικό τρόπο η επιμελήτρια της έκθεσης Φαίη Τζανετουλάκου και επανήλθε με την ίδια διαύγεια λόγου για να στηρίξει το καλλιτεχνικό έργο του Φραντζέσκο Μορέττι, την κατσαρίδα του (Αργολικές Ειδήσεις, 21-8-2020)! Αναρωτιέμαι αν χρειάζεται να ασχοληθεί κανείς με τα ελάχιστα «αρνητικά σχόλια» που έγιναν για την έκθεση αυτή. Αρκετή πρέπει να θεωρείται η έξοχη απάντηση που έδωσε ο Ανδρέας Τσιάκος (Αργολικά, 22-8-2020). Έχοντας παρουσιάσει την άποψή μου για την έκθεση (Αργολικά 5-8-2020), προσθέτω μόνο την πίστη μου στο δικαίωμα του κάθε πολίτη να εκφράζει δημόσια την τεκμηριωμένη άποψή του ή και το απλό του «μ’αρέσει – δεν μ’αρέσει».
Όταν όμως ορισμένες (-οι) θεωρούν πως το δικαίωμα αυτό τους επιτρέπει να λοιδορούν τον καλλιτέχνη και το έργο του, τότε το πράγμα γίνεται επικίνδυνο. Αυτός ακριβώς είναι και ο κυρίαρχος συμβολισμός στο έργο του Κάφκα, στην κατασκευή του Φραντζέσκο Μορέττι και στην έκθεση που φιλοξενεί η πόλη του Ναυπλίου: η ολοκληρωτική σκέψη που θεωρεί πως κατέχει τους κανόνες της ηθικής και του ωραίου και θέλει να τους επιβάλει στο δημόσιο χώρο. Μήπως υπερβάλλω;
Αν (ξανα)διαβάσει κανείς τα σχόλια που λοιδορούν την «Κατσαρίδα» του Φρ. Μορέττι, θα διαπιστώσει πως η ολοκληρωτική σκέψη είναι στην ουσία… απουσία σκέψης συνδυασμένης με αγένεια και έλλειψη παιδείας. Να το επαναλάβω: ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να του αρέσει ή όχι ένα έργο, αλλά δεν έχει κανένα δικαίωμα να λοιδορεί τόσο το έργο και τον καλλιτέχνη, όσο και την προσπάθεια μιας πόλης να είναι ανοικτή στον διαπολιτισμικό διάλογο και την καλλιτεχνική έκφραση. Και επειδή ο τίτλος της έκθεσης αντλεί από τις ποιητικές διαθέσεις του Νίκου Καρούζου, μάλλον είναι σίγουρο πως όσες (-οι) λοιδορούν τα εκθέματα φοβούνται να κάνουν τις ίδιες κρίσεις για τις «ποιητικές μπούρδες του Καρούζου», αν βέβαια τον γνωρίζουν και έχουν διαβάσει έστω και μια λέξη του!
Ας μην ξεχνάμε πως η κατσαριδένια «Μεταμόρφωση» του Κάφκα κάηκε στην πυρά με άλλα βιβλία του από τους Γερμανούς ναζιστές και απαγορεύτηκε η κυκλοφορία τους στην πατρίδα του, την πρ. Τσεχοσλοβακία και σε ολόκληρη την πρ. Σοβιετική Ένωση από τους θησαυροφύλακες του ευαγγελικού σοσιαλισμού!
Επομένως, απομονώνοντας τα σχόλια αυτά, θα ήθελα να αναφερθώ σε στοιχεία της αθέατης πλευράς της εικαστικής έκθεσης και βρίσκω την ευκαιρία να τα σημειώσω παρουσιάζοντας την κατσαρίδα του Φραντζέσκο Μορέττι. Μερικά από αυτά είναι, πιστεύω, κοινά και για τους υπόλοιπους καλλιτέχνες καθώς το τελικό έργο πηγάζει από ιδέες, κοπιαστική δουλειά, αγωνία για το αποτέλεσμα και αγάπη για τον άνθρωπο όσο «όμορφο» ή «περίεργο» κι αν φαίνεται στην τελική δημόσια παρουσίασή του.
Ο δια/πολυπολιτισμικός διάλογος είναι πηγή αστείρευτου πλούτου για τις κοινωνίες όσο μικρές ή μεγάλες κι αν είναι. Το γεγονός ότι ο Φρ. Μορέττι αποφάσισε να ζήσει και να δημιουργήσει καλλιτεχνικά στο Ναύπλιο είναι από μόνο του ένα καλό στοιχείο για τον πλουραλισμό της πολιτισμικής έκφρασης και ανάπτυξης της πόλης. Την ίδια ακριβώς σημασία έχουν και οι καλλιτεχνικές αναζητήσεις των υπολοίπων, Ελλήνων και ξένων, που δημιουργούν στο Ναύπλιο, στην Αργολίδα. Δεν θέλω να επαναλάβω το πλούσιο βιογραφικό του, ούτε να απαριθμήσω τα έργα του σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Θα σημειώσω όμως την παιδαγωγική της καλλιτεχνίας που έχει χαρίσει σε διάφορα σχολεία και χώρους της Αργολίδας δημιουργίες της συνεργασίας του καλλιτέχνη με μαθητές και ενήλικες.
Ο καλλιτέχνης είναι πρώτα… μάστορας! Έχοντας μια ιδέα χειρίζεται υλικά και εργαλεία που θα τον βοηθήσουν να την υλοποιήσει. Παρακολούθησα σχεδόν όλη τη διαδικασία γέννησης της κατσαρίδας και ακολούθησα τις σπίθες που πέταγε ο τροχός του Φρ. Μορέττι, το επικίνδυνο φως της ηλεκτροσυγκόλλησής του, το σφυρί που ίσιωνε το ατσάλι. Πίσω από την τελική ξαπλωμένη κατσαρίδα υπάρχει ο κόπος αρκετών ημερών εργασίας, δεξιοτεχνίας και γνώσης των υλικών. Ακόμη και αν δεν μου αρέσει η κατσαρίδα του Μορέττι, σέβομαι τον κόπο του και θαυμάζω την ικανότητά του να δίνει μορφή στα άμορφα υλικά.
Ο καλλιτέχνης είναι… δημιουργός! Ακριβώς γιατί υλοποιώντας την ιδέα του δίνει μορφή στο α-μορφο, ζωή και πνεύμα στο άψυχο. Η κίνηση των ποδιών, η τοποθέτηση των κεραιών, το σώμα… της κατσαρίδας, όλα είναι στοιχεία μιας μορφής που επενδύεται με τους συμβολισμούς και τις ιδέες του καλλιτέχνη.
Επομένως ο καλλιτέχνης βρίσκεται σε ένα διαρκή φιλοσοφικό διαλογισμό με το έργο του πριν τα παραδώσει στο κοινό ώστε, εκείνο πια, να συνεχίσει και να εξελίξει τον αρχικό διάλογο. Πόσα λόγια, σκέψεις, ερωτήματα έχουν θέσει στα εκθέματά τους οι καλλιτέχνες που εκθέτουν στον πεζόδρομο του Ναυπλίου! Πόσο χρόνο έχουν περάσει στο διάλογο με τα έργα τους από την αρχή μέχρι το τέλος τους! Και πόσο ο διάλογος αυτός έρχεται να συναντήσει το βλέμμα και το πνεύμα του κοινού που αναζητά τη δική του απάντηση στα ερεθίσματα που του προσφέρει το έργο. Αυτό είναι το τεράστιο κέρδος που αποκομίζει η πόλη, οι μικρές και οι μεγάλες κοινωνίες, από την καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία.
Απέναντι από την κατσαρίδα του Μορέττι, το ηρωικό χυτό του Κολοκοτρώνη διατυπώνει στο χώρο την κλασική άποψη του διαλόγου μιας κοινωνίας με τον εαυτό της. Η καταγραφή της συνάντησης μοιάζει ιεροσυλία για έναν εθνικό συμβολισμό. Κι όμως! Ο πλούτος μιας κοινωνίας είναι ακριβώς η ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία, με όποια μορφή, αρκεί η έννοια του σεβασμού και της κατανόησης να κυριαρχούν στο χρόνο, στο χώρο και στο (πεπαιδευμένο) μυαλό των ανθρώπων. Κάπως έτσι, μπορούμε να μιλάμε, να αισθανόμαστε και να ονειρευόμαστε το μέλλον μας.
