Οι Λυρίδες τα πεφταστέρια της Άνοιξης – Μεταξύ μύθων και πραγματικότητας (της Μ. Βασιλείου)

Οι Λυρίδες είναι σμήνος μετεώρων, που εμφανίζονται την άνοιξη στον ουρανό του βορείου ημισφαιρίου. Είναι γνωστά και ως διάττοντες αστέρες ή πεφταστέρια. Η Γη συναντά το σμήνος κάθε χρόνο από τις 19 έως τις 25 Απριλίου. Το ακτινοβόλο σημείο των Λυρίδων βρίσκεται στα όρια των αστερισμών της Λύρας και του Ηρακλήκαι στην  κορύφωση του φαινομένου εκτιμάται ότι εισέρχονται στη γήινη ατμόσφαιρα και πυρακτώνονται από 5 έως 20 μετέωρα ανά ώρα, με ταχύτητα έως 50 χιλιομέτρων την ώρα. Οι Λυρίδες μερικές φορές, δημιουργούν επίσης φωτεινά πεφταστέρια με μακριές ουρές, οι οποίες παραμένουν ορατές στον ουρανό επί αρκετά δευτερόλεπτα.

Κάθε 12-16 έτη, η «βροχή» των διαττόντων αστέρων είναι πολύ εντονότερη των άλλων ετών (τα πεφταστέρια φθάνουν ακόμη και τα 100 ανά ώρα), γεγονός που φανερώνει ότι η Γη διέρχεται από πυκνότερο τμήμα του σμήνους.

Η συγκεκριμένη βροχή διαττόντων, που καταγράφηκε για πρώτη φορά το 687 π.Χ. από τους Κινέζους, πήρε το όνομά της από τον αστερισμό της Λύρας, από τον οποίον  θεωρούνταν ότι προέρχεται, κυρίως απ’ τον αστέρα Βέγα (‘Άλφα Λύρας) που αποκαλείται και Άρπα, ο οποίος είναι το πιο λαμπρό άστρο του συγκεκριμένου αστερισμού, καιο πέμπτος σε φωτεινότητα στον ουρανό.  το δεύτερο φωτεινότερο άστρο του νυχτερινού ουρανού του βορείου ημισφαιρίου.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο αστερισμός της Λύρας σχετίζεται με τη λύρα το μουσικό όργανο  που δημιούργησε ο θεός Ερμής από μεγάλο όστρακο χελώνας, το οποίο κάλυψε με δέρμα ζώου από τα κοπάδια του Απόλλωνα και κέρατα αντιλόπης και προσάρμοσε επτά χορδές από τον αριθμό των θυγατέρων του Άτλαντα.Η λύρα πέρασε από τον Απόλλωναστα χέρια του Ορφέα(ήταν γιος της Μούσας Καλλιόπης), ο οποίος αύξησε τις χορδές σε εννέα από τον αριθμό των Μουσών. Με αυτή τη λύρα και τη μουσική του απέκτησε τη φήμη ότι υπέτασσε δέντρα, ζώα και πέτρες. Από τους θεούς τιμούσε μόνο τον Ήλιο, που τον αποκαλούσε και Απόλλωνα, και χαράματα ανέβαινε στο Παγγαίο για να δει τον ήλιο να βγαίνει. Ο Ορφέας προκάλεσε την οργή του Διόνυσου, γιατί δεν τον τιμούσε, και εκείνος έστειλε τις Βασσαρίδες ( οι Βασσαρίδες ταυτίζονται με τις Μαινάδες στην ομώνυμη τραγωδία του Αισχύλου),που τον διαμέλισαν και πέταξαν τα μέλη του χωριστά το ένα από το άλλο. Οι Μούσες τα περιμάζεψαν και τον έθαψαν στα Λίβηθρα ή Λείβηθρα πόλη κοντά στον Όλυμπο. Και επειδή δεν είχαν πού να δώσουν τη λύρα, ζήτησαν από τον Δία να την τοποθετήσει ανάμεσα στα αστέρια σε ανάμνηση δική τους και του Ορφέα. Ο αστερισμός της Λύρας αποτελείται από εβδομήντα τρία άστρα,δίπλα στον αστερισμό της Λύρας υπάρχει ο αστερισμός του Κύκνου ή του Όρνιθος που πιστευόταν ότι ήταν ο Ορφέαςπου μεταθανάτια τοποθετήθηκε δίπλα στο αγαπημένο του όργανο.

Η πραγματική όμως πηγή προέλευσης είναι ο κομήτης C/1861 G1 «Θάτσερ», τον οποίο ανακάλυψε το 1861 ο αμερικανός Α.Θάτσερ. Ο κομήτης αυτός αφήνει στο πέρασμά του μια μακριά ουρά σκόνης και σωματιδίων, η οποία διασταυρώνεται κάθε χρόνο με την τροχιά του πλανήτη μας. Ο κομήτης θα ξαναπεράσει πολύ κοντά από τη Γη το 2276, καθώς η τροχιά του γύρω από τον Ήλιο διαρκεί περίπου 415 χρόνια.

Τα απομεινάρια από την ουρά του κομήτη, μετά το τελευταίο κοντινό πέρασμά του κατά τον 19ο αιώνα, αιωρούνται ακόμα στο διάστημα και συνεχίζουν να προκαλούν τη «βροχή» των Λυρίδων κάθε χρόνο.

Φέτος η   πρώτη βροχή από τα  «πεφταστέρια» της άνοιξης, θα κορυφωθούν στον ουρανό του βορείου ημισφαιρίου, συνεπώς και της Ελλάδας, απόψε και αύριο το βράδυ.

Τυχεροί όσοι θα μπορέσουν να τις παρατηρήσουν…

Επιμέλεια Κειμένου:
Μαρία Βασιλείου
Βιολόγος-Ωκεανογράφος