Ο Ιούδας και η κουτσουπιά που λέγεται και «δέντρο του Ιούδα» (της Μαρίας Βασιλείου)

Ο Ιούδας γεννήθηκε πιθανότατα στην Ιουδαϊκή ή κατά άλλους Μωαβική πόλη Καριώθ. Για αυτό ονομαζόταν Ισκαριώτης. Ήταν γιος του Σίμωνα και ο μόνος Ιουδαίος μεταξύ των Αποστόλων. Οι υπόλοιποι κατάγονταν από την Γαλιλαία. Επελέγη από τον Ιησού ως μαθητής του και του ανατέθηκε η φύλαξη του ταμείου της μικρής αυτής ομάδας. Από τους Ευαγγελιστές χαρακτηρίζεται ως φιλάργυρος και δολίως σκεπτόμενος, ενώ οι υμνογράφοι τον «στολίζουν» με ουκ ολίγα απαξιωτικά επίθετα και επιθετικούς προσδιορισμούς: «αγνώμων», «δυσσεβής», «άθλιος», «άσπονδος», «άφρων», «δυσώνυμος», «επίβουλος», «γέννημα εχιδνών», «ζηλότυπος», «εραστής των χρημάτων», «παράνομος», «τρισάθλιος» κ.ά.

Σύμφωνα με τα ευαγγελικά κείμενα είναι αυτός που πρόδωσε τον Ιησού στους επικεφαλείς της συναγωγής της Ιερουσαλήμ λαμβάνοντας το ποσό των τριάντα αργυρίων για την πράξη του αυτή. Μετανοήσας επέστρεψε τα χρήματα, χλευάστηκε από τους αρχιερείς και αυτοκτόνησε σύμφωνα με τον Ματθαίο,ενώ ο Απόστολος Πέτρος πληροφορεί τους υπόλοιπους Αποστόλους αρκετές μέρες μετά την Ανάληψη του Ιησού ότι με τα χρήματα της προδοσίας ο Ιούδας αγόρασε ένα χωράφι και σ’αυτό προσπάθησε ν’ αυτοκτονήσει, το κλαδί όμως δεν άντεξε «λύγισε»έτσι ο Ιούδας δεν πέθανε αμέσως, αλλά έμεινε μισοπνιγμένος, στον αέρα, τρεις μέρες.Το δέντρο που σήκωσε, άθελά του, το βάρος της μεγάλης προδοσίας, λέει μια λαική παράδοση, κυρίως ρωμαιοκαθολική, ήταν η κουτσουπιά που είχε μάλιστα κάποτε ολόλευκα άνθη, αλλά βάφτηκαν από ντροπή ρόδιναεπειδή σχετίστηκε με τον προδότη.

Η μορφή του Ιούδα ως συμβόλου προδοσίας παρέμεινε στη συνείδηση των χριστιανών πάντοτε απεχθής και βδελυρή κι εκφράστηκε στον ελληνικό χώρο με το έθιμο του «καψίματος του Ιούδα», το οποίο, πάντως, έχει καταδικάσει η Εκκλησία.

Η κουτσουπιά ή κερκίδα (Cercis siliquastrum), γνωστή και ως δέντρο του Ιούδα ή μαμουκαλιά, είναι φυλλοβόλο δέντρο της Μεσογείου και αυτοφυές της ελληνικής χλωρίδας.

Το επιστημονικό της όνομα Cercis siliquastrum, όπως λέγεται, το έλαβε από την λέξη Κέρκις, ένα εξάρτημα του αργαλειού, που στην αρχαιότητα το έφτιαχναν από ξύλο Κουτσουπιάς. Έχει ύψος 4-6μ και κατάγεται από τη Μέση Ανατολή. Ο κορμός συχνά κυρτός είναι πολύ ελικοειδής και χωρίζεται αρκετά κοντά στο έδαφος σε χοντρά κλαδιά ακανόνιστου σχήματος. Τα φύλλα πράσινα-μπλέ έχουν σχήμα καρδιάς και μακρύ μίσχο.Το φύλλωμα δεν είναι πυκνό και τα κλαδιά διακρίνονται εύκολα. Τα άνθη είναι εντυπωσιακά, με έντονο ροζ χρώμα και εμφανίζονται πριν από τα φύλλα σε εντυπωσιακές ταξιανθίες.Πολλές φορές τα άνθη εκπτύσσονται από τον κορμό δίνοντάς του ελκυστική όψη. Η ανθοφορία είναι άφθονη. Ο καρπός είναι χέδρωπας, στην αρχή πράσινος και στη συνέχεια καφέ-κόκκινος που κρέμεται στο δέντρο χαρίζοντας επιπλέον ομορφιά, ενώ τα σπέρματα που περικλείει ωριμάζουν το φθινόπωρο.Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες, πρόκειται μάλιστα για άριστο μελισσοκομικό φυτό.

Οι Γάλλοι το λένε Arbre de Judée οι Άγγλοι Judas tree και οι Γερμανοί Judasbaum εννοούν παραπέμποντας κατά κάποιο τρόπο στην παράδοση των ρωμαιοκαθολικών ότι το δέντρο από το οποίο κρεμάστηκε ο Ιούδας ήταν κουτσουπιά.

Μάλλον όμως το ωραίο αυτό δέντρο συνδέθηκε με ένα γεγονός που την αδικεί. Η Κουτσουπιά ονομάσθηκε “Δέντρο του Ιούδα” από παράφραση στα αγγλικά του γαλλικού κοινού ονόματός της “Arbre de Judée”, που σημαίνει “Δέντρο της Ιουδαίας”.

Προσοχή λοιπόν στις παραφράσεις…

Μαρία Βασιλείου
Βιολόγος- Ωκεανογράφος