Φωτογραφία: Αγία Μαρίνα, Λυγουριό
Αυτό που κινδυνεύει δεν είναι η πίστη αλλά οι πιστοί, δεν είναι ο Χριστός αλλά οι Χριστιανοί μας, δεν είναι ο Θεάνθρωπος αλλά εμείς οι άνθρωποι. Η πίστη μας είναι βαθιά θεμελιωμένη στις ρίζες του πολιτισμού μας. Η πίστη μας είναι ζωντανή και καμία έκτακτη κατάσταση δεν μπορεί να την περιορίσει.
Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος (19-3-2020)
Αρκετές συζητήσεις έγιναν για τις ημέρες και τα έργα του κορωνοϊού μεταξύ των οποίων και οι κλειστές εκκλησιές τις ημέρες του Πάσχα, που θεωρήθηκε από ορισμένους εκκλησιαστικούς κύκλους… βαρύ αμάρτημα! Δεν πρόκειται να επαναλάβω εδώ τα όσα καταμαρτυρούνται στους κύκλους αυτούς. Οι ενημερωμένοι πολίτες αλλά και όσοι θεωρούν συνειδητά τον εαυτό τους μέλος της Εκκλησίας, δεν μπορούν να μην αντιμετωπίζουν, τουλάχιστον με σκεπτικισμό, τα κηρύγματα ιεραρχών όπως ο Μητροπολίτης Πειραιώς και απίστευτες ανακοινώσεις όπως η πρόσφατη του «Ιερού Συνδέσμου Κληρικών Ελλάδος». Ανάμεσα στο μεσαιωνισμό της σκέψης και την ακατάσχετη συνομωσιολογία υπάρχουν, ευτυχώς, φωνές κληρικών και λαϊκών που βοηθούν στην αντιμετώπιση του θανατικού. Θα ακολουθήσω ως οδηγό το βίωμα ενός Πάσχα που μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να μηδενίζει τους χώρους και να γεμίζει τις αισθήσεις και τις ψυχικές διαθέσεις με τους συμβολισμούς των Παθών και της Ανάστασης.
Έτσι έγινε και σε άλλες περιόδους σκληρές και δύσκολες, όπου οι εκκλησιές παρέμειναν κλειστές στις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης, αλλά το βίωμα κράτησε ζωντανή τη σχέση με την κοινότητα και την πίστη! Ανάμεσα στις σκληρές και έντονες εικόνες που κατέγραψε η Ιστορία, σήμερα ας θυμηθούμε τις πιέσεις που ασκήθηκαν στο Πατριαρχείο από την Οθωμανική εξουσία που, υπό την επίδραση των Νεοτούρκων, θέλησε να του αφαιρέσει όλα τα προνόμια που ο ίδιος ο Μωάμεθ ο Β΄ του είχε παραχωρήσει. Επρόκειτο για το ζήτημα επιβίωσης των Χριστιανών και μπροστά στον κίνδυνο αυτό, το Πατριαρχείο, χωρίς δεύτερη σκέψη, αποφάσισε να κλείσει όλους τους χριστιανικούς ναούς.
Θα αφήσω όμως τον Κώστα Κρυστάλλη, τον υμνητή των ηπειρώτικων βουνών, να περιγράψει, μ’ εκείνο το περίφημο διήγημά του με τίτλο «Προπέρσινα Χριστούγεννα» το πώς το Πατριαρχείο έκλεισε όλες τις εκκλησίες τα Χριστούγεννα του 1891 σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Όπως και σήμερα, το ίδιο και τότε η επιβίωση των Χριστιανών επέβαλλε συνειδητά το κλείσιμο των εκκλησιών παρά την τόσο μεγάλη σημασία της εορτής. Γράφει λοιπόν ο Κρυστάλλης ζωγραφίζοντας με λόγια καρτερίας την εικόνα των ανθρώπων που μετατρέπουν τα σπίτια τους σε ναούς:
«Έχει περάσει από δυο ώρες το δειλινό και σήμαντρο κανένα δεν εδιαλάλησε την αγιότη της αυριανής μέρας, κι’ οι παπάδες δεν έψαλαν τον εσπερινό σήμερα. Οι εκκλησιές μας είναι κλειστές. Βουβά τα σήμαντρα, βουβοί κι’ οι παπάδες. (…) Του κάκου εκατερούσαμεν τα Χριστούγεννα. Του κάκου αγρυπνούσαμαν. Χριστός δεν εγεννιόταν για εμάς την νύκτα τούτη. Κι αν γεννιόνταν, ποιος θα να μας το φανέρωνε; Τα σήμαντρα δεν θα μας το διαλαλούσαν κ’ οι κράχτες δεν θα μας το φώναζαν. Οι εκκλησιές μας ήταν κλειστές και στα εικονίσματα των σπιτιών μας ετοιμαζόμασταν για να πούμε την δέησή μας. (…) Ο Δεσπότης ορμήνευ’ ησυχία κι υπομονή. Η υπομονή μας ήταν μεγάλη μεσ’ την καρδιά μας…».
Στις δύσκολες αυτές περιόδους του φόβου, του τρόμου, της αγωνίας και της απόγνωσης, οι μεγάλες μορφές του Ελληνισμού και της Χριστιανοσύνης έκαναν ακόμη πιο απαραίτητη την παρουσία τους με λόγο παρηγορίας και συμπεριφορά οδηγό και αποκούμπι για όλους. Αυτή είναι και η τεράστια ποιοτική διαφορά ανάμεσα σε όσους ηγούνται προσφέροντας παραδείγματα υπαρξιακού νοήματος και σ’ εκείνους που ηγούνται προσφέροντας μυθοπλαστικές βεβαιότητες. Μια τέτοια προσωπικότητα όπως ο Οικουμενικός Πατριάρχης σημειώνει στο μήνυμά του για το κλείσιμο των εκκλησιών:
«Ο λόγος της Εκκλησίας, της Μητρός Εκκλησίας, δεν είναι δυνατόν να απουσιάζει. Ο λόγος μας, λοιπόν, είναι έτσι όπως έχουμε μάθει από την εμπειρία των αιώνων: ευχαριστιακός, διδακτικός, ενισχυτικός και παρηγορητικός.»
Θυμάμαι το αναστάσιμο μήνυμα, πριν μερικά χρόνια, μιας άλλης σημαντικής προσωπικότητας, του Αναστάσιου Αλβανίας: «Ο Χριστός δεν παρότρυνε τους δικούς του σε κάποια στωική απάθεια, δεν υποσχέθηκε άνετο και ανθόσπαρτο βίο, δεν μας παραμύθησε με αισιόδοξες αοριστολογίες. Απεναντίας, αποκάλυψε ότι οι δοκιμασίες δεν είναι χωρίς νόημα∙ δεν είναι είσοδος στην άβυσσο της απελπισίας. (…) Ο πόνος, μέσα στο φως της Αναστάσεως, απαλύνεται, μεταμορφώνεται. Φέρνει στην επιφάνεια κρυμμένες δυνάμεις αντοχής και ζωτικότητας. (…) Η εορτή του Πάσχα, αδελφοί μου, μας βοηθεί να δούμε τον πόνο που μας πιέζει , τον καθημερινό, τον μικρό τον μεγάλο, μέχρι και την οδύνη του θανάτου σε μια διαφορετική προοπτική. Ατενίζοντας τον σταυρωθέντα και αναστάντα Χριστό, βιώνοντας τον πόνο μας μαζί Του, προγευόμαστε εν ειρήνη μια πολυσήμαντη Ανάσταση».
Ακριβώς με τις κρυμμένες δυνάμεις αντοχής και ζωτικότητας τελειώνει και το διήγημα του Κώστα Κρυστάλλη που περιγράφει την χαρά των Χριστιανών όταν η Υψηλή Πύλη μετρώντας τη δύναμη του γεγονότος των κλειστών εκκλησιών, υποχωρεί και τη νύχτα της 24ης Δεκεμβρίου 1891 αναγνωρίζει τα προνόμια του Πατριαρχείου!
«Ξεσυγνέφιασαν κι’ όψεις των Χριστιανών, οπ’ έλαμπαν τώρα χαρούμενες κι’ αυλακωμένες κάπου-κάπου από δάκρυα. Και μέσ’ απ’ την ψυχή τους ωσάν λιβάνι ανέβαινε στα ουράνια η μυστική δέηση τούτη: Θέ μου δόσε πάντα δύναμη της Εκκλησίας να βγαίνει από ολούθε νικήτρα, δόσε και εμάς θάρρος των μαύρων και μεγάλη καρδιά να φτουράμε της σκλαβιάς μας τους κατατρεγμούς και τις καταφρόνησες…».
Και συμπληρώνοντας την ευχή γράφει το 1892 τελειώνοντας την εξαιρετική αυτή αφήγηση:
«Δώσε, Θεέ, δύναμη της εκκλησιάς μας να βγαίνει απ’ ολούθε νικήτρα• όμως δώσε και κάθε τόσο τέτοιες στον τόπο μας ταραχές, για να ξυπνάν κάπου κάπου τα σαπημένα μας αίματα και για να ξεσκουργιάζει η πατσαβουργιασμένη μας καρδιά• μπέλκιμ και βγούνε καμιά βολάγια καλύτερο.»
Χρόνια πολλά με τη βεβαιότητα πως και τούτοι οι περιορισμοί… μπέλκιμ θα βγούνε για καλύτερο σε πολλά από τη ζωή μας.
(αν θέλετε να διαβάσετε ολόκληρο το διήγημα, μπορείτε εδώ)
