Οι ιοί είναι οι πιο συχνές βιολογικές οντότητες στη Γη.Δεν είναι κύτταρα αλλά μοριακές μηχανές μεγέθους λίγων νανομέτρων. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 10 εννιάκις εκατομμύρια ιοί στον πλανήτη μας. Αν τους βάζαμε στη σειρά, θα έφταναν από τη μία άκρη του… γαλαξία στην άλλη!
Οι ιοί στη φύση συχνά ζουν σε ζώα και φυτά. Για να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους, μπορούν να μεταλλάσσονται και να συνδυάζονται ο ένας με τον άλλο. Μερικές φορές αυτό σημαίνει ότι καταφέρνουν να περνούν από το ένα ζωικό είδος στο άλλο. Μπορεί επίσης να ζουν μέσα στα βακτήρια, τα οποία επίσης συχνά μολύνουν για να επιβιώσουν. Οι ιοί που μολύνουν τα βακτήρια λέγονται βακτηριοφάγοι.
Οι ιοί είναι μεταβολικά αδρανείς και δεν μπορούν να συνθέσουν τις πρωτεΐνες τους. Δεν παράγουν επίσης ενέργεια ούτε την αποθηκεύουν. Όλ’ αυτά έχουν ως συνέπεια να χρειάζονται τα ζωντανά κύτταρα άλλων οργανισμών για να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν. Με άλλα λόγια είναι ενδοκυτταρικά παράσιτα, όπως τους αποκαλούν οι ειδικοί.Είναι κατάλληλα εξοπλισμένοι ώστε να εισβάλλουν στα κύτταρα άλλων οργανισμών, όπου αναπαράγονται. Αποτελούνται από ένα πρωτεϊνικό περίβλημα, που μέσα του περιέχει το γενετικό τους υλικό. Αυτό συνήθως είναι μόριο νουκλεϊκού οξέος (DNA ή RNA) και περιέχει τις γενετικές πληροφορίες για την αναπαραγωγή τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα RNAείναι μόρια ασταθήμονόκλωνα ( σε σχέση με τα μόρια DNA) διαθέτουν όμως και κληρονομική ικανότητα και καταλυτικό ρόλο που δεν διαθέτουν τα μόρια DNA. Σύγχρονες γονιδιωματικές αναλύσεις έδειξαν ότι το 50% του DNAτου ανθρώπου είναι αντίγραφα RNAιών ! Είκοσι άθικτες οικογένειες RNAιών υπάρχουν στο γενετικό μας υλικό, αν δε υπολογίσουμε και τα κομμάτιαRNAκαταλαβαίνουμε ότι το γενετικό μας υλικό είναι ένα συνονθύλευμαDNAμε αντίγραφα RNA !Toγενετικό υλικό του ιού περικλείεται σ’ένα πρωτεϊνικό περίβλημα που λέγεται καψίδιο και το προστατεύει. Μερικοί ιοί διαθέτουν γύρω από το καψίδιο ένα άλλο περίβλημα σαν φάκελο, το οποίο αποτελείται από λιπίδια και πρωτεΐνες. Το περίβλημα αυτό που λέγεται έλυτρο, διαλύεται από το σαπούνι, με επακόλουθο την καταστροφή ολόκληρου του μορίου του ιού.Ο κορωνοϊός«2019-nCoV» είναι έναςRNA ιός που διαθέτει έλυτρο. Γι’ αυτό τον λόγο, το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό είναι αποτελεσματικό εναντίον του,όπως και το αλκαλικό περιβάλλον.
Όταν οι ιοί βρίσκονται έξω από τα κύτταρα, επιζούν με την μορφή ενός ανεξάρτητου σωματιδίου (βίριον). Το βίριον επιβιώνει στα άψυχα αντικείμενα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, που διαφοροποιείται αναλόγως με τον ιό. Όσο ένας ιός είναι «ζωντανός» στο περιβάλλον, μπορεί να μολύνει όποιον οργανισμό έρθει σε επαφή μαζί του. Ο νέος κορωνοϊός, λ.χ., επιζεί από λίγες ώρες έως μερικές ημέρες στις επιφάνειες, αναλόγως με το υλικό κατασκευής τους.
Η προσκόλληση των ιών στα κατάλληλα κύτταρα γίνεται με τα πρωτεϊνικά μόρια που διαθέτουν στην επιφάνειά τους τόσο το βίριον όσο και το κύτταρο-στόχος. Μόλις προσκολληθεί ένας ιός σε ένα κύτταρο, διαπερνά το τοίχωμά του (την κυτταρική μεμβράνη) και εισβάλλει στο εσωτερικό του.Μόλις ολοκληρωθεί η εισβολή, το καψίδιο του ιού καταστρέφεται για να εκτεθεί το γενετικό υλικό του και να αρχίσει η αναπαραγωγή του. Όταν δημιουργηθούν αρκετοί «απόγονοι» , κατευθύνονται έξω από το κύτταρο, για να μολύνουν τα παρακείμενα κύτταρα.
Η διαδικασία αυτή πολλές φορές έχει σοβαρές συνέπειες για τον άνθρωπο και αυτό, διότι μερικοί ιοί, όπως ο κορωνοϊός«2019-nCoV», είναι διεισδυτικοί και μεταλλάσσονται εύκολα.
Οι ιοί δεν είναι πάντοτε θανατηφόροι. Όταν εισβάλλουν στον ανθρώπινο οργανισμό, κατά κανόνα προκαλούν την αντίδραση του ανοσοποιητικού. Η αντίδραση αυτή μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα ή να είναι σιωπηρή (χωρίς εμφανή συμπτώματα).
Οι συνέπειες που θα έχει ένας ιός εξαρτώνται από την τοξικότητά του. Αυτή εξαρτάται από τις βλάβες που προκαλεί και το πόσο καλά μπορεί να διαφεύγει από τις άμυνες του οργανισμού. Εξαρτάται επίσης από την ταχύτητα της αναπαραγωγής του και το πόσο καλά μπορεί να εξαπλώνεται σε άλλους ξενιστές (φορείς). Ένας ιός που αναπαράγεται ραγδαία και σκοτώνει γρήγορα τον ξενιστή του, μπορεί να μην έχει την ευκαιρία να μολύνει άλλον ξενιστή. Ένας άλλος, όμως, που αναπαράγεται αργά, μπορεί να έχει άφθονο χρόνο για να διασπαρεί.
Σε ό,τι αφορά τη «συμπεριφορά» του«2019-nCoV» είναι ο έβδομος στη σειρά κορωνοϊός και παρά την πρόσφατη εμφάνισή του είναι αρκετά μελετημένος. Είναι ένας «έξυπνος ιός», καθώς είναι διεισδυτικός και εξαπλώνεται, επιβιώνει δηλαδή καλύτερα, επειδή δεν είναι εξαιρετικά θανατογόνος. Είναι επικίνδυνος γιατι πολύ γρήγορα επηρεάζει κύριες λειτουργίες μας και ιδιαίτερα το αναπνευστικό μας σύστημα.
«Ο εχθρός όμως πλέον δεν είναι αόρατος», δηλώνει ο καθηγητής Γενετικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) Ζαχαρίας Σκούρας «καθίσταται ορατός μέσα από την πρόοδο που έχει επιτελεσθεί με τα μικροσκόπια, τη διείσδυση του ματιού σε μέρη τόσο μικροσκοπικά, ώστε να βλέπουμε την εικόνα του,( τον φαινότυπό του), τα μέσα καλλιέργειας και εντοπισμού στα διάφορα περιβάλλοντα (το περιβάλλον του), και ακόμα πιο μέσα, στον γενότυπό του(το «είναι του») και την ανάλυση της γενετικής του πληροφορίας».
Η μελέτη των παραπάνω μας επιτρέπει με αρκετή σιγουριά να υποστηρίξουμε ότι: «Ο ιός δεν δραπέτευσε από κάποιο εργαστήριο, δεν τροποποιήθηκε γενετικά και είναι προϊόν της φύσης, εξελίχθηκε δηλαδή με τις διαδικασίες της φυσικής επιλογής».
Γνωρίζοντας λοιπόν τον γενότυπο (το γενετικό υλικό) και το περιβάλλον μέσα στο οποίο εκδηλώνονται, ή μπορεί να εκδηλωθούν τα γονίδια και να αναπτυχθεί και να πολλαπλασιασθεί ο ιός, έχουμε μια πληρέστερη εικόνα για τη ζωή του και τον κύκλο του άρα και περισσότερους πιθανούς τρόπους ελέγχου της εξάπλωσης και της μολυσματικότητάς του.
Σε ότι αφοράτα τεχνολογικά επιτεύγματα που ξαφνικά στα μάτια πολλών φαντάζουν πολύ μικρά και ανεπαρκή μπροστά σε έναν αόρατο εχθρό( Ακούει συχνά κανείς πως μια νυχτερίδα συνάντησε έναν παγκολίνο και κατέρρευσε το σύμπαν….) ας ξαναφέρουμε στο μυαλό μας και ας αναρωτηθούμε, πόσο πίσω θα ήμασταν και ποια αντιμετώπιση θα είχαμε, εάν δεν είχαμε από τη μια μεριά ιστορικά στοιχεία για τις επιδημίες, τις πανδημίες και άλλες μεγάλες κρίσεις που πέρασε η ανθρωπότητα και από την άλλη την έρευνα τα αποτελέσματα και την τεράστια πρόοδο που έχει επιτευχθεί σχετικά με την ανάλυση του γενετικού υλικού και άλλες μεγάλες εφαρμογές της βιοτεχνολογίας.
Είμαστε άνθρωποι, εκπληκτικά μεν όντα με απίθανες δυνατότητες σε σύγκριση με τις άλλες μορφές ζωής, αλλά όχι υπεράνθρωποι και όχι αποκομμένοι από τη φύση, τις δομές και τις διαδικασίες της.Θα πρέπει να καταλάβουμε, όσο μπορούμε περισσότερο, τη φύση και το περιβάλλον, τη φύση μας, τον χώρο μέσα στον οποίο εκδηλώνεται και εκτυλίσσεται η ζωή μας. Εν τέλει θα πρέπει να καταλάβουμε ότιείμαστε μέρος της φύσης. Όσο πιο καλά ενημερωμένοι είμαστε, τόσο περισσότερο ο φόβος και οι κίνδυνοι θα μετριάζονται, τόσο πιο πολύ θα αποκαλύπτονται οι αλήθειες πραγμάτων, καταστάσεων, καθώς και των δομών και των λειτουργιών της ζωής και του περιβάλλοντος και φυσικά ότι τοπρώτο μέλημα μας είναι η υγεία.
Τέτοιου είδους κρίσεις στον πλανήτη υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Σήμερα είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι τόσο ο άνθρωπος όσο και άλλες μορφές ζωής, πολύ ή και λιγότερο σύνθετες, περιέχουν περισσότερα μικροβιακού τύπου κύτταρα από ό,τι τα δικά τους κύτταρα. Ιδιαίτερα δε στον άνθρωπο φαίνεται ότι υπάρχουν 10 φορές περισσότερα τέτοιου τύπου κύτταρα από ό,τι τα ανθρώπινα. Αυτό και μόνο αξιώνει την ανάγκη να συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος ότι δεν μπορεί να υπάρξει ύπαρξη χωρίς συνύπαρξη, τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο κοινωνίας, σε τοπικό και σε παγκόσμιο επίπεδο και εν τέλει στα συστήματα διακυβέρνησης.
Εκατομμύρια άνθρωποι αυτή τη στιγμή ανησυχούν για τον κίνδυνο μόλυνσης. Αυτή είναι μια φυσιολογική αντίδραση σε μια πραγματική απειλή που αντιμετωπίζουμε.Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Μπορούμε πραγματικά να ελέγξουμε πολλούς από τους παράγοντες επικινδυνότητας όπως η υγιεινή, η τήρηση των μέτρων ασφαλείας και η αποφυγή άσκοπων μετακινήσεων.
Ας αναλογιστούμε όμως ότιπέρα από τα μέτρα προσωπικής προστασίας, σήμερα, αν δεν είχαμε -έστω και αυτό το λαβωμένο ΕΣΥ- πώς θα ήταν τα πράγματα στην χώρα μας.
Ας βγούν πλέον από το κάδρο της ζωής μας όλοι αυτοί οι δήθεν «έξπερτς» της οικονομίας που τόσο καιρό τώρα μας έδειχναν και δείχνουν (ορισμένοι ακόμη) το δέντρο και χάνουν το δάσος. Χώρες με καλούς αριθμούς ανάπτυξης χωρίς στέρεα συστήματα υγείας μοιάζουν τώρα μέσα στην κρίση σαν γίγαντες με γυάλινα πόδια…
« είναι ο κορωνοιός ηλίθιε… που τα άλλαξε όλα» για να παραφράσω τον James Carville τον εμπνευστή της ορίτζιναλ εκδοχής της φράσης « it’s the economy stupid» … Σαφώς και είναι η οικονομία αλλά όχι σε βάρος της υγείας και της ανθρώπινης ζωής.
Είθε ο χρόνος της αυτο- ή ετερο- επιβαλλόμενης απομόνωσης στον καιρό του«ξορκίσματος» του κορωνοϊού να μας βοηθήσει ώστε οι κρίσεις,να υπόκεινται στην κρίση μας…και όχι σε καταστροφολογικά σενάρια.
