Η Εαρινή και Φθινοπωρινή Ισημερία και τα τερτίπια τους (της Μαρίας Βασιλείου)

Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Βασιλείου, Βιολόγος-Ωκεανογράφος

ΠΗΓΗ: ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ. ΑΣΤΡΟΠΥΛΗ

Η επανάληψη των εποχών βασίζεται στην κίνηση της Γης γύρω από τον Ήλιο. Η κίνηση αυτή αντικαθρεφτίζεται στον ουρανό, γιατί παρ’ όλο που ο Ήλιος είναι ακίνητος, εμάς μας φαίνεται ότι κινείται, από τη Δύση προς την Ανατολή.Κάθε μέρα η Γη βρίσκεται σε διαφορετική θέση πάνω στην τροχιά της από αυτήν που βρισκόταν την προηγουμένη, και από κάθε νέα θέση εμείς πάνω στη Γη αντικρίζουμε τον Ήλιο από διαφορετική γωνία. Έτσι κάθε φορά που η Γη συμπληρώνει μία πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο, μας φαίνεται ότιο Ήλιος ήταν αυτός που συμπλήρωσε έναν κύκλο γύρω από τη Γη, πάνω στην εκλειπτική.

Η εκλειπτική δεν είναι τίποτε άλλο παρά η απεικόνιση, ή η προέκταση της γήινης τροχιάς γύρω από τον Ήλιο,πάνω στην ουράνια σφαίρα. Αν παρατηρήσουμε την εκλειπτική και τη συγκρίνουμε με τον ουράνιο ισημερινό (την προέκταση δηλαδή του ισημερινού της Γης και την αποτύπωσή του πάνω στον ουράνιο θόλο) θα δούμε ότι οι δύο αυτοί κύκλοι δε συμπίπτουν, αλλά αντίθετα τέμνονται, σχηματίζοντας γωνία ίση με 23 μοίρες και 27 πρώτα λεπτά, λόγω της κλίσης που έχει ο άξονας της Γης σε σχέση με το επίπεδο που σχηματίζει η εκλειπτική. Η γωνία αυτή ονομάζεται «λόξωση της εκλειπτικής», και τα δύο αυτά σημεία στα οποία τέμνονται οι δύο κύκλοι ονομάζονται «ισημερινά σημεία».

Στο πρώτο σημείο ο ουράνιος ισημερινός τέμνει την εκλειπτική εκεί όπου ο Ήλιος βρίσκεται στις 20-21 Μαρτίου. Το σημείο αυτό ονομάζεται εαρινό ισημερινό σημείο, και από την ημέρα αυτή αρχίζει η Άνοιξη. Εκ διαμέτρου αντίθετα, υπάρχει το άλλο σημείο τομής  εκεί όπου  ο Ήλιος βρίσκεται στις 22-23 Σεπτεμβρίου. Το σημείο αυτό ονομάζεται φθινοπωρινό ισημερινό σημείο, και από την ημέρα αυτή αρχίζει το Φθινόπωρο.

Καθημερινά ο Ήλιος θα ανατείλει στην Ανατολή και θα δύσει στη Δύση, και η διάρκεια της ημέρας είναι μικρότερη το Χειμώνα και μεγαλύτερη το Καλοκαίρι. Όμως, δύο ημέρες στη διάρκεια ενός έτους  η Ημέρα έχει την ίδια διάρκεια με την Νύχτα. Αυτές οι δύο ημέρες ονομάζονται Ισημερίες (ίση μέρα-ίση νύχτα) και σηματοδοτούν η μία την πρώτη μέρα της Άνοιξης (Εαρινή Ισημερία) και η άλλη την πρώτη μέρα του Φθινοπώρου (Φθινοπωρινή Ισημερία).

«Θεωρούμε»  λοιπόν,  ότι στις δύο αυτές ημέρες, σε ολόκληρη τη Γη, η νύχτα είναι ίση με την ημέρα, δηλαδή επί 12 ώρες ο Ήλιος βρίσκεται πάνω από τον ορίζοντα και επί 12 ώρες βρίσκεται κάτω από τον ορίζοντα, έχουμε δηλαδή ίση-μέρα: ισημερία.

Κοιτώντας  το επιτραπέζιο ημερολόγιο  μας σήμερα  και την διάρκεια της ημέρας και της νύχτας, θα παρατηρήσουμε ότι η ημέρα της ισημερίας δεν συμπίπτει με την ημέρα που έχουμε ίση ημέρα και ίση νύχτα. Γιατί η «ίση μέρα-ίση νύχτα», όταν δηλαδή ό Ήλιος φτάνει στα ισημερινά σημεία, συμβαίνει μόνο στους τόπους που βρίσκονται ακριβώς πάνω στον γήινο ισημερινό. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όμως, ότι η διάρκεια ημέρας και νύχτας είναι ίδια σ’ όλη τη διάρκεια του έτους στους τόπους του ισημερινού, αν και η διάρκεια της ημέρας είναι λίγο μεγαλύτερη από την διάρκεια της νύχτας, γιατί η διάρκεια της ημέρας υπολογίζεται από την στιγμή που η άνω άκρη του ηλιακού δίσκου εμφανίζεται στον ανατολικό ορίζοντα και μέχρις ότου η ανώτερη άκρη του δύσει στον δυτικό ορίζοντα, κι όχι από την στιγμή που το γεωμετρικό κέντρο του Ήλιου ανατέλλει ή δύει.

Στους γεωγραφικούς τόπους, όμως, πάνω και κάτω από τον ισημερινό, το φαινόμενο της ίσης μέρας-ίσης νύχτας συμβαίνει 3-4 ημέρες ΠΡΙΝ από την εαρινή ισημερία  και μερικές ημέρες ΜΕΤΑ την φθινοπωρινή ισημερία

Στην Αθήνα, που βρίσκεται 38 περίπου μοίρες βόρεια του ισημερινού, και παρ’ όλο που ο Ήλιος έφτασε στο Εαρινό ισημερινό σημείο σήμερα Παρασκευή 20 Μαρτίου 2020 στις 5:49 το πρωί  ώρα Ελλάδος, σήμερα στην Αθήνα η διάρκεια της ημέρας είναι 12:08:58.

«Ίση μέρα-ίση νύχτα» για την Αθήνα συνέβη στις 16 Μαρτίου 2020 τέσσερις σχεδόν ημέρες ΠΡΙΝ από την ισημερία, αφού η διάρκεια της ημέρας την ημέρα εκείνη ήταν 11:59:06.