του Βασίλη Κ. Δωροβίνη*
Η αγόρευση της Εισαγγελέα στη δίκη της Χρυσής Αυγής και η απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) για τις αρχαιότητες στο Σταθμό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, σηματοδοτούν άλλη μια εκδήλωση φθοράς των θεσμών στη χώρα μας, αφού θεωρώ ότι οι δύο αυτές περιπτώσεις θα πρέπει να ενταχθούν σ’ ένα ευρύτερο φαινόμενο.
Στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης ας επισημάνουμε τα «παράδοξα» που ήρθαν σε φως. Εκτενής συζήτηση έγινε, όπως φαίνεται, για το κόστος της μιας ή της άλλης λύσης (παραμονή των αρχαιοτήτων επί τόπου ή μεταφορά τους). Όμως σε καμία πολιτισμένη χώρα της Ευρώπης και δεδομένου ότι τα ευρήματα αφεαυτά έχουν συντελέσει στο να αποκαλείται διεθνώς η Θεσσαλονίκη «Πομπηία» της Ελλάδας, το κριτήριο του κόστους, για το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχουμε καμία αναλυτική και συγκεκριμένη αναφορά, δεν θα ήταν το πρωτεύον! Αλλά επισημαίνω και κάτι άλλο: σε καμία από αυτές τις χώρες δεν θα σχεδιαζόταν σταθμός του μετρό στην περιοχή των ευρημάτων, αλλά θα σχεδιαζόταν σε άλλο σημείο, οπότε θα έληγε και όλη η σχετική αντιδικία.
Άλλο παράδοξο: στη συζήτηση στο ΚΑΣ συμμετείχε ενεργά ο προαλειφόμενος μεταφορέας και επανατοποθετητής των αρχαιοτήτων, ενώ η τεχνική έκθεση γεωλόγου-ομότιμου καθηγητή κατατέθηκε ελάχιστες μέρες πριν από τη συζήτηση. Ο ίδιος καθηγητής έχει διακριθεί για εκπόνηση μελετών διευκόλυνσης έργων κατά του περιβάλλοντος, όπως για την επέκταση του αεροδρομίου της Χίου, μέχρι και στα πρόθυρα της πόλης, και με κατεδάφιση σημαντικών αρχοντικών του Κάμπου της, αλλά και με απόρριψη εναλλακτικών λύσεων (το ΣτΕ αντιστάθηκε δύο φορές και ενέδωσε την τρίτη).
Το θέμα της Θεσσαλονίκης δεν είναι καθόλου μεμονωμένο. Ας αναφέρω δύο άλλα παραδείγματα. Στην περίπτωση της εκτροπής του Αχελώου και χωρίς να υπάρχει καμία συνθετική γνώση του Υπουργείου για τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους στην ευρύτερη περιοχή του, το ΚΑΣ γνωμοδότησε θετικά και ομόφωνα, και μάλιστα για την περίπτωση του Μυροφύλλου προέβλεψε ανέγερση χωμάτινου φράγματος ύψους 60 μέτρων για το οποίο ούτε στην κρίσιμη συνεδρία του ούτε μέχρι σήμερα έχει υποβληθεί σχετική μελέτη. Στη συνεδρίαση εκείνη ο τότε Γενικός Γραμματέας πέτυχε ομόφωνη απόφαση με το επιχείρημα ότι αν δεν συγκατένευαν τα μέλη του ΚΑΣ, το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ θα κατέθετε κατά του ΥΠΠΟ αίτηση ακυρώσεως στο ΣτΕ!
Δεύτερη περίπτωση: η ομόφωνη απόφαση για «ανάπλαση» (βλέπε παραμόρφωση) του ιστορικού κέντρου του Άργους, στις 30.7.2013, που κατά τα άλλα ήταν παράνομη όπως έχει εξηγηθεί στην ΕφΣυν από εμπεριστατωμένο άρθρο της Α. Ψαρρά, αλλά και με δική μου ανάλυση στην ηλεκτρονική «Αρχαιολογία». Τα Πρακτικά της σχετικής συζήτησης φέρονταν ως «εξαφανισμένα» αλλά τελικά βρέθηκαν μετά από επιμονή, τόσο της Α. Λούβη όσο και του Ν. Ξυδάκη.
Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να αναφερθώ σε απόσπασμα ενός εύστοχου άρθρου του Ν. Μαραντζίδη («Καθημερινή» της 1.12.19): «Στην Ελλάδα, η πολιτική συνεχίζει να είναι ένα παιχνίδι γνωριμιών και δικτύων, όχι θεσμών και κανόνων. Εξάλλου η παροιμιώδης ελληνική πρακτική του «ξέρω ένα καλό παιδί» παραμένει ανίκητη (…..) Η δημόσια διοίκηση μετατρέπεται σε κομματική λεία που διαμοιράζεται στους «μη ξένους».
Δυστυχώς τα ΚΑΣ –ΚΣΝΜ δημιουργούν την εντύπωση καταγραφέων κομματικών προειλημμένων αποφάσεων. Και είναι καιρός να αναλυθεί επιστημονικά το φαινόμενο, με ανάλυση και για άλλα παράπλευρα, όπως την τακτική αποχαρακτηρισμών ή μη χαρακτηρισμών κτιρίων, ιστορικών και αρχαιολογικών χώρων, αλλά και της δόμησης σε αυτούς, αλλά και με ανάλυση των κριτηρίων και της αιτιολογίας με την οποία επιλέγονται τα μέλη των Κεντρικών Συμβουλίων, τα οποία σημειώνω αποτελούν θεσμούς και όχι συνονθύλευμα προσώπων. Και άρα οι αιτιολογημένες αποφάσεις προηγουμένων συμβουλίων δεσμεύουν και τα επόμενα, ανεξάρτητα από τις νέες επιλογές προσώπων από τις κομματικές ηγεσίες.
Με αυτά και αυτά τίθεται και το γενικότερο ζήτημα της ανεπαρκέστατης προστασίας της πολιτισμικής κληρονομιάς της χώρας μας, που έχει αφεθεί στους πέντε ανέμους: εξακολουθούν να μην καθιερώνονται φορολογικά και άλλα κίνητρα για τους ιδιοκτήτες διατηρητέων, εγκαταλείπονται κτίρια ιδιωτών, του Δημοσίου, τραπεζών και οργανισμών (όπως το σπίτι του Σπυρίδωνα Τρικούπη και του Μακρυγιάννη στο Άργος, το παλαιό Ωδείο στην Αθήνα κλπ). Κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται, μεταρρυθμίσεις αναγγέλλονται πομπωδώς και ουδέποτε υλοποιούνται, οι κύριες δραστηριότητες είναι κατεδαφιστικών μηχανημάτων ή μεταφορών αρχαιοτήτων.
Διεκδικούμε τα μάρμαρα του Παρθενώνα και γινόμαστε Ελγίνοι κατακερματισμού των αρχαιοτήτων μας!
* Ο Βασίλης Κ. Δωροβίνης είναι δικηγόρος και πολιτικός επιστήμονας, ειδικευμένος σε θέματα ιστορικού και φυσικού περιβάλλοντος. Το 2012 βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τις μελέτες και τη δράση του υπέρ της πολιτισμικής κληρονομιάς
(Δημοσιεύτηκε στην “Εφημερίδα των Συντακτών”, την Τρίτη 24 Δεκεμβρίου 2019)
