Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ναύπλιος ο Νεώτερος είχε τρεις γιους, τον Παλαμήδη, τον Οίακα και τον Ναυσιμέδοντα. Δεν πρόκειται για τον Ναύπλιο, το γιο του Ποσειδώνα, ο οποίος ίδρυσε τη Ναυπλία και από αυτόν πήρε το όνομά της η πόλη της Αργολίδας αλλά για απόγονό του έπειτα από 5 γενεές.
Με το όνομα Ναύπλιος υπήρξαν και άλλα πρόσωπα στη μυθολογία. Με βάση πολλές πηγές, ο Ναύπλιος ο Νεώτερος ήταν βασιλιάς της Εύβοιας και ένας από τους Αργοναύτες.
Είχε την προσωνυμία «ο Καταστροφέας» και θεωρείται ένας από τους πρώτους πειρατές μιας και ήταν ναυαγιστής. Οι ναυαγιστές ήταν εκείνοι που προκαλούσαν ναυάγια για ίδιο όφελος. Ήταν χερσαίοι πειρατές που με διάφορα δόλια μέσα, φώτα ή σήματα σε διερχόμενα πλοία παρέσερναν αυτά σε υφάλους και προκαλούσαν ναυάγια όπου και ακολουθούσε λεηλασία.
Ο εφευρέτης Παλαμήδης, ο γιος του Ναύπλιου, συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο αλλά δεν τον αναφέρουν τα ομηρικά έπη. Λιθοβολήθηκε άδικα μέχρι θανάτου για εσχάτη προδοσία από τα στρατεύματα των Αχαιών. Ο Αγαμέμνονας θεωρούσε ότι ο Παλαμήδης θα έπειθε τους Έλληνες να κηρύξουν τον φίλο του Αχιλλέα αρχιστράτηγο. Άλλη αιτία για την έχθρα του Οδυσσέα προς τον Παλαμήδη ο οποίος ήταν περισσότερο ιδιοφυής από εκείνον.
Μετά το λιθοβολισμό του γιου του, ο Ναύπλιος πήγε στην Τροία για να ζητήσει δικαιοσύνη, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Έτσι, θέλησε να εκδικηθεί τον ελληνικό στρατό για το θάνατο του γιου του:
Όταν πλοία των νικητών του Τρωικού Πολέμου, κατά την επιστροφή στην Ελλάδα, πλησίαζαν το ακρωτήριο Καφηρέας, ο Ναύπλιος άναβε φωτιές σε απόκρημνες ακτές. Οι ναυτικοί νόμιζαν ότι επρόκειτο για λιμάνια αλλά τελικά τα πλοία έπεφταν στα βράχια ή σε ύφαλους και ναυαγούσαν. Ο Ναύπλιος και οι άνθρωποί του σκότωναν όσους Έλληνες κατάφερναν να κολυμπήσουν στην ξηρά.
Το δεύτερο σχέδιο του Ναύπλιου για εκδίκηση ήταν να διαφθείρει τις συζύγους των αρχηγών των Αχαιών που πολεμούσαν στην Τροία. Έστειλε λοιπόν άντρες να λειτουργήσουν ως εραστές στην Κλυταιμνήστρα του Αγαμέμνονα, την Αιγιάλη του Διομήδη και τη Μήδα του Ιδομενέα. Τα άλλα δύο παιδιά του, ο Οίακας και ο Ναυσιμέδοντας σκοτώθηκαν από τον Πυλάδη επειδή ήθελαν να εκδικηθούν για το θάνατο του εραστή της Κλυταιμνήστρας Αίγισθου.
Όπως αναφέρεται σε κάποιες πηγές, ο Ναύπλιος κατάφερε να πείσει τη μητέρα του Οδυσσέα Αντίκλεια ότι ο γιος της ήταν νεκρός με αποτέλεσμα εκείνη να κρεμαστεί.
Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, η τοποθέτηση παραπλανητικών πυρκαγιών ήταν συνηθισμένη ενέργεια για τον Ναύπλιο και μετά την εκδίκηση στους Αχαιούς και ο ίδιος πέθανε με αυτόν τον τρόπο.
Γ.Νικ.
