Το φαινόμενο της ερυθράς παλίρροιας – Έλεγχος και επιπτώσεις (γράφει η Μαρία Βασιλείου)

Γράφει η Μαρία Βασιλείου, Βιολόγος-Ωκεανογράφος

Οι ερυθρές παλίρροιες είναι απότομες και έντονες πληθυσμιακές εκρήξεις πλαγκτονικών πληθυσμών , όπου η επιφάνεια του νερού καλύπτεται με κηλίδες ή με ένα συνεχές στρώμα μικροοργανισμών και συνοδεύεται από τον χρωματισμό του νερού.

Εάν και η αρχική ονομασία τους είναι ερυθρές παλίρροιες, τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει ο όρος Harmful Algal Blooms (HABs) (βλαβερή άνθιση άλγης) καιανάλογα με τις φωτοσυνθετικές χρωστικές που περιέχουν οι οργανισμοί που επικρατούν, ο χρωματισμός του νερού μπορεί να είναι πράσινος, καφετί, κόκκινος κ.λπ.

Για να παρατηρηθεί αυτό το φαινόμενο η αφθονία ορισμένων ειδών (μεγάλου μεγέθους) πρέπει να υπερβεί τα 104 κύτταρα στο λίτρο, ενώ άλλων (από τονανοπλαγκτό) τα 107 κύτταρα στο λίτρο. Οι βασικές ομάδες μικροφυκών που εμπλέκονται στις ερυθρές παλίρροιες είναι: Δινομαστιγωτά, Κυανοφύκη και Διάτομα.

Οι ερυθρές παλίρροιες εμφανίζονται συνήθως σε κλειστές ή σε παράκτιες περιοχές, εκεί όπου η κυκλοφορία των υδάτινων μαζών είναι περιορισμένη.

Αν και οι πληθυσμιακές εξάρσεις του φυτοπλαγκτού είναι φυσικό φαινόμενο γνωστό εδώ και χιλιάδες χρόνια τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει αυξηθεί η συχνότητα, η ένταση και η γεωγραφική εξάπλωση τους.

Οι βασικοί παράγοντες που συντελούν στα HABs είναι το φως, η θερμοκρασία,η αλατότητα, η βροχόπτωση, ο άνεμος και η παρουσία θρεπτικών συστατικών.

Η συχνότητα εμφάνισης HABs σε ορισμένες περιοχές μπορεί να οφείλεται στην αύξηση της περιβαλλοντικής ρύπανσης, λόγω:

• Ανθρωπογενών δραστηριοτήτων- αστικά και βιομηχανικά απόβλητα, αλλά κυρίως γεωργικά λιπάσματα

• των μη συνηθισμένων κλιματικών συνθηκών

• αλλά και λόγω της μεταφοράς κύστεων των δινοφυκών σε νέες περιοχές, με τις μεταφερόμενες ποσότητες νερού των φορτηγών πλοίων.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων οι εμπλεκόμενοι οργανισμοί δεν είναι τοξικοί. Από τα 5.000 είδη φυτοπλαγκτού που υπάρχουν σήμερα στις διάφορες θάλασσες, τα 300 έχουν αναφερθεί ότι παρουσιάζουν πληθυσμιακές εξάρσεις που προκαλούν εμφανή χρωματισμό τωνθαλάσσιων επιφανειακών υδάτων και απ’ αυτά,μόνο 40 είναι γνωστό ότι παράγουν τοξίνες, οι οποίες μπορούν να καταλήξουν στον άνθρωπο κυρίως με την κατανάλωση οστρακοειδών.

Σε παγκόσμια κλίμακα γίνονται γνωστές περίπου 2.000δηλητηριάσεις ανθρώπων κάθε χρόνο (15% θανατηφόρες) από κατανάλωση οστρακοειδών και ψαριών.

Οι φάλαινες και τα δελφίνια επίσης μπορούν να είναι θύματα, όταν προσλαμβάνουν τις τοξίνες διαμέσου των τροφικών πλεγμάτων.

Τέτοιες τοξίνες είναι: η σαξιτοξίνη που προκαλεί νευρολογικές διαταραχές, ηbrevetoxinπου προκαλείνευρολογικές και γαστρεντερικές διαταραχές, η Okadaic acid που προκαλεί γαστρεντερικές διαταραχές κ.α.

Για τις ζώνες οστρακοαλιείας και οστρακοκαλλιέργειας κοινοτικοί κανονισμοί επιβάλλουν τον έλεγχο παραμέτρων τόσο στο υδάτινο μέσο όσο και στην σάρκα του οστρακοειδούς και επιτάσσουν το κλείσιμο ζωνών και την απαγόρευση της εμπορίας οστρακοειδών όταν οι συγκεντρώσεις ξεπερνούν καθορισμένα όρια.

Δυσμενείς επιπτώσεις όμως δημιουργούνται και στο περιβάλλον λόγω των ανοξικών συνθηκών από τη υπερβολική αύξηση των μικροοργανισμών, αλλά και λόγω των προϊόντων σήψης του πληθυσμούτους. Η αποσύνθεση των οργανισμών ελευθερώνει μεγάλες ποσότητες υδρόθειου που συντελεί επίσης στην δηλητηρίαση του περιβάλλοντος.