της Μαρίας Βασιλείου, Βιολόγου- Ωκεανογράφου
Ένα πνεύμα ανήσυχο και στοχαστικό
Η Νίκη Γουλανδρή είναι γνωστή διεθνώς για τους αγώνες της για την προστασία του περιβάλλοντος. Το μήνυμά της συνδέει οικολογικούς στόχους με πολιτιστικές αξίες.
Το πατρικό της όνομα ήταν Νίκη Κεφαλά. Είχε καταγωγή από την ληξουριώτικη αρχοντική οικογένεια Κεφαλά. Μεγάλωσε στο κέντρο της Αθήνας. Ο κήπος του Αρχαιολογικού Μουσείου ήταν το σήμα κατατεθέν των παιδικών της χρόνων. Η Νίκη Γουλανδρή από πολύ μικρή είχε την ανησυχία να προστατέψει τη φύση. Όσοι τη γνώριζαν έλεγαν ότι ακόμη και ως παιδί όταν έβλεπε κάποιον να πετάει κάτι στον δρόμο περίμενε μέχρι να φύγει κι έπειτα πήγαινε και το μάζευε η ίδια.
Σε όλη της τη ζωή χρησιμοποιούσε τους φυσικούς πόρους με σύνεση. Δεν άφηνε τη βρύση ή το φως ανοιχτό, ενώ χρησιμοποιούσε κάποιο όχημα μόνο όταν δεν μπορούσε να πάει με τα πόδια.Όπως υποστήριζε η φύση είναι το σπίτι μας. Πρέπει να το έχουμε πάντοτε ανοικτό και καθαρό.
Η Νίκη Γουλανδρή δεν ήταν μόνο αυτό που, καμιά φορά στεγνά, ονομάζουμε «φιλάνθρωπος». Κατ’ αρχάς, δεν διαφήμιζε ποτέ όσα έκανε. Τα άφηνε να «μιλάνε» μόνα τους. Η σχέση της με το περιβάλλον ήταν απολύτως συμμετοχική – τόσο από απόψεως δράσεων και προσφοράς, όσο και από στάση ζωής της ίδιας.
Το 2011 σε συνέντευξη της στην «Καθημερινή» είχε δηλώσει: «Υπήρξε μια προαίρεση μέσα μου. Να είμαι χρήσιμη στα χρόνια που θα ζήσω. Το ίδιο πίστευε και ο άντρας μου». Και πρόσθεσε:«Τίποτα δεν μοιάζει με τη λαμπρότητα και την ομορφιά της γης. Έχουμε χαλάσει τον πλανήτη. Οι επιστημονικές κατακτήσεις δεν είναι προς όφελος του ανθρώπου και της ζωής. Τα πάντα έχουν εξαθλιωθεί εν ονόματι του καταναλωτισμού. Μια κοινωνία προσανατολισμένη στα περισσότερα και ακόμη περισσότερα. Με τα σημερινά αποτελέσματα»,
Η Νίκη Γουλανδρή σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης, στην Πολιτειολογία και στην Φιλοσοφία με τους φιλοσόφους Horkheimer και Adorno.
Από πολύ νέα αφιέρωσε τη ζωή της στην μάθηση, στον στοχασμό και στην επιστήμη. Με την συνεχή υποστήριξη του συζύγου της Άγγελου Γουλανδρή, καλλιέργησε το ερευνητικό της πνεύμα και έμεινε αδιάφορη σε ιδεολογίες που θεωρούσε εφήμερες και απηρχαιωμένες. Πάντοτε πίστευε ότι ο κόσμος χρειάζεται νέες αξίες προκειμένου να επιτευχθεί η απαραίτητη ισορροπία μεταξύ του ανθρώπου και της κοινωνίας.Σαν άτομα – η ίδια και ο άνδρας της Αγγελος Γουλανδρής – θεωρούνται πρωτοπόροι στη σκέψη και στην πράξη.
Με την ίδρυση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή το 1964, και αργότερα του «Κέντρου ΓΑΙΑ» ως κέντρων έρευνας και εκπαίδευσης, τέθηκαν επί κεφαλής της μάχης για τη διάσωση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της επαναφοράς του ανθρώπου σε ένα νέο κώδικα αξιών.Τότε ακόμη τα προβλήματα του περιβάλλοντος δεν είχαν πει επί τάπητος στην ελληνική κοινωνία. Το ζευγάρι βλέποντας «μπροστά» θέλησε να γαλουχήσει τις νέες γενιές και να τους ξυπνήσει την αγάπη για τη φύση και την έγνοια να προστατεύουν το περιβάλλον. Χιλιάδες παιδιά που συμμετείχαν στα εκπαιδευτικά προγράμματα πέρασαν από το Μουσείο. Το Μουσείο αποτελεί και σήμερα σημαντικό κέντρο οικολογικής έρευνας και εκπαίδευσης ενώ,το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) που υπάγεται στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και το οποίο επίσης ιδρύθηκε αργότερα, έχει ως σκοπότην προώθηση της αειφορικής διαχείρισης των ανανεώσιμων φυσικών πόρων στην Ελλάδα και σε άλλες περιοχές της Μεσογειακής λεκάνης και της Ευρωπαϊκής ηπείρου.
Η κ. Νίκη Γουλανδρή ασχολήθηκε παράλληλα με την ζωγραφική απεικόνιση της ελληνικής χλωρίδας. Είναι μία διεθνώς αναγνωρισμένη βοτανική ζωγράφος. ΄Εχει ζωγραφίσει περίπου 800 ελληνικά φυτά.
Η ζωγραφική της είναι αφιερωμένη στην διάσωση της ελληνικής χλωρίδας. ΄Εργα της έχουν δημοσιευθεί στις ακόλουθες εκδόσεις:
• Wild Flowers of Greece, Ν. Γουλανδρή, Κ. Γουλιμή, Sir George Τaylor, με 135 ολοσέλιδες βοτανικές απεικονίσεις της. (σελ. 244)
• Παιώνιες της Ελλάδος. Ν. Γουλανδρή W.T. Stearn, Peter Davis, ταξινομική και ιστορική μελέτη του γένους Paeonia, με απεικονίσεις 12 ελληνικών παιωνιών, από την Νίκη Γουλανδρή. (σελ. 130), που συνοδεύεται από μεγάλο portfolio με λιθογραφίες των έργων της.
• ΄Εχει επίσης ζωγραφίσει για την πορσελάνη Limoges και την Royal Copenhagen και μαντήλια σε μετάξι για τον οίκο Hermes.
Η σταδιοδρομία της επιβεβαιώνει την πραγματοποίηση των πιστεύω της.
Διετέλεσε:
– 1974-1975 Υφυπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών στην κυβέρνηση Καραμανλή με ιδιαίτερη αποστολή την μέριμνα για τους 200.000 πρόσφυγες της Κύπρου.
– 1975-1981 Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης.
– 1989-1991 Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού.
– 1980- 2002 Πρόεδρος του Σωματείου “Σώστε τα Παιδιά”.
– 1992- 1995 Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Ερευνών Διεθνούς Ανάπτυξης (IDCR) του Καναδά.
– 1992 Μέλος της Ελληνικής Αντιπροσωπίας στην Συνδιάσκεψη του Ρίο.
– 1993- 96 Μέλος της 12μελούς Διεθνούς Επιτροπής για τον Πολιτισμό και την Ανάπτυξη, υπό την Προεδρία του κ. Perez de Cuellar.Μία εκτεταμένη παρουσίαση του έργου της Επιτροπής εκδόθηκε με τον τίτλο “Our Creative Diversity” (1996) και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Η Νίκη Γουλανδρή έχει λάβει πολλές διακρίσεις σε αναγνώριση του έργου της.
– Τιμητική διάκριση της Ακαδημίας Αθηνών.
– Μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας του Λινναίου.
– Μέλος του τιμητικού καταλόγου των Ηνωμένων Εθνών “Global 500”.
– Εξελέγη Γυναίκα της Ευρώπης 1991 από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα
– Επίτιμος διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, του Τμήματος Γεωπονίας, και του Τμήματος Βιολογίας.
– Επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, του Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης, του Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης και του Τμήματος Ειδικής Αγωγής.
– Επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Uppsala.
– Αντεπιστέλλον μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών.
– Μέλος της Academia Europea
Της έχουν απονεμηθεί:
– Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικα από την Ελληνική Πολιτεία.
– Παράσημοτης “Legion d’ Honneur” (officier).
– Παράσημο Τιμής, Σταυρός Α΄ Τάξεως του Τάγματος της Αξίας από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας.
Το έργο της Νίκης Γουλανδρή θα μείνει ανεξίτηλο στην ιστορία του τόπου. Έφυγε στα 94 της χρόνια.. Την τελευταία της πνοή άφησε μάλιστα στο μικρό διαμέρισμα που ζούσε, μέσα στο Μουσείο στο οποίο αφιέρωσε όλη της τη ζωή..
Για όσους έτυχε να σε γνωρίσουμε κ. Νίκη θα μείνεις πάντα στην μνήμη μας η ευγενής, ευπροσήγορη, μειλήχια κυρία του περιβάλλοντος που ενέπνευσες άξιους συνεχιστές του έργου σου.
Αντίο κυρία Νίκη
ΜΑΡΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΒΙΟΛΟΓΟΣ-ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΟΣ
