του Γεωργίου Στείρη,
Επίκουρου καθηγητή Φιλοσοφίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Στο βιβλίο «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες» οι Levitsky και Ziblatt διακρίνουν τέσσερα σημάδια απειλής της δημοκρατίας: 1. Η απόρριψη/συστηματική υπονόμευση των κανόνων της δημοκρατίας, 2. Η απονομιμοποίηση των πολιτικών αντιπάλων, 3. Η ανοχή και ενθάρρυνση της βίας, 4. Η προσπάθεια περιορισμού των ελευθεριών των αντιπάλων.
Τα όσα έγιναν, με αφορμή την επικύρωση της συνθήκης των Πρεσπών,αποτελούν την πειστικότερη απόδειξη του ότι υπάρχει πια σοβαρότατος κίνδυνος για τη δημοκρατία μας.
Αρχικά, η επικύρωση της συνθήκης των Πρεσπών έγινε πρωτίστως ζήτημα δημοκρατίας. Η συμφωνία δεν προέκυψε ως αποτέλεσμα διακομματικού διαλόγου, δεν ενέπλεξε την πολιτική κοινότητα και δεν επέτυχε μια πλατιά στήριξη, κοινοβουλευτική ή κοινωνική. Επιπλέον, οι πολίτες ένιωσαν βαθιά απογοήτευση από την κοινοβουλευτική διαδικασία. Οι περισσότεροι βουλευτές εμφανίστηκαν αδύναμοι να αρθρώσουν επιχείρημα και να προβούν σε μια πολιτική ανάλυση. Αντιθέτως, είδαμε βουλευτές να αναλίσκονται σε ιστορικές αναλύσεις –αντί για πολιτικές- και καθηγητές ιστορίας να παράγουν πολιτική αντί για ιστορία. Κεντρικό θέμα της συζήτησης κατέστησαν το ΕΑΜ και τον εμφύλιο, ξύνοντας πληγές που είδαμε και πάθαμε να κλείσουμε. Τέλος, ακούσαμε αρκετούς θεσμικούς παράγοντες να περιφρονούν τη δημοκρατική νομιμότητα και να επιδεικνύουν ανεπίτρεπτη άγνοια του Συντάγματος, ζητώντας παραίτηση του ΠτΔ ή των βουλευτών της αντιπολίτευσης και άλλα παρόμοια. Όλα αυτά συνιστούν υπονόμευση της δημοκρατίας.
Όσον αφορά στην απονομιμοποίηση των αντιπάλων, δεν υπάρχει τελειωμός. Η μια πλευρά προσπαθεί να πείσει ότι η Θεσσαλονίκη παραδόθηκε με πρωτόκολλο στον εχθρό και η άλλη ότι κάθε διαφωνών με τη συνθήκη είναι οργανωμένος εθνικοσοσιαλιστής. Όποιος επιχειρήσει να αρθρώσει μια τρίτη φωνή, εκτός του δογματικού μανιχαϊσμού κατηγορείται σκαιά. Οι ψύχραιμοι χλευάζονται ως ισαποστάκηδες. Δεν είμαι οπαδός της ουδετερότητας, αλλά η κατάσταση είναι νοσηρή. Στις δημοκρατίες, αν διαφωνείς με τον λαό, δεν τον χλευάζεις. Δεν του κουνάς το δάχτυλο. Ακούς και διαλέγεσαι μαζί του. Οι δημοκράτες πολιτικοί προσπαθούν με σεβασμό να μεταπείσουν την κοινή γνώμη, ακόμα και μπροστά στο παράλογο, το εξόφθαλμα γραφικό.
Συνιστά απόδειξη πνευματικής και πολιτικής φτώχειας το να χρησιμοποιούνται σήμερα, από τους υπερασπιστές της συνθήκης των Πρεσπών, τα επιχειρήματα της μερίδας του ΝΑΙ το 2015. Τότε, δεν διαβάσατε το μνημόνιο· τώρα, δεν διαβάσατε τη συμφωνία. Τότε, είστε εθνολαϊκιστές, καταστρέφετε τη χώρα· τώρα, είστε εθνολαϊκιστές, καταστρέφετε τη χώρα. Τότε, μας απομονώνετε από τους συμμάχους μας· τώρα, μας απομονώνετε από τους συμμάχους μας. Τότε, θέλετε την Ελλάδα του παρελθόντος· τώρα, θέλετε την Ελλάδα του παρελθόντος.
Μέσα στον παροξυσμό, οι φιλελεύθεροι έχουν ξεχάσει την παρακαταθήκη του B. Russell:”Η ουσία της φιλελεύθερης στάσης ζωής δεν βρίσκεται στο ποιες απόψεις υποστηρίζουμε, αλλά στο πώς τις υποστηρίζουμε. Αντί να τις υπερασπιζόμαστε δογματικά, χρειάζεται να τις διατυπώνουμε δοκιμαστικά, με την επίγνωση ότι νέα δεδομένα μπορούν ανά πάσα στιγμή να μας οδηγήσουν στην εγκατάλειψή τους”.Και οι αριστεροί είναι ανεπίτρεπτο να ποντάρουν στην έκρηξη της ακροδεξιάς για να συγκροτήσουν αντιεθνικιστικό μέτωπο, που θα περιχαρακώσει το χώρο τους και θα ενισχύσει την εκλογική τους απήχηση. Στην προσπάθεια απονομιμοποίησης των αντιπάλων στρατεύθηκαν και πανεπιστημιακοί, που δεν έχουν κανένα ερευνητικό έργο και καμιά εξειδίκευση στο Μακεδονικό, προσπαθώντας να επιβάλλουν απόψεις-διαβατήριο για πολιτική καριέρα. Οι διανοούμενοι έπαψαν να ρίχνουν φως στο σκοτάδι.
Όσον αφορά την ανοχή και ενθάρρυνση της βίας, έχει γίνει πολλή δουλειά. Ξύλο, προπηλακισμοί, ύβρεις. Η κάθε ακρότητα θριαμβεύει: μολότοφ στα σπίτια βουλευτών, αφίσες στις κολώνες, απειλητικά τηλεφωνήματα, ομάδες εφόδου ακροδεξιών και ακροαριστερών, δημόσιοι καβγάδες, ξυλοδαρμοί, εξυβρίσεις, κατακλυσμός συνωμοσιολογίας. Ένα μεγάλο συλλαλητήριο, στο οποίο η πλειοψηφία των ομιλητών δεν μπορούσε να συντάξει μια ολοκληρωμένη πρόταση και εκτόξευε μίσος. Η δυναμική επανάκαμψη της ακροδεξιάς, η κοινωνικοπολιτική νομιμοποίησή της, αποδεικνύει το επίκαιρο του Μπρεχτ: ”Μη χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. H σκύλα που το γέννησε ζει και είναι πάλι σε οργασμό”.
Τέλος, ορισμένοι αποπειρώνται και τον περιορισμό των ελευθεριών των αντιπάλων. Με την έμπρακτη βία, τις απειλές, τη δημόσια διαπόμπευση, τη στοχοποίηση μέσων ενημέρωσης και δημοσιογράφων, επιχειρείται η δέσμευση της ελεύθερης έκφρασης.
Η πορεία της Ελλάδας, τα τελευταία δέκα χρόνια, είναι μια πορεία από τη μεταπολιτική στην προπολιτική. Από το μεταπολιτικό όραμα της υπέρβασης δεξιάς και αριστεράς, στην επιστροφή στην προπολιτική βαρβαρότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι το πέρασμα από την προπολιτική στην πολιτική κατάσταση έγινε για τον περιορισμό της βίας, την επιβολή της νομιμότητας και την προαγωγή του πολιτισμού. Δυστυχώς, οι πολιτικοί μας δεν κατανοούν τον παιδαγωγικό τους ρόλο: ότι δεν είναι αποστολή τους να κάνουν ό,τι θέλει ο πελάτης, αλλά να φρονηματίζουν το λαό. Όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος μίλησε στην πλατεία Συντάγματος (5/9/1910), βρέθηκε αντιμέτωπος με το αίτημα του λαού να προχωρήσει σε συντακτική συνέλευση, ώστε να αλλάξει το Σύνταγμα και να φύγει ο Βασιλιάς. Ο Βενιζέλος, που κατανοούσε ότι έτσι θα έθρεφε τον εθνικό διχασμό, αντιστάθηκε με παρρησία. Και στα επαναλαμβανόμενα συνθήματα «Συντακτική, Συντακτική!» απάντησε «σύγκλησιν Αναθεωρητικής Βουλής». Και το επανέλαβε με πάθος και πυγμή, πείθοντας το λαό. Αντιτάχθηκε στην ακρότητα και την ευκολία, υπηρετώντας το δημόσιο συμφέρον. Όσοι δεν το κατανοούν αυτό, ας διαχειριστούν τώρα τα τέρατα που βγήκαν από το κουτί της Πανδώρας.
Πρώτη δημοσίευση: www.huffingtonpost.gr
