«Κάθε π…ς και π…α στην καρότσα του Φαγάνα» – Μια φράση από τα καφέ σαντάν και καφέ αμάν του Άργους

Από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι περίπου το 1935, σε όλη την ελληνική επικράτεια ανθούσαν τα καφωδεία. Χώροι όπου σέρβιραν καφέ ή ποτό και παρουσιαζόταν μουσικό πρόγραμμα. Αυτά ήταν δύο ειδών: Tα καφέ – αμάν και τα καφέ – σαντάν.

Στα καφέ-αμάν παιζόταν λαϊκή και δημοτική μουσική και ακούγονταν αμανέδες. Οι περισσότεροι θαμώνες ήταν λαϊκοί τύποι. Στα καφέ-σαντάν ακουγόταν ευρωπαϊκό ρεπερτόριο, στο οποίο οι ευκατάστατοι πελάτες, πιο αναπτυγμένης …κουλτούρας, μπορούσαν να τρώνε και να πίνουν, βλέποντας γυναίκες (σαντέζες) κυρίως Ιταλίδες, Γαλλίδες, Ουγγαρέζες και να χορεύουν με τη συνοδεία ορχήστρας. Στη συνέχεια, οι περισσότερες έκαναν κονσομασιόν ή πρόσφεραν και άλλες υπηρεσίες στους λεφτάδες πελάτες…

Στο Άργος λειτουργούσαν καφέ – σαντάν και καφέ – αμάν στην περιοχή της Γούβας με καλλιτέχνιδες που έρχονταν κάθε τόσο στην πόλη για να δουλέψουν για μερικές εβδομάδες ή ακόμα και μήνες (ανάλογα με το σουξέ τους).

Η ιστορία που θα σας αναφέρουμε διασώθηκε από τον αείμνηστο Σπύρο Μήλια (περιέχεται στο βιβλίο «Εύθυμα κι Αργείτικα» – τόμος α’, 1996) και αναφέρει μια φράση που για δεκαετίες ακουγόταν στο Άργος…

Πρωταγωνιστής ήταν ο Παναγιώτης με το παρατσούκλι «Φαγάνας», ένας από τους αμαξάδες της πόλης. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους που δούλευαν από το πρωί μέχρι το βράδυ, ο Φαγάνας είχε νυχτερινή βάρδια. Εργαζόταν με τον Ντορή του για τα καφέ αμάν και τα καφέ – σαντάν του Άργους.

Έπαιρνε μια λίστα με τα ονόματα των πελατών από τα χωριά του κάμπου και τους μετέφερε στα μαγαζιά. Μετά τη διασκέδαση, πριν χαράξει, τους πήγαινε και πάλι στα χωριά. Η ταρίφα δεν ήταν μόνο διπλή λόγω ωραρίου αλλά και ακόμα μεγαλύτερη αφού για την εχεμύθειά του πληρωνόταν πλουσιοπάροχα… Την ώρα που οι συνάδελφοί του έβγαιναν στην πιάτσα, εκείνος τελείωνε τη βάρδια του.

Στα καφωδεία εκτός από τους καλλιτέχνες, εργάζονταν ως βοηθητικοί (καθαριότητα, ψώνια κλπ) και δύο θηλυπρεπείς τύποι. Τα βράδια, πριν ξεκινήσει τις κούρσες με τους πελάτες, ο Φαγάνας πήγαινε στα ξενοδοχεία και έπαιρνε στην καρότσα καλλιτέχνες και βοηθητικό προσωπικό για να τους μεταφέρει στα μαγαζιά…

Όπως γράφει ο Σπύρος Μήλιας, ο κόσμος που έβλεπε το σκηνικό έλεγε το εξής δίστιχο: «Κάθε πούστης και πουτάνα στην καρότσα του Φαγάνα». Αλλά για τον βιοπαλαιστή Φαγάνα πέρα έβρεχε. Τη δουλειά του έκανε…

Η ατάκα αυτή, αρχικά είχε χαρακτήρα λοιδορίας αλλά στη συνέχεια απέκτησε παροιμιώδη σημασία συνώνυμη της «πολυκοσμίας» ή ανάλογη με το «όλοι οι καλοί χωράνε»…

Επιμέλεια: Γ. Νικολόπουλος