Το Ναύπλιο, η πρώτη πρωτεύουσα του νέου Ελληνικού Κράτους, είναι μία μοναδική, διατηρητέα, ιστορική πόλη της πατρίδας μας, με φυσικό ασφαλές λιμάνι, οχυρωμένη με ισχυρά βενετσιάνικα κάστρα, καθοριστικής σημασίας κατά την Ελληνική Επανάσταση και Ανεξαρτησία.
Στο χώρο αυτό κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 το δέντρο της Ελευθερίας έβγαλε φύλλα και κλαδιά και σε δύο χρόνια περίπου θα εορτάσουμε την σημαντική επέτειο συμπλήρωσης διακοσίων ετών. Η πόλη του Ναυπλίου αποτελεί την ιστορική «πινακοθήκη» της νεοτέρας Ελλάδος, όπως τόνισε πρόσφατα ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κ.κ. Π. Παυλόπουλος.
Το σημερινό ιστορικό πρόσωπο της πόλης διαμορφώθηκε με κύρια αιτία τον εορτασμό της επετείου της εκατονταετηρίδας της ανεξαρτησίας του Ελληνικού Κράτους, το έτος 1930. Το τότε Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Ναυπλιέων υπό τον φωτισμένο και ικανότατο δήμαρχο Κων/νο Κόκκινο έγκαιρα αποφάσισε, μεταξύ άλλων, την ανάπλαση της ευρύτερης περιοχής της πόλης με την πολεοδόμησή της ως την Ενδεκάτη καθώς και την ανέγερση του ανδριάντα του πρώτου Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια, ο οποίος δημιούργησε την πολιτική υπόσταση του νέου ανεξάρτητου κράτους. Την πολεοδόμηση της πολυσήμαντης ιστορικής πόλης δεν την ανέθεσαν σε κάποιον αρχιτέκτονα αλλά στον αείμνηστο παγκοσμίως γνωστό αρχιτέκτονα και καθηγητή στο Ε.Μ.Πολυτεχνείο Δημήτριο Πικιώνη, ο οποίος διαμόρφωσε την πλατεία Ι. Καποδίστρια για την ανέγερση του ανδριάντα καθώς και το πάρκο Κολοκοτρώνη, όπου είχε στηθεί ο έφιππος ανδριάντας του Θ. Κολοκοτρώνη από το 1901.
Για την καθοριστικής σημασίας συμβολή στην πολεοδόμηση και ανάπλαση της πόλης πρότασή μας είναι ο πρόσφατα διαμορφωμένος πεζόδρομος – επέκταση της οδού Βασιλέως Κων/νου, κατά μήκος του πάρκου, να ονομασθεί πεζόδρομος Δημητρίου Πικιώνη, μία οφειλόμενη έκφραση ευγνωμοσύνης στον κορυφαίο αρχιτέκτονα. Σε δώδεκα χρόνια, το 1930 συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την ανάπλαση της πλατείας Ι. Καποδίστρια αλλά και του ιστορικού πάρκου Θ. Κολοκοτρώνη, με τον αγέρωχο ανδριάντα του «Γέρου του Μοριά» που καλπάζει καβάλα στο άλογό του, ποδοπατάει τα τούρκικα λάβαρα, κάτω από το Παλαμήδι όπου φυλακίσθηκε και δείχνει τον δρόμο προς την Ελευθερία. Το ιστορικό πάρκο του Θ. Κολοκοτρώνη εδώ και έναν αιώνα περίπου αποτελεί μοναδικό χώρο αναψυχής για τους πολίτες, σχεδιασμένο και διαμορφωμένο κατά τα κλασσικιστικά πρότυπα από τον Δ. Πικιώνη, με επίκεντρο τον ιστορικό ανδριάντα του ήρωα – αγωνιστή της Ελευθερίας. Το πάρκο αποτελεί τον αναγκαίο περιβάλλοντα χώρο ανάδειξης του ανδριάντα, με τα κανόνια γύρω από το βάθρο, που ανακαλούν στη μνήμη των πολιτών το ηρωϊκό 1821 και διαμορφώνουν την ιστορική συνείδηση.
Ωστόσο τα τελευταία χρόνια το πάρκο παρουσιάζει θλιβερή εικόνα εγκατάλειψης και ερήμωσης. Τα παρτέρια είναι εγκαταλειμμένα, πρόσφατα τοποθετήθηκαν τρία παγκάκια, ενώ χρειάζονται πολύ περισσότερα. Τα παλιά παραδοσιακά παγκάκια, σύμβολο του πάρκου απομακρύνθηκαν αυθαίρετα πριν από αρκετά χρόνια από κάποιον αρμόδιο….αντιδήμαρχο, ενώ ένα από αυτά έχει συμπτωματικά επιβιώσει ξέμπαρκο στον πεζόδρομο (άλλα δύο παγκάκια οι φήμες λένε ότι έχουν μεταφερθεί σε σπίτι ιδιώτη). Η επανατοποθέτησή τους στο πάρκο είναι υποχρέωση της αρμόδιας Δημοτικής Αρχής. Τα μεγάλα δένδρα του πάρκου, αιωνόβια πλέον, κυρίως πεύκα, εγκαταλειμμένα στην τύχη τους, πέφτουν κατά καιρούς από τους ισχυρούς ανέμους στο δρόμο, εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους και χρειάζονται ανανέωση. Ανάλογη κατάσταση επικρατεί και στην πλατεία Ι. Καποδίστρια.
Πρόσφατα, στο Δημοτικό Συμβούλιο εγκρίθηκε κατά πλειοψηφία (με την αντίθετη γνώμη σύσσωμης της αντιπολίτευσης και δημοτών) η μελέτη για την ανάπλαση του πάρκου Κολοκοτρώνη. Η μελέτη αυτή αλλάζει τα πάντα στο πάρκο Θ. Κολοκοτρώνη: Kαταργούνται τα παρτέρια, γίνονται μεγάλης έκτασης πλακοστρώσεις και προβλέπεται η εγκατάσταση μεγάλου αριθμού τραπεζοκαθισμάτων από τα γύρω καταστήματα, μικρό θέατρο και παιδική χαρά. Η ευρείας έκτασης επεμβάσεις στο πάρκο το πιθανότερο θα προκαλέσουν αισθητική βλάβη στον ανδριάντα του Κολοκοτρώνη. Άγνωστο παραμένει ποιος είναι ο μελετητής της νέας διαμόρφωσης του πάρκου, καθώς επίσης και σε ποιόν μελετητή έχει ανατεθεί η φυτοτεχνική μελέτη του πάρκου. Το πάρκο Θ. Κολοκοτρώνη θα παραμείνει ως ιστορικό πάρκο αναψυχής ή θα αλλάξει χρήση και γιατί; Είναι βασικά ερωτήματα αυτονόητα για τους κατοίκους του Ναυπλίου, μιας ιστορικής πόλης. Η μελέτη ανάπλασης του πάρκου Κολοκοτρώνη γιατί δεν συμπεριλαμβάνει και την μελέτη ανάπλασης της πλατείας Ι. Καποδίστρια, που βρίσκεται σε άμεση σχέση με τους άναρχα φυτρωμένους φοίνικες και τα αιωνόβια δέντρα, πεύκα κ.λ.π., από τα οποία πέφτουν συχνά κλαδιά και εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους στα παιδιά που παίζουν στις παιδικές χαρές;
Η αφαίρεση και ανανέωση των αιωνόβιων δέντρων αλλά και των άναρχα φυτεμένων φοινίκων κατά καιρούς γίνεται εύκολα κατανοητό. Ωστόσο η ενιαία ανάπλαση του ιστορικού πάρκου Κολοκοτρώνη και της πλατείας Ι. Καποδίστρια, που συναποτελούν ένα ενιαίο σύνολο αναψυχής στον πολεοδομικό ιστό της πόλης, είναι αναγκαία και απαραίτητη. Με βάση την φυτοτεχνική αρχιτεκτονική μελέτη του τοπίου, η οποία πρέπει να συνταχθεί από ειδικό μελετητή, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, ώστε ο κεντρικός άξονας, Α – Δ, της πλατείας Ι. Καποδίστρια και του πάρκου Θ. Κολοκοτρώνη στη συνέχεια να είναι ελεύθερος από τα ψηλά δένδρα, με αποτέλεσμα οι δύο ανδριάντες του Ι. Καποδίστρια και του Θ. Κολοκοτρώνη να προβάλλονται ελεύθερα στον ορίζοντα και να τονίζεται ο ιστορικός τους χαρακτήρας. Σήμερα ο ανδριάντας του Θ. Κολοκοτρώνη είναι αθέατος, περικυκλωμένος από ψηλά δένδρα. Σε μια ιστορική πόλη που την έχουν διαμορφώσει κορυφαίοι αρχιτέκτονες και γλύπτες, όπως ο Δ. Πικιώνης, ο Μ. Τόμπρος και ο Λ. Σώχος, δεν αυτοσχεδιάζουμε, ούτε προχειρολογούμε, αλλά αναθέτουμε την σύνταξη μελετών, σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο, σε σπουδαίους ειδικευμένους μελετητές για πάρκα και μνημεία, όπως έκανε ο Δήμαρχος Κ. Κόκκινος το 1930, και παράλληλα ενημερώνουμε τους πολίτες. Η πόλη ανήκει στους πολίτες! Επειδή πρόκειται για μια ιστορική διατηρητέα πόλη και χώρους που συνδέονται με ιστορικά μνημεία, του Θ. Κολοκοτρώνη και του Ι. Καποδίστρια, είναι απαραίτητη η υποβολή των μελετών και η έγκρισή τους από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Όπως γνωρίζει καλά η Δημοτική Αρχή του Ναυπλίου η επισκευή του αγάλματος του Θ. Κολοκοτρώνη, πριν από μερικά χρόνια, έγινε από το Υπουργείο Πολιτισμού και την αρμόδια Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδος, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.
Η επέμβαση – ανάπλαση στο πάρκο Κολοκοτρώνη, βάσει της νομοθεσίας πρέπει να εγκριθεί από την παραπάνω αρμόδια Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων. Οι τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου Ναυπλιέων έχουν υποβάλει την μελέτη προς έγκριση; Ή το αγνοούν; Ο ανδριάντας του Κυβερνήτη, έργο του γλύπτη Μ. Τόμπρου, θεωρείται ένα από τα καλύτερα μνημεία της ελληνικής γλυπτικής της περιόδου του Μεσοπολέμου (Κ. Δανούσης, Ο ανδριάντας του Καποδίστρια στο Ναύπλιο, Ναυπλιακά Ανάλεκτα, 7, 2009, 123 – 144). Πρόσφατα επισκευάσθηκαν τα δάχτυλά του δεξιού χεριού του αγάλματος, με μεγάλο αντίχειρα! χωρίς προφανώς την απαραίτητη έγκριση της αρμόδιας Εφορείας Νεοτέρων Μνημείων. Η τήρηση της ισχύουσας νομοθεσίας είναι απαραίτητη και υποχρεωτική για όλους. Η λήψη μέτρων προστασίας του ανδριάντα του Κυβερνήτη από τις συχνές κακοποιήσεις έπρεπε ήδη να είχε γίνει σε συνεργασία με την Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων, όπως π.χ. η τοποθέτηση χαμηλού προστατευτικού κιγκλιδώματος. Ο Α. Τερζάκης έχει επισημάνει ότι πρέπει να τρέμει το χέρι μας, όταν πρόκειται να αλλάξουμε κάτι στην ιστορική αυτή πόλη. Και με την ευκαιρία της επετείου διακοσίων ετών από την Επανάσταση του 1821, σε δύο χρόνια, τι έργα έχει προγραμματίσει η Δημοτική Αρχή για την ανάδειξη των μνημείων της πόλης; Η άθλια εικόνα της τσιμεντοστρωμένης πλατείας Δικαστηρίου – Νικηταρά, με τις προτομές των αδέκαστων Δικαστών, Γ. Τερτσέτη και Α. Πολυζωϊδη, που έχουν τοποθετηθεί από το 1978 και η ανάδειξη των ενετικών τειχών κάτω από την πλατεία, όπως έχουμε επανειλημμένα και εγγράφως επισημάνει προς τη Δημοτική Αρχή, πότε επιτέλους θα γίνει; Η Πύλη της Ξηράς έχει διαμορφωθεί από το 1997 και έκτοτε έχουν περάσει είκοσι χρόνια!
Όλα όσα ανέφερα παραπάνω είναι ιδιαίτερα σοβαρά και κρίσιμα για την πόλη του Ναυπλίου και έχουν αφετηρία το ιδιαίτερο συνεχές ενδιαφέρον μας για την πόλη, για την προστασία της οποίας διετελέσαμε πολλά χρόνια δημόσιος λειτουργός και γνωρίζουμε καλά την πολυδιάστατη ιστορική της σημασία.
Θέλω να ελπίζω ότι ο Δήμαρχος κ. Δ. Κωστούρος, ο οποίος δεν είναι τεχνικός, ούτε αρχιτέκτονας, θα τα λάβει σοβαρά υπόψη, θα τηρήσει τις αυτονόητες διαδικασίες που προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία για μια ιστορική, μοναδική, κηρυγμένη διατηρητέα πόλη και θα κάνει ανοιχτό διάλογο έγκαιρα με τους πολίτες, άλλωστε αυτό συμφέρει και τον ίδιο. Είναι καιρός όλοι να διδάσκονται από τα λάθη και τις τυχόν παραλείψεις.
Τέλος για να επισημάνω την σοβαρότητα των παραπάνω και πόσο σημαντικό είναι η τήρηση των διαδικασιών, θεωρώ απαραίτητο να αναφέρω τα εξής: Όταν έγινε πρόσφατα η πεζοδρόμηση της επέκτασης της Βασιλέως Κων/νου, χωρίς να γίνει ανοιχτός διάλογος με τους πολίτες και τους επιστήμονες, στο ανατολικό άκρο επί του πεζόδρομου κατασκευάσθηκε ορθογώνια τσιμεντένια κατασκευή με δέκα δοκάρια, που θεμελιώθηκαν σε βάθος ενός μέτρου καθώς και οριζόντια δοκάρια από σκυρόδεμα και η κατασκευή αυτή ονομάσθηκε «Πέργολα».
Πρόκειται για μια αυθαίρετη και ασύμμετρη επί του πεζόδρομου βαρειά κατασκευή, η οποία δημιουργεί μια αίσθηση καταπίεσης στους διερχόμενους, και σπάνια περνά κάποιος κάτω από αυτή την κατασκευή. Η χαμηλή αυτή κατασκευή θυμίζει τα αυταρχικά ορθογώνια κτίρια του Μεσοπολέμου, καθώς και τα γνωστά «Καυδιανά δίκρανα» των Ρωμαίων, κάτω από τα οποία περνούσαν οι ηττημένοι, ως ένδειξη υποταγής. Ο μελετητής τον οποίο δεν γνωρίζω, θα μπορούσε στη θέση αυτή και για λόγους ευαισθησίας να κατασκευάσει μία ελαφρά μεταλλική κατασκευή – πέργολα. Αν είχε γίνει όμως ανοιχτός διάλογος με τους πολίτες, τους μηχανικούς και αρχιτέκτονες, η αυθαίρετη αυτή κατασκευή δεν θα είχε κατασκευασθεί. Η τήρηση των προβλεπόμενων διαδικασιών, ο έγκαιρα ανοιχτός διάλογος με τους πολίτες αποτελεί υποχρέωση και καθήκον για την εκάστοτε Δημοτική Αρχή.
* Ο Χρ. Πιτερός είναι αρχαιολόγος,
πρώην μέλος του Δ.Σ. του “Ιδρύματος Ι. Καποδίστριας”
και πρόεδρος της επιτροπής έκδοσης του «Ναυπλιακών Αναλέκτων», τ. 7, 2009
