Αποτελεί κοινό μυστικό πως στην ανάδειξη των πολιτισμικών χαρακτηριστικών ενός τόπου, στηρίζεται σήμερα ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής, πολιτισμικής και οικονομικής ανάπτυξης. Τόπος μικρός ή μεγάλος, πόλη ή χωριό, χώρα ή περιφέρεια, δεν έχει και μεγάλη σημασία αν οι λογικές και οι πολιτικές ανάδειξης αποτελούν γενικευμένη και συνειδητά μεθοδευμένη διαδικασία που έχουν ενστερνιστεί οι ηγεσίες και έχουν αφομοιώσει οι πολίτες. Στις πολιτικές αυτές στηρίζεται η διατήρηση και η ανάπτυξη της τοπικής και εθνικής πολιτισμικής ταυτότητας, η συσχέτισή της, ο αλληλοπροσδιορισμός της και η παραγωγική της ώσμωση με άλλες. Στην περίπτωση αυτή οι μεν ηγεσίες έχουν συνείδηση του ρόλου τους ως προς την φύλαξη και υπενθύμιση της σημασίας των χαρακτηριστικών αυτών, οι δε πολίτες τα διατηρούν συνειδητά και τα εντάσσουν στην καθημερινότητά τους με τρόπο φυσικό και αδιαπραγμάτευτο.
Στην αντίθετη περίπτωση, οι μεν ηγεσίες διακρίνονται για τον βερμπαλιστικό μεγαλοϊδεατισμό τους ή για το αναμάσημα τετριμμένων καθημερινών πρακτικών που θεωρούνται αυτονόητες. Οι πρώτοι καταλήγουν συνήθως σε ένα αστείο όσο και επικίνδυνο μίγμα ιστορικο-πολιτισμικών αντιλήψεων που δεν απέχει πολύ από την κοινώς αποκαλούμενη μπουρδολογία, οι δεύτεροι δεν έχουν καν τη δυνατότητα να αλλάξουν τουλάχιστον σειρά, στις ανιαρά επαναλαμβανόμενες «θέσεις» για μια κοινωνική ανάπτυξη που δεν κατανοούν λεκτικά, πόσο μάλλον ως νόημα και περιεχόμενο που χρειάζεται να μετατραπεί σε πολιτική πράξη. Και οι δύο έχουν και συνεχίζουν να δημιουργούν προϋποθέσεις καταστροφής του πολιτισμικού πλούτου μιας κοινωνίας (άρα και του κοινωνικού και οικονομικού), στερούμενοι φαντασίας που δημιουργείται γενικώς από τις παιδευτικές εμπειρίες και την διαρκή πληροφόρηση.
Η οχτάχρονη κρίση στην Ελλάδα, δεν ανέδειξε μόνο την οικονομική στειρότητα δομών, μηχανισμών και νοοτροπιών, αλλά κυρίως εκείνη των ιδεών που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην διατύπωση στόχων και στην οργάνωση δράσεων ικανών να μας φέρουν στην έξοδο της πολύπλευρης κρίσης. Αυτό είναι εξάλλου το ζητούμενο και όχι τα μνημόνια τα οποία, έτσι κι αλλιώς, θα συνεχίζονται όσο τα ζωντανά κύτταρα της χώρας θα μειώνονται ή θα απονεκρώνονται. Οι επερχόμενες δημοτικές εκλογές θα αποτελέσουν, για μια ακόμη φορά, πεδίο όπου οι παραπάνω λογικές θα αναμετρούνται με τα αναμασήματά τους και τη γύμνια των ιδεών τους. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό, έστω και από το περιθώριο της «πολιτικής σκηνής», να θυμίζουμε στους πολίτες ότι υπάρχουν ιδέες και πράξεις που διαμορφώνουν στις τοπικές κοινωνίες προϋποθέσεις ανάπτυξης, αρκεί να μπουν στον κόπο να ακούσουν εκείνους τους ελάχιστους που εκφράζονται ήδη δημόσια με σοβαρότητα και αποφεύγουν τον εύκολο δρόμο και τη γλώσσα του λαϊκισμού. Θα επανέλθω επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μου στα τεκμήρια πόλεωνπου ενώ αποτελούν ιστορικά και αρχαιολογικά χρυσορυχεία θα καταλήξουν, τελικά, να κρίνονται από την Ιστορία ως πόλεις «κακότυχες», από τη μακροχρόνια παραμονή στην τιμονιέρα τους απαίδευτων και λαϊκιστών.
Το «μπούνκερ» που έγινε μουσείο!
Αφορμή για τα παραπάνω έλαβα από την περίπτωση ενός χωριού της Κρήτης, του Άνω Πλατανιά Χανίων, χωριού παλιού με έξοχη Ακρόπολη και θέα στο πέλαγος που «μεταπήδησε», χωρίς να ερημώσει, στην παραλία δημιουργώντας τον τουριστικό Κάτω Πλατανιά. Η μικρή τοπική κοινωνία θέλησε να υλοποιήσει την ιδέα ενός μικρού μουσείου σχετικά με τη μάχη της Κρήτης και την γερμανική Κατοχή. Κινητοποιήθηκαν εθελοντικά οι νέοι καθαρίζοντας το δρόμο που φτάνει σε ένα «μπούνκερ» (οχυρό καταφύγιο) το οποίο, αφού καθαρίστηκε και βάφτηκε, με τη βοήθεια της ενορίας του Αγ. Δημητρίου και των δωρεών των κατοίκων, μετατράπηκε σε μουσείο. Το μικρό οχυρό κατασκευάστηκε από τους Γερμανούς μετά τη μάχη της Κρήτης το 1941.
Η μάχη της Κρήτης, σημειώνεται στο κείμενο με τίτλο «Un abri allemande transformé en musée – ένα οχυρό καταφύγιο μεταλλαγμένο σε μουσείο», ήταν η τελευταία μάχη της εκστρατείας στα Βαλκάνια μεταξύ των Συμμάχων (Ελλήνων, Βρετανών, Νεο-Ζηλανδών και Αυστραλών) και των Γερμανών αλεξιπτωτιστών για 10 ημέρες, από τις 20 έως τις 31 Μαΐου 1941. Για δυο εβδομάδες η μάχη ήταν λυσσαλέα με περισσότερους από 4000 αλεξιπτωτιστές νεκρούς και 500 αιχμαλωτισμένους.
Το πρωί της 20ης Μαΐου 1941, οι Γερμανοί ξεκινούν αεροπορική επίθεση κατά της Κρήτης με τον κωδικό «Επιχείρηση Ερμής (Merkur)». Οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές υπό τις διαταγές του στρατηγού KurtStudentπέφτουν σε τρία σημεία: Μάλεμε, Ηράκλειο και Ρέθυμνο. Οι Βρετανοί και Νέο-Ζηλανδοί στρατιώτες του στρατηγού BernardFreyberg αριθμούν 3500 νεκρούς και 1900 τραυματίες, ενώ ένα μεγάλο μέρος του στρατεύματος αιχμαλωτίστηκε (περίπου 12.000 στρατιώτες). Παρά τη νίκη, ποτέ πια οι Γερμανοί δεν αποτόλμησαν τέτοιου είδους επιχείρηση μέχρι το τέλος του πολέμου.
Μετά το τέλος της γερμανικής Κατοχής της Κρήτης, που υπεγράφη στο Ηράκλειο στις 9 Μαΐου 1945 (εννέα μήνες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας τον Οκτώβριο 1944), το οχυρό καταφύγιο χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι του Πλατανιά ως αποθήκη. Το 2010, μια ομάδα εθελοντών με την παρότρυνση του ιερέα του Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου, δίπλα στον οποίο βρίσκεται η είσοδος του υπόγειου διαδρόμου, αποφάσισαν να δημιουργήσουν το Μουσείο Πολέμου του Πλατανιά. Τα τεκμήρια και ένα μεγάλο μέρος της Ιστορίας αποτυπώνονται, οκτώ μέτρα κάτω από τη γη, στις υπόγειες στοές που κατασκεύασαν οι Κρητικοί με καταναγκαστική εργασία. Από το 1942 έως το 1945, οι Γερμανοί μέσω αυτών των στοών, επάνδρωναν τις οχυρές θέσεις της αντιαεροπορικής άμυνας της περιοχής.
Το μουσείο έχει 200μ. μήκος και προσφέρει μια μοναδική εμπειρία στους επισκέπτες των 13 δωματίων που διατηρήθηκαν στην αρχική τους μορφή. Σ’αυτό το μοναδικό ταξίδι στην γερμανική Κατοχή, οι επισκέπτες μπορούν να δουν τεκμήρια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και ιστορικές φωτογραφίες από τη μάχη της Κρήτης. Στολές, κράνη, όπλα, κρεβάτια, τραπέζια, δεξαμενές για καύσιμα και πολλά άλλα εκθέματα. Τα περισσότερα από αυτά προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές. Σημειώστε πως στους τοίχους βλέπει κανείς χαραγμένα τα ονόματα των Γερμανών στρατιωτών που υπηρέτησαν στην περιοχή, ένα σταυρό-σύμβολο των ναζιστών, ενώ στον εξωτερικό χώρο υπάρχουν βόμβες, τορπίλες, νάρκες θαλάσσης, κλπ. Μέσα στο μουσείο, οι επισκέπτες βρίσκουν ένα μικρό οδηγό στην αγγλική και την ελληνική και μπορούν να παρακολουθήσουν μια ξενάγηση στο χώρο.
Το GrèceHebdo μίλησε με τον κ. Κυριάκο Γιουραντάκη, υπεύθυνο του μουσείου, ο οποίος σημείωσε πως από την έναρξη του μουσείου το 2013, περισσότερα από 100.000 άτομα, κυρίως ξένοι τουρίστες, επισκέφτηκαν το μουσείο. Πρόσθεσε δε πως το μουσείο περιέχει αντικείμενα που προέρχονται από περισσότερα των 200 σπιτιών της περιοχής και είναι το μοναδικό ζωντανό οχυρό καταφύγιο-μουσείο στην Κρήτη (δείτε και το σχετικό βίντεο).
(Οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες για το θέμα προέρχονται από την γαλλόφωνη ελληνική διαδικτυακή έκδοση του Grece Hebdo, της 27ης Σεπτεμβρίου 2018 που επιμελήθηκε η MagdaliniVaroucha.)
