Η Γενοκτονία των Ποντίων: 19 Μαΐου 1919 (γράφει ο Γιώργος Κόνδης)

 

του Γιώργου Κόνδη

Η έννοια του ελληνισμού, οι πολιτισμικές, κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές διαστάσεις του, έχουν τόσο πολύ κακοποιηθεί όσο κακοποιήθηκαν, σε πραγματικό ιστορικό χρόνο, οι ίδιοι οι κατασκευαστές του. Όσοι δηλαδή, πρωτομάστορες, μαστόροι και παραγιοί, τον δημιούργησαν, τον ανέπτυξαν και τον έκαναν να αποτελέσει πόλο έλξης και σημείο αναφοράς για άλλους.

 

Στη διαδικασία της παραγωγής αυτής δημιουργήθηκαν σημεία, χώροι, συμβολισμοί, ανακατασκευάστηκε η ιστορική γεωγραφία ολόκληρων περιοχών και δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την αναπαραγωγή του. Μέσα στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσεται και εξελίσσεται μια από τις σημαντικότερες συνιστώσες του ελληνισμού : ο Πόντος, ο Ποντιακός Ελληνισμός.

 

Στη μακρόχρονη πορεία του, στις μεγάλες του στιγμές, εξασφάλισε όπου κι αν αναπτύχθηκε, μια πολιτισμική ταυτότητα η οποία στηρίχθηκε στη θρησκευτική, εκπαιδευτική και οικονομική ανασυγκρότησή του και εξέλιξη.

 

 

 

 

Οι σημαντικές Μονές όπως η Παναγία Σουμελά, ο Αγ. Γεώργιος Περιστερεώτας και ο Αγ. Ιωάννης Βαζελώνος θα αποτελέσουν όχι μόνο κέντρα θρησκευτικής λατρείας, αλλά και φάρους πολιτισμού με πλούσιες βιβλιοθήκες, χειρόγραφα και παιδαγωγική δράση. Παράλληλα, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα θα αποτελέσουν κέντρα αδιαμφισβήτητης πολιτισμικής αξίας τόσο ως προς την εκμάθηση της γλώσσας όσο και ως προς την αναπαραγωγή στελεχών για τα σχολεία του Πόντου. Το «Φροντιστήριον της Τραπεζούντος» που ιδρύθηκε το 1682 από τον λόγιο Σεβαστό Κυμινήτη, το «Φροντιστήριον της Αργυρουπόλεως» που ιδρύθηκε το 1722 και πολλές άλλες σχολές, αποτελούν τα τεκμήρια ενός εξαιρετικού εκπαιδευτικού πλούτου του ποντιακού ελληνισμού.

 

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΟΣ

 

Η ανάπτυξη του εκπαιδευτικού δικτύου είναι σημαντική μεταξύ 1880-1922. Υπολογίζεται ότι λίγο πριν το 1922 λειτουργούν 1000-1200 σχολεία όλων των τύπων, διδάσκουν περίπου 1500 δάσκαλοι και φοιτούν 50.000. Βεβαίως, η ανάπτυξη αυτή δεν είναι τυχαία, ούτε ξεκομμένη από τη γενικότερη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη του Ποντιακού Ελληνισμού. Ίσως η σημαντικότερη απόδειξη του δυναμισμού αυτού, να είναι ο σχεδόν απόλυτος έλεγχος του τραπεζικού κεφαλαίου από επιφανείς εκπροσώπους του, όπως ο Γ. Καπαγιαννίδης, ο Α.Θεοφύλακτος και οι αδελφοί Φωστηρόπουλοι. Μία κυρίαρχη θέση στο εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο, ένας σημαντικός αγροτικός τομέας και οι τραπεζικές δυνατότητες θα δημιουργήσουν ένα ισχυρότατο οικονομικό πόλο στην περιοχή. Η Τραπεζούντα αναδεικνύεται σε μεγάλο εμπορικό και τραπεζικό κέντρο, ιδιαίτερα κατά την περίοδο 1829-1869 κατά την οποία διακινεί το 40% του περσικού εμπορίου και μεγάλο μέρος εμπορευμάτων από την Ασία προς την Ευρώπη και το αντίστροφο.

 

ΝΑΥΠΗΓΕΙΟ ΙΝΕΠΟΛΙΣ (1906), ΚΕΡΑΣΟΥΝΤΑ

 

Η Αμισσός και η Πάφρα αποτελούσαν επίσης, γύρω στο 1900, σημαντικά κέντρα παραγωγής και διακίνησης αγροτικών προϊόντων και ιδιαίτερα εκλεκτής ποιότητας καπνό αλλά και βαμβάκι, δέρματα, κλπ. Το 1896 από τις 214 επιχειρήσεις της πόλης οι 156 ήταν ελληνικές. Τέλος, η Κερασούντα εξελίσσεται σε σημαντικό εμπορικό λιμάνι και ιδιαίτερα στο εμπόριο των φουντουκιών που παράγονται στην ενδοχώρα και τα διακινεί με τα ιστιοφόρα της.

 

 

Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

 

 

Η δυναμικότητα του Ποντιακού Ελληνισμού, στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα, χαρακτηριζόταν από τη διαρκή αυξητική τάση στο επίπεδο της οικονομίας αλλά και του πληθυσμιακού δυναμικού. Ο δυναμισμός αυτός δεν μπορούσε φυσικά να εξελίσσεται και να παραμένει ανενόχλητος σ’ ένα διεθνές περιβάλλον όπου τα σύννεφα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου πλησίαζαν απειλητικά και η ενδυνάμωση του τουρκικού εθνικισμού προϊδέαζε το αρνητικό μέλλον των μειονοτήτων.

 

 

Ήδη με την επανάσταση των Νεοτούρκων (1908) και τη δημιουργία του κόμματος «Ένωση και Πρόοδος», δηλωνόταν ρητά η στρατηγική του εκτουρκισμού δια της βίας και με την οργάνωσή της από το επίσημο κράτος. Οι εκκαθαρίσεις έπρεπε να μετατρέψουν το νέο εθνικό κράτος σε αμιγώς τουρκικό τόσο ως προς τη φυλετική εθνολογική του σύνθεση, όσο και ως προς τη γλώσσα.

 

Ορισμένα σημαντικά γεγονότα ενισχύουν τις ακραίες εθνικιστικές τάσεις των νεοτούρκων και επισπεύδουν τις στρατηγικές εκκαθαρίσεων των μειονοτήτων. Πολύ συνοπτικά μπορούμε να πούμε πως δυο από τα κυριότερα γεγονότα είναι:

 

• η σταδιακή παρακμή της οθωμανικής εξουσίας
• η Αλβανική επανάσταση του 1910-12 που κατέληξε στην αυτονομία της Αλβανίας
• η κατάληψη των Δωδεκανήσων από την Ιταλία (1912)
• η απώλεια της Λιβύης (1912)
• η στρατιωτική ήττα στον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο (1912-13)
• ο έλεγχος σημαντικών τομέων της οικονομίας από Έλληνες και Αρμενίους δεν επέτρεπε τη διείσδυση του γερμανικού κεφαλαίου.
• Η Γερμανία για να παρακάμψει τα εμπόδια αυτά υποδαύλισε και οργάνωσε πλήρως το νεοτουρκικό εθνικισμό εφοδιάζοντάς τον ιδεολογικά (παντουρκισμός) και σχεδιάζοντας βήμα προς βήμα τις γενοκτονίες των Αρμενίων και των Ποντίων. Το 1915, προκειμένου να ελεγχθεί και να διαλυθεί στη συνέχεια κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα ελεγχόμενη από τις μειονότητες ιδρύεται στη Σμύρνη μουσουλμανική εταιρεία στην οποία ανατίθεται ο μονοπωλιακός έλεγχος των εμπορικών δραστηριοτήτων (εισαγωγές-εξαγωγές). Καμία οικονομική δραστηριότητα δεν μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς την άδειά της.

 

 

ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΛΙΜΑΝ ΦΟΝ ΣΑΝΤΕΡΣ

 

Οι Γερμανοί στρατιωτικοί σύμβουλοι επιτηρούν τη σωστή τήρηση των σταδίων της γενοκτονίας Ελλήνων και Αρμενίων, με πρώτο και καλύτερο τον στρατηγό Λίμαν φον Σάντερς (στην φωτογραφία αριστερά και δεξιά ο Κεμάλ), υπεύθυνο για την αναδιοργάνωση του τουρκικού στρατού από το 1913 και καθοδηγητής της νεοτουρκικής ηγεσίας στους σφαγιασμούς : Εμβέρ πασάς, Ταλαάτ και Τζεμάλ πασάς.

 

Χιλιάδες Ελλήνων εκτοπίστηκαν από τα παράλια προς την ενδοχώρα  και υπέκυψαν στις κακουχίες.

 

 

Στα τέλη του 1913 επιτυγχάνεται η βίαιη εκδίωξη των Ελλήνων της ανατολικής Θράκης και από το Μάιο του 1914 αρχίζει, με την καθοδήγηση των γερμανών, η βίαιη εκδίωξη των Ελλήνων της δυτικής Μ. Ασίας. Περισσότεροι από 130.000 Έλληνες μεταφέρονται χωρίς το παραμικρό περιουσιακό τους στοιχείο στην ενδοχώρα και εξοντώνονται. Ένα πρώτο προσφυγικό κύμα, περίπου 150.000 άτομα, φτάνει στην Ελλάδα. Οι διωγμοί, οι εκτοπίσεις και οι σφαγές γενικεύονται. Με το διάταγμα του 1914 όλοι οι άνδρες 20-45 ετών στρατεύονται στο νεοτουρκικό στρατό και οι υπόλοιποι αναγκάζονται να ενταχθούν στα διαβόητα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού) και πεθαίνουν από τις κακουχίες. Τελικά για να μη στρατεύονται οι χριστιανοί, ένα μεγάλο μέρος του ανδρικού πληθυσμού εντάσσεται και εξοντώνεται στα τάγματα αυτά. Μέχρι το 1915 1.500.000 Αρμένιοι εξοντώνονται και οι σφαγές επικεντρώνονται στο ελληνικό στοιχείο. Μέχρι το 1918 περισσότεροι από 250.000 Έλληνες πέθαιναν.

 

 

Στις 19 Μαΐου 1919 ο Κεμάλ Ατατούρκ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα και η ημερομηνία αυτή θα μείνει στην ιστορία ως Ημέρα Πένθους και Μνήμης για τη γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού.
Πάνω από 350.000 Πόντιοι σφαγιάζονται, οι περιουσίες λεηλατούνται, τα μοναστήρια καταστρέφονται και όλα αυτά χωρίς την παραμικρή διαμαρτυρία του «Διεθνούς Παράγοντα» όπως μας αρέσει να τον ονομάζουμε σήμερα. Μόνο η περιφέρεια της Αμάσειας σε σύνολο 183.000 κατοίκων είχε 134.078 νεκρούς. Στην Κερασούντα (Αγ. Γεώργιος Πατλάμ) χιλιάδες Έλληνες (πάνω από 3000) πεθαίνουν έγκλειστοι επί μήνες χωρίς τροφή. Η Πάφρα και η Αμισός βλέπουν τους κατοίκους τους να αποδεκατίζονται από τους Τσέτες. Η ένοπλη αντίσταση των Ποντίων πλούτισε με ηρωικές μορφές και γεγονότα την ιστορία του Ελληνισμού. Δεκάδες μάχες για την υπεράσπιση του άμαχου πληθυσμού δόθηκαν από τους αντάρτες και χωριά έγιναν τόποι συμβολικοί του ηρωισμού των Ποντίων όπως η Σάντα.

 

ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

 

Ο Χ. Ανδρεάδης αναφέρει πως στα τέλη του 1921 «το χωριό Δαζλή θα γίνει επίκεντρο τρομερών συγκρούσεων μεταξύ των ανταρτών και του στρατηγού Τζεμάλ Τζεβήτ, ο οποίος, μαχόμενος επικεφαλής 16.000 Τούρκων σε αλλεπάλληλες μάχες που κράτησαν ως τις αρχές του 1922, τελικά σκοτώθηκε, χωρίς κανένα αποτέλεσμα…».

 

Η προσπάθεια για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους του Πόντου (1917-1922) ματαιώθηκε λόγω της αλλαγής πολιτικής της Σοβιετικής Ένωσης του Λένιν (σύμφωνο φιλίας, Μάρτιος 1921), της στήριξης των φίλων και συμμάχων μας (Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία) προς τον Κεμάλ και της κατάρρευσης του μετώπου της Μ.Ασίας, ενταφιάζεται οριστικά η προσπάθεια αυτή. Ολόκληρος ο Ελληνισμός της Μ. Ασίας έχει σφαγιασθεί ή ξεριζωθεί. Το πρόσωπο της προσφυγιάς όμως θα συνεχίσει να υπάρχει σε άλλα μέρη.

 

 

ΣΤΗΝ ΑΡΓΟΛΙΔΑ

 

Όσοι από τους Πόντιους μπόρεσαν και γλίτωσαν πέρασαν με όλα τα μέσα στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Διασκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη και άρχισαν να ξαναφτιάχνουν τη ζωή τους και να αποκτούν, χάρη στην εργατικότητα και την υπομονή που τους διακρίνει, σημαντικές θέσεις στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου εγκατάστασης. Βέβαια, ο χώρος της Μαύρης Θάλασσας ήταν, όπως σημείωσα στην αρχή, ένας προνομιακός γεωγραφικός χώρος για τον Ελληνισμό της περιοχής. Τόσο από την άποψη των εμπορικών ανταλλαγών, όσο και εκείνης του πολιτισμού. Η μετανάστευση Ποντίων προς τη Ρωσία δεν σταμάτησε και ήδη στα τέλη του 18ου αιώνα και μέχρι το 1840 παρατηρείται ένα έντονο ρεύμα μετανάστευσης προς αυτήν. Τα γεγονότα έκαναν εντονότερη τη τάση με αποτέλεσμα να υπολογίζεται πως τουλάχιστον 300.000 Πόντιοι μετανάστευσαν για να γλιτώσουν τη σφαγή.

 

Μέχρι το 1937, οι ποντιακές κοινότητες της ΕΣΣΔ αναπτύχθηκαν σημαντικά. Οδησσός, Νοβοροσίσκ, Ανάπα, Γάγρα, Γουδαούτα και πολλές άλλες πόλεις και κωμοπόλεις στις οποίες δημιουργήθηκαν σφριγηλές οικονομικά και πολιτισμικά κοινότητες. Όλες όμως οι μαρτυρίες αναφέρουν πως ήταν μόνιμο το όνειρο επιστροφής στην Ελλάδα. Όταν, το 1937, αρχίζουν οι σταλινικές εκκαθαρίσεις των μειονοτήτων με στόχο τη «ρωσοποίηση», η καινούρια προσφυγιά για τους Ποντίους αρχίζει. Ήδη από τη δεκαετία του 1920 καταφθάνουν στη Ελλάδα. Με όλα τα μέσα φτάνουν στην Οδησσό και μετά από δυο μερόνυχτα ταξίδι φτάνουν στον Πειραιά. Στον Πειραιά, παραμένουν για ένα διάστημα και μετά, με ευθύνη του Πατριωτικού Ιδρύματος, κατανεμήθηκαν σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, ώστε να μην είναι όλοι συγκεντρωμένοι στον ίδιο τόπο. Παρά το γεγονός ότι αρκετοί από αυτούς είχαν συγγενείς ή μέλη των οικογενειών τους ήδη εγκατεστημένα στην Ελλάδα δεν τους επετράπη να μείνουν μαζί τους. Χωρίς κανένα σχεδόν περιουσιακό στοιχείο φτάνουν στην Αργολίδα, στο Άργος και το Ναύπλιο, με μόνο όπλο τη θέληση για μια καινούρια ζωή και τη συγκίνηση πως επιτέλους το Όνειρο έγινε πραγματικότητα και γύρισαν στην πατρίδα.

 

 

 

Στο δρόμο από το Άργος για Ναύπλιο. Λύρα ο Βασίλης Φουλίδης

 

 

Το Φεβρουάριο του 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαϊου ως Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο μικρασιατικό Πόντο την περίοδο 1916-1923. Η αναγνώριση αυτή, παρόλη την πολύχρονη καθυστέρηση, δικαίωσε ηθικά τον ποντιακό ελληνισμό και συνέδεσε το σύγχρονο ελληνισμό με την ιστορική του μνήμη. Γιατί η ήττα του 1922, η “νέα τάξη πραγμάτων” που επικράτησε στη συνέχεια με την απόλυτη συνενοχή ολόκληρου του ελλαδικού πολιτικού κατεστημένου, οι συνεχείς κρίσεις και η συρρίκνωση των λίκνων του Ελληνισμού, περιόρισαν ουσιαστικά όχι μόνο τα γεωγραφικά του όρια αλλά και τα διανοητικά. Ο περιορισμός των πνευματικών νεοελληνικών οριζόντων είχε άμεση αντανάκλαση στη ελλειμματική ιστορική μνήμη των σύγχρονων Ελλήνων κάτι που αν δεν μας απασχολήσει σοβαρά, θα αποβεί πολύ γρήγορα μοιραίο για ότι ακόμη μπορεί να διατηρήσει και να ανανεώσει την έννοια του Ελληνισμού.

 

Λεμβοδρομίες στην Κερασούντα

 

 

 

spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img

Διαβάστε ακόμη

Ο … “πρωταθλητής” Ελλάδος στα χρέη Δήμος Ναυπλιέων αποφάσισε να πάρει δάνειο

Δήμος Ναυπλιέων παίρνει δάνειο Τη λήψη δανείου από Τράπεζες ή από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων ώστε να ισοσκελιστεί και να καταρτιστεί ο Προύπολογισμός του...

Συλλήψεις στο Άργος για 1.000 λαθραία πακέτα με τσιγάρα

Συλλήψεις στο Άργος για 1.000 λαθραία πακέτα με τσιγάρα Συνελήφθησαν το απόγευμα της Τετάρτης 27/3 στο Άργος, από αστυνομικούς του Τμήματος Ασφάλειας Άργους-Μυκηνών, 41χρονος αλλοδαπός...

Η παρουσίαση του βιβλίου του Γιάννη Μανιάτη στο Άργος

παρουσίαση βιβλίου Γιάννη Μανιάτη στο Άργος Στην κατάμεστη αίθουσα του συλλόγου Αργείων «Ο Δαναός» στο Άργος, έγινε το βράδυ της Τετάρτης 27 Μαρτίου η παρουσίαση...

Ο … “πρωταθλητής” Ελλάδος στα χρέη Δήμος Ναυπλιέων αποφάσισε να πάρει δάνειο

Δήμος Ναυπλιέων παίρνει δάνειο Τη λήψη δανείου από Τράπεζες ή από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων ώστε να ισοσκελιστεί και να καταρτιστεί ο Προύπολογισμός του...

Συλλήψεις στο Άργος για 1.000 λαθραία πακέτα με τσιγάρα

Συλλήψεις στο Άργος για 1.000 λαθραία πακέτα με τσιγάρα Συνελήφθησαν το απόγευμα της Τετάρτης 27/3 στο Άργος, από αστυνομικούς του Τμήματος Ασφάλειας Άργους-Μυκηνών, 41χρονος αλλοδαπός...

Η παρουσίαση του βιβλίου του Γιάννη Μανιάτη στο Άργος

παρουσίαση βιβλίου Γιάννη Μανιάτη στο Άργος Στην κατάμεστη αίθουσα του συλλόγου Αργείων «Ο Δαναός» στο Άργος, έγινε το βράδυ της Τετάρτης 27 Μαρτίου η παρουσίαση...

Παρακολούθηση μαθημάτων από πολίτες στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Ναυπλίου (το πρόγραμμα)

Στο πλαίσιο της εξωστρέφειας του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με έδρα το Ναύπλιο και της διασύνδεσης του με την τοπική κοινωνία συνεχίζεται...

Παρακολούθηση μαθημάτων από πολίτες στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Ναυπλίου (το πρόγραμμα)

Στο πλαίσιο της εξωστρέφειας του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με έδρα το Ναύπλιο και της διασύνδεσης του με την τοπική κοινωνία συνεχίζεται...

Γραπτός διαγωνισμός για 4 υποτροφίες τριετούς διάρκειας στο “Νέο Σχολείο”

Το ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, υποστηρίζοντας ενεργά την ιδέα της αριστείας, προσφέρει μετά από γραπτό διαγωνισμό 4 υποτροφίες τριετούς διάρκειας σε μαθητές και μαθήτριες που αρίστευσαν,...

Ζητούνται άτομα για εργασία σε συνεργείο καθαρισμού σε δημόσια υπηρεσία στην Αργολίδα

Ζητούνται άτομα για εργασία σε συνεργείο καθαρισμού, για μερική απασχόληση σε δημόσια υπηρεσία στην Αργολίδα. Με διετή σύμβαση εργασίας και ωράριο μετά τις 15:00. Δίδονται...

Πρόσφατα θέματα

Πρόσφατα θέματα

29 Μαρτίου: Ποιοι γιορτάζουν – Κάποια γεγονότα σαν σήμερα

29 Μαρτίου: γεγονότα σαν σήμερα Εικόνες: Παύλος Μελάς, Κώστας Βίρβος,...

34 Αμερικανοί μουσικοί επί σκηνής σε συναυλία στο Ναύπλιο

Το Ωδείο Ναυπλίου της Αγγελικής Μαυρούλη σας προσκαλεί το...

Εντατικές εργασίες από την Π.Ε. Αργολίδας για την αναβάθμιση του κόμβου Λυγουριού

Συνεχίζονται εντατικά από την Περιφερειακή Ενότητα Αργολίδας οι εργασίες...

Ζητείται υπάλληλος υποδοχής ξενοδοχείου στο Τολό

Ζητείται άτομο για θέση υπαλλήλου υποδοχής σε ξενοδοχείο στο...

Η συνάντηση του περιφερειάρχη Πελοποννήσου Δημήτρη Πτωχού με δημοσιογράφους

Η συνάντηση του Δημήτρη Πτωχού με δημοσιογράφους Ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου,...

Ο … “πρωταθλητής” Ελλάδος στα χρέη Δήμος Ναυπλιέων αποφάσισε να πάρει δάνειο

Δήμος Ναυπλιέων παίρνει δάνειο Τη λήψη δανείου από Τράπεζες ή...

Ε.Π.Σ.Αργολίδας: Υπερψηφίστηκε ομόφωνα ο Διοικητικός και Οικονομικός Απολογισμός

Ε.Π.Σ.Αργολίδας: Υπερψηφίστηκε ο Aπολογισμός Πραγματοποιήθηκε η Τακτική Γενική Συνέλευση της...