Γράφουν: Σοφία Πανταζή, Ματίνα Γκόγκα, Μαρία Κωνσταντοπούλου*
Σε εποχές που κυριαρχούν το διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και οι απίστευτες δυνατότητες πρόσβασης στην πληροφορία και την γνώση που παρέχουν όλο και πιο εξελιγμένες ηλεκτρονικές συσκευές και κινητά τηλέφωνα, μοιάζει σχεδόν ρομαντική αν όχι ειρωνική η αναζήτηση ρόλου για τις βιβλιοθήκες. Δημοτικές, Δημόσιες, Σχολικές, Παιδικές ή Πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες αντιμετωπίζουν στις αρχές του 21ου αιώνα και μέσα σε μια περίοδο οικονομικής και πολιτιστικής κρίσης, σοβαρά προβλήματα που αφορούν στην ίδια τους την ύπαρξη.
Να υπενθυμίσουμε εδώ, ότι από τους πρώτους φορείς που καταργήθηκαν με την έναρξη των οικονομικών περικοπών στην χώρα, ήταν το ΕΚΕΒΙ, ο μοναδικός φορέας που, συστηματικά και με σχέδιο, προώθησε στα χρόνια της λειτουργίας του τη φιλαναγνωσία και μια συνολική εθνική πολιτική για να ενισχύσει το βιβλίο και όλους τους κρίκους της αλυσίδας που συμβάλλουν στη δημιουργία του. Στο μεταξύ, από το 2010 δεν λειτουργεί καμία από τις 28 βιβλιοθήκες του Οργανισμού Παιδικών και Εφηβικών Βιβλιοθηκών και από το 2011 οι 750 σχολικές βιβλιοθήκες έκλεισαν ουσιαστικά, μιας και δεν ανανεώθηκαν ούτε τα βιβλία τους ούτε οι αποσπάσεις καθηγητών σε αυτές.
Σε ένα τέτοιο απογοητευτικό θεσμικό περιβάλλον, οι βιβλιοθήκες βρέθηκαν, πρόσφατα, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, τουλάχιστον των ΜΜΕ αλλά και ενός ευρύτερου κοινού, με αφορμή την μεταφορά της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Η τεράστια κινητοποίηση για την ασφαλή μεταφορά των πολύτιμων αρχείων και σπάνιων βιβλίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο νέο κτήριο του Κέντρου Πολιτισμού, τίναξε όχι μόνο την σκόνη των βιβλίων και την σιωπή, αλλά και την αδιαφορία και την άγνοια που αυξανόταν τα τελευταία χρόνια για ένα χώρο που χαρακτηριζόταν παραδοσιακά συντηρητικός όσο και παρωχημένος. Με ανάλογα συναισθήματα και την αντίληψη ότι οι βιβλιοθήκες αποτελούν χώρους ‘’παρωχημένους’’ και ‘’ασάλευτους’’ αντιμετωπίζονται, συχνά, σχεδόν όλες οι βιβλιοθήκες με μικρές, εντυπωσιακές εξαιρέσεις, όπως η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Βέροιας.
Με μια τέτοια γενικευμένη αντίληψη, είναι μάλλον απορίας άξιο πως το Ναύπλιο με το μικρό πληθυσμό του, διαθέτει και συντηρεί πέντε βιβλιοθήκες, διαφορετικού ύφους και περιεχομένου η καθεμιά: με παλαιότερη τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη «Ο Παλαμήδης» και νεότερη τη ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ του Φουγάρου, λειτουργούν επίσης στην πόλη η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος, η Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη του τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, καθώς και η Βιβλιοθήκη του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος. Παιδικό τμήμα διαθέτει η Δημόσια Βιβλιοθήκη Ναυπλίου και αυτόνομα, ως βρεφική (η πρώτη στο νομό) – παιδική – εφηβική βιβλιοθήκη στην Αργολίδα, λειτουργεί η ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ του Φουγάρου.
Εντυπωσιακές σε αριθμό, παλαιότερες και νεότερες, οι Βιβλιοθήκες του Ναυπλίου αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις που θέτει από την μία, το τεχνολογικό περιβάλλον και από την άλλη, η έλλειψη ουσιαστικής σχέσης του ευρύτερου κοινού με το Βιβλίο. Το διαδίκτυο και οι απεριόριστες δυνατότητές του, που τόσο γοητεύουν το σύγχρονο κοινό, συντελλούν στη μείωση του όποιου ενδιαφέροντος για το βιβλίο και οι Βιβλιοθήκες του Ναυπλίου αγωνιούν να βρουν τρόπους για να συνδεθούν με το κοινό της πόλης.
Ανάμεσά τους η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος του Harvard με την προνομιακή πρόσβαση που προσφέρει στον θησαυρό όλων των Βιβλιοθηκών του αμερικάνικου πανεπιστημίου, ξεφεύγει από την κατεξοχήν εικόνα-ορισμό των Βιβλιοθηκών με το πλήθος των έντυπων βιβλίων. Όμως και οι υπόλοιπες ναυπλιακές βιβλιοθήκες υπακούοντας στο πνεύμα των καιρών,εκτός από το πλουσιότατο έντυπο υλικό τους, ανανεώνουν τον ηλεκτρονικό τους εξοπλισμό, ψηφιοποιούν τα βιβλία και διευκολύνουν την ψηφιακή πρόσβαση των αναγνωστών. Ταυτόχρονα οργανώνουν εκδηλώσεις παρουσίασης συγγραφέων, σεμινάρια, αναγνώσεις, συνεργασίες με πολιτισμικούς φορείς, εκπαιδευτικά προγράμματα, δραματοποιήσεις έργων, θεματικές βραδιές. Μια πρόχειρη αναζήτηση στα δημοσιευμένα δελτία τύπου των τελευταίων ετών θα επιβεβαιώσει τη δραστηριότητα των Βιβλιοθηκών του Ναυπλίου, οι οποίες δίνουν δυναμικό παρόν στην ζωή της πόλης, κι ολόκληρου του νομού.
Και η ανταπόκριση του κοινού απέναντι σε αυτές τις δράσεις των βιβλιοθηκών του Ναυπλίου; Η αλήθεια είναι πως καμία έρευνα (δημοσκοπική ή επιστημονική) δεν έχει καταγράψει μέχρι σήμερα τους εγγεγραμμένους χρήστες (περιστασιακούς ή μόνιμους) των βιβλιοθηκών και πολύ περισσότερο δεν έχει ερευνήσει την ανταπόκριση στις εκδηλώσεις που διοργανώνονται. Καμία,επίσης, έρευνα δεν έχει ασχοληθεί με την καταγραφή των αναγκών και των ενδιαφερόντων του αναγνωστικού κοινού της πόλης και του ευρύτερου γεωγραφικού χώρου της.Οι σχεδιασμοί των δράσεων επαφίενται στην διάθεση-γνώση-φαντασία των υπεύθυνων των βιβλιοθηκών και έχουν συχνά προσωπικό ή περιστασιακό χαρακτήρα, μιας και λείπει ένας κεντρικός σχεδιασμός που να υπηρετεί έναν στρατηγικό σχεδιασμό για την ανάγνωση, το βιβλίο και τον ρόλο των βιβλιοθηκών.
Στο περιβάλλον που περιγράφουμε εύκολα αναδύονται ερωτήματα: Ποιος είναι ο ρόλος των βιβλιοθηκών της πόλης του Ναυπλίου; Πώς μπορούν να κινητοποιηθούν για μια ουσιαστική σχέση με το κοινό της πόλης; Πώς μπορούν να καλλιεργήσουν την φιλαναγνωσία ή να ανταποκριθούν στις ανάγκες για γνώση και πληροφορία των κατοίκων του Ναυπλίου; Εντέλει με ποιους τρόπους μπορούν να γίνουν σύγχρονα κέντρα ζωής, κίνησης, δημιουργίας πολιτισμού και γνώσης όχι μόνο για λίγους αναγνώστες ή ερευνητές αλλά για τους κάθε ηλικίας κατοίκους της πόλης;
Αν οι καιροί είναι αναμφισβήτητα δύσκολοι, και η απογοήτευση της παρατεταμένης οικονομικής και πολιτιστικής κρίσης μοιάζει να παγιώνεται, η πρόκληση για τις βιβλιοθήκες του Ναυπλίου είναι να αποδείξουν πως αποτελούν ζωντανούς και εξελισσόμενους οργανισμούς που αφουγκράζονται και ανταποκρίνονται στις ανάγκες της πόλης, προσφέροντας τη γνώση όχι μόνο ως μέσο πνευματικής καλλιέργειας, αλλά και ως μέσο αλληλεγγύης, κοινωνικής ευαισθησίας και προσφοράς ίσων ευκαιριών στη γνώση, που δημιουργούν πολιτισμό.
Σοφία Πανταζή (Εκπαιδευτικός και Πρόεδρος της Δημόσιας Βιβιοθήκης Ναυπλίου “Ο Παλαμήδης”)
Ματίνα Γκόγκα (Συντονίστρια Επικοινωνίας και Ανάπτυξης Προγραμμάτων και Υπεύθυνη για την ψηφιακή βιβλιοθήκη του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος)
Μαρία Κωνσταντοπούλου (Βιβλιοθηκονόμος, Υπεύθυνη για τη ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ του Φουγάρου)
Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή την επικείμενη εκδήλωση που θα συνδιοργανώσουν οι τρεις πολιτιστικοί φορείς του τόπου, με προσκεκλημένο τον Γενικό Διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ελλάδος.
