Κώστας Καστανάς: θεατρική μνήμη, κοινωνικοί δεσμοί (τιμητική εκδήλωση από τον «Καββαδία»)

«Είχαμε συγγενέψει με τους Λυγουριάτες. Με το Γιώργο κατοικούσαμε πάντα στο χωριό. Μας άρεσε ν’ακούμε τον κόκορα να λαλάει πριν ξημερώσει, τα ζώα με τα κουδούνια που ξεκινούσαν αξημέρωτα για τα χωράφια, για το θερισμό ή για τα καπνά. Μοσχομύριζαν οι σπιτικοί φούρνοι. Μετά το σπίτι του Αμερικάνου, μείναμε στο σπίτι του Γιάννη και της Δήμητρας Λιώση. Οι δυο κόρες τους, η Μαρία και η Λίτσα, κεντούσαν. Πηγαίναμε στην Αγία Άννα, στα γύρω ξωκκλήσια, στα περιβόλια τους στην παλιά Επίδαυρο.

Μας έφερναν γάλα φρέσκο απ’την κατσίκα. Αυγά της στιγμής απ’το κοτέτσι. Λαδοπαξίμαδα ζεστά από το φούρνο. Φρούτα λιγοστά, μα μυρωδάτα. Και τα κουλούρια τους με το γλυκάνισο, αξέχαστα. Μετά, κατοικήσαμε στον Νίκο Λίώση, ξάδελφό τους, στο σπίτι απέναντι στο φούρνο του χωριού. Η Λιώσαινα, η σπουδαία Μαριγώ, μεγάλωνε τον Γιαννάκη και την Σοφία. Τι περιποίηση, Θεέ μου! Είχαν κρεμάσει ανάποδα ένα ποτιστήρι, για να κάνουν «ντους» στον ιδιαίτερο χώρο του μπάνιου, έξω στην αυλή. Ζεσταίνανε νερό μέρα νύχτα. Όλα μοσχοβολούσαν, γιασεμιά, αγιόκλημα, κι ο απλωμένος τραχανάς στην ταρατσούλα. Τα σεντόνια στο κρεβάτι μύριζαν λεμονόφυλλα και πράσινο σαπούνι λαδιού. Λάτρεψαν τους ηθοποιούς οι Λυγουριώτες. Πολλοί λένε πως είχανε «συμφέροντα», γι’αυτό! Όχι, ψέματα. Νιώθανε πως και μεις πονάγαμε τον τόπο τους, το Θέατρο που το είχαν ξεσκάψει με τα νύχια οι γονείς και οι παππούδες του».

Είναι σαν η ιστορία να έβαλε σε σειρά τις λέξεις στο αυτοβιογραφικό σημείωμα της μεγάλης ηθοποιού Άννας Συνοδινού. Είναι σα να επαναλαμβάνονται τα λόγια αυτά αγάπης μέσα στο χρόνο, καθώς οι δεσμοί ανάμεσα στον κόσμο του Θεάτρου και την τοπική κοινωνία, γερά ριζωμένοι πια, βρίσκουνε τρόπους να εκφραστούν σε δεύτερες και τρίτες παραστάσεις μέσα στο Λυγουριό. Νέοι άνθρωποι, τα παιδιά του «Καββαδία», αναζητούν κάθε χρόνο να κάνουν τα λόγια της Συνοδινού να αντηχήσουν και πάλι στους πέτρινους τοίχους, τα δρομάκια και τις πλατείες της κωμόπολης, ν’αναθερμάνουν τους δεσμούς στις καρδιές των συμπολιτών τους, να μεταφέρουν τον παλμό της παράδοσης στους ξενοτοπίτες και να γευθούν όλοι μαζί αυτή τη χαρά της συνάντησης που μνημονεύει το μεγαλείο και την ιστορική συνέχεια ενός πολιτισμού, τιμώντας τους εργάτες που τον ανέδειξαν, τον ενίσχυσαν και πασχίζουν να παραμείνει μεγάλος. Δεν είναι λοιπόν τυχαία η εμβληματική φράση, το μότο, του Προοδευτικού Συλλόγου Λυγουριού «Ο Καββαδίας»: «…γιατί για εμάς σκοπός δεν είναι η διατήρηση της στάχτης αλλά η μετάδοση της φλόγας». Δεν είναι επίσης τυχαίο το γεγονός ότι πολλοί από τους ηθοποιούς που έζησαν την Επίδαυρο, επέλεξαν να έχουν μια κατοικία στο Λυγουριό.

Αυτή τη δυναμική της μνήμης εξυπηρετεί κάθε χρόνο η εκδήλωση «Υπέροχοι άνθρωποι», αφιερωμένη σε ένα μέλος του καλλιτεχνικού κόσμου που με την παρουσία και το έργο του τίμησε τόσο την Τέχνη του θεάτρου, όσο και τον κόσμο των τοπικών κοινωνιών. Για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά ο «Καββαδίας» έδωσε ένα ξεχωριστό χρώμα στο ανακαινισμένο σώμα του Αγ. Ιωάννη του Ελεήμονα τιμώντας τον Κώστα Καστανά, έναν άνθρωπο του Εθνικού Θεάτρου που διακρίθηκε για το υποκριτικό του ταλέντο και την προσωπική ανθρώπινη παρουσία που χαρακτηρίζεται από υποδειγματικό ήθος, μιας ξεχωριστή ευγένεια και παραδειγματική μετριοπάθεια.

Αριστούχος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου (1964), μετέφερε στη σκηνή το νέκταρ της δραματικής τέχνης που του εμπιστεύτηκαν οι μεγάλοι δάσκαλοί του: Αλέξης Μινωτής, Κατίνα Παξινού, Άννα Συνοδινού, κ.ά. Η παρουσία του με το Εθνικό Θέατρο, τον Θίασο Μινωτή-Παξινού ή συνεργαζόμενος με άλλους (π.χ. Έλλη Λαμπέτη) και οι εμφανίσεις του στο Ηρώδειο, την Επίδαυρο και αλλού στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συμπλήρωναν κάθε φορά μια ξεχωριστά επιτυχημένη πορεία. Στην πορεία αυτή προστίθεται και η επιστροφή του στο Εθνικό ως σκηνοθέτης, αλλά και οι συνεργασίες του με άλλες θεατρικές σχολές στην Ελλάδα και το εξωτερικό όπου δίδαξε υποκριτική. Σήμερα, μεταφέρει την αγάπη του για το θέατρο και τη μεγάλη εμπειρία του σε ομάδες ερασιτεχνών ηθοποιών.

Η σημασία του έργου και της εμπειρίας του αποδόθηκε, νομίζω, με εξαιρετικό τρόπο από τον Δ/ντή του Εθνικού Θεάτρου Στάθη Λιβαθινό που τίμησε με την παρουσία του την εκδήλωση. «Δε νοείται Εθνικό Θέατρο χωρίς τρεις γενιές ηθοποιών» τόνισε ο κ. Λιβαθινός και παρουσίασε τις αρετές του Κ.Καστανά που πρόσφατα είχε συμμετάσχει σε παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου με παλιούς και νέους ηθοποιούς μετά από πρόσκληση του πρώτου.

Η δημοσιογράφος Δέσποινα Σωτηροπούλου, με εξαιρετικά ευχάριστο τρόπο, παρουσίασε τις σημαντικότερες στιγμές στη ζωή και το έργο του Κ. Καστανά, με το οπτικοακουστικό υλικό που είχε επιμεληθεί ο Ίων Ξυπολιάς και τη μουσική κάλυψη της εκφραστικής φωνής του Γιάννη Μαθέ και του συγκροτήματός του. Λιτός και συγκινητικός ο λόγος του Κ. Καστανά που αναφέρθηκε στις εμπειρίες που του χάρισε η περιοχή και ο κόσμος της και χαρακτήρισε τη βράβευσή του ως το επιστέγασμα μιας πορείας στη διάρκεια της οποίας ο κόσμος του Θεάτρου και η τοπική κοινωνία συνδέθηκαν με άρρηκτους δεσμούς.

Ήταν μια όμορφη βραδιά που διοργανώθηκε με αγάπη από το Δ.Σ. του «Καββαδία», παρά το βαρύ κλίμα που είχε δημιουργηθεί από νωρίς στο Λυγουριό με το θάνατο μιας άλλης προσωπικότητας που συνδέθηκε με το Θέατρο και τον κόσμο του, του Λεωνίδα, και που φιλοξένησε από την αρχή των Επιδαυρίων μέχρι σήμερα τους ανθρώπους του Θεάτρου δημιουργώντας έναν χώρο όπου αποτυπώνονται πραγματικά και συμβολικά οι δεσμοί με την τοπική κοινωνία. Ο Κώστας Καστανάς έχει εξάλλου τη δική του ξεχωριστή θέση στο χώρο αυτό.