Κείμενο: Γιώργος Νικολόπουλος
Η νύφη τον περίμενε στην είσοδο όχι της εκκλησίας αλλά του σπιτιού της… Εκεί θα χόρευαν τον Ησαϊα (έτσι γλίτωνε και ο κουμπάρος το στολισμό του ναού)! Χωρίς νυφικό, αλλά με την επίσημη ενδυμασία της βλαχοπούλας, ήταν έτοιμη να υποδεχτεί τον άντρα της ζωής της που πιθανόν να είχε πρωτοδεί λίγες ημέρες νωρίτερα. Μεταξύ τους ωστόσο, ταίριαζαν απόλυτα… Το βεβαίωνε άλλωστε και ο συμβολαιογράφος που έφτιαξε το προικοσύμφωνο!
…Και νάσου στο βάθος του δρόμου οι συμπέθεροι. Μπροστά, στo στολισμένο «όχημα» (ενός ίππου ή έστω ημιόνου), ο γαμπρός και πίσω οι υπόλοιποι «κορναρίζοντας» με κλαρίνα και βιολιά. Εκείνος, σοβαρός και προσεκτικός (για να μη χαλάσει τις τσακίσεις της φουστανέλας), κατέβαινε από το τετράποδο και πλησίαζε τη νύφη για να ξεκινήσει το μυστήριο.
Κάπως έτσι γίνονταν πριν από πολλές δεκαετίες οι γάμοι στα χωριά της Αργολίδας. Σε κάθε χωριό, είχαν και τα δικά τους έθιμα (κοινά ή κατ’ αποκλειστικότητα), πολλά από τα οποία διατηρούνται μέχρι και σήμερα. Για παράδειγμα τα «μελώματα». Αντίθετα, κάποια άλλα, όπως π.χ. τα λερωμένα εσώρουχα του γαμπρού (για να μην τον πιάνουν τα μάγια) αλλά και η επίδειξη του γαμήλιου σεντονιού, μάλλον καταργήθηκαν.
Στη συνέχεια, θα διαβάσετε μερικά από τα έθιμα του γάμου σε χωριά της Αργοναυπλίας. Τα στοιχεία έχουν αντληθεί κυρίως, από το βιβλίο του δημοσιογράφου Κώστα Δ. Σεραφείμ «Τα λαογραφικά της Αργολίδος» (1981). Φυσικά, πολλά από τα έθιμα δεν ήταν αποκλειστικότητα ενός χωριού αλλά ίσχυαν και σε άλλα…
Καρυά
Μία Κυριακή πριν από το γάμο έριχναν τα “αλέσματα”. Στο σπίτι του γαμπρού και της νύφης αντίστοιχα, στρωνόταν από μία κουβέρτα όπου σε αυτή, οι συγγενείς πήγαιναν ένα κόσκινο σιτάρι ανακατεμένο με δεκάρες, καρύδια, αμύγδαλα. Τα παιδιά συναγωνίζονταν ποιο θα έπαιρνε τα περισσότερα με το ξεδιάλυμα. Το σιτάρι μετά τη διαλογή πήγαινε στο μύλο για να αλεστεί και να γίνουν οι πίτες του γάμου.
Αγριλίτσα
Το πρωί της Κυριακής του γάμου, τα πιο όμορφα κορίτσια του χωριού (υποκειμενικές οι κρίσεις) μοίραζαν καλέσματα στα σπίτια των συγχωριανών τους. Το κάλεσμα ήταν τρία γαρύφαλλα και ένα κουφέτο, διπλωμένα σε κόκκινο χαρτί. Στο σπίτι του γαμπρού έστηναν το “μπαϊράκι”: Σ’ ένα καλάμι στερέωναν μια τσεμπέρα (μαντήλι) λευκή με κόκκινες και θαλασσιές κορδέλες σε σχήμα σταυρού. Στην κορυφή κρεμούσαν ένα ρόδι. Το απόγευμα ο γαμπρός μετά το φαγητό πήγαινε με το σόι του στο σπίτι της νύφης έχοντας στη τσέπη του το ρόδι. Αυτό το έσπαζε στην εξώπορτα. Όταν ο παπάς απήγγειλε το “H δε γυνή να φοβήται τον άνδρα” ο γαμπρός ήταν αυτός που πατούσε το πόδι της νύφης για να δείξει ότι θα έχει το “πάνω χέρι”. Αλίμονο όμως αν προλάβαινε να τον πατήσει η νύφη… Μετά το γλέντι ένα ψαροκάικο στη Νέα Κίο περίμενε τους νιόπαντρους για το γαμήλιο ταξίδι στις Σπέτσες, την Κοιλάδα ή τον… μακρινό Πόρο.
Νέα Τίρυνθα
Ο γαμπρός δεν άλλαζε εσώρουχα για να είναι …ακάθαρτος και να μην τον πιάνουν τα μάγια και το “Αμπόδεμα”. Το “Aμπόδεμα” ήταν ένα μαγικό με το οποίο ο άντρας δεν μπορούσε να επιτελέσει τα συζυγικά του καθήκοντα. Σε περίπτωση που η νύφη δεν ήταν παρθένα, τότε ο γαμπρός ζητούσε πανωτίμι, δηλαδή περισσότερη προίκα από αυτή που του είχαν τάξει.
Αχλαδόκαμπος
Στο γαμπρό έδιναν για προίκα τα χαλκώματα (καζάνι, μπακίρι, μασιά, σιδερωστιά, ταψιά, λυχνοστάτη, τετζερέδες, σίδερο, χαβάνι, μπρίκια), το ρουχισμό (μπελαρίνες, γιουρντιά, 12 ταγάρια, 32 ζευγάρια μάλλινες ανδρικές κάλτσες, μαξιλάρες, πουκαμίσα, πουκαμίσα γυναικεία, δύο πουκαμίσες για τον …πεθερό, βράκες γυναικείες, σάισμα, βελέτζες και μια κασέλα).
Παλαιά Επίδαυρος
Όταν πήγαιναν οι νιόπαντροι στο νυφικό κρεβάτι που ήταν στρωμένο με άσπρα σεντόνια, πρώτα έριχναν και κυλούσαν πάνω σε αυτό ένα αρσενικό παιδί, ώστε να κάνουν το πρώτο παιδί αγόρι. Η πεθερά της νύφης ήταν αυτή που πήγαινε πρώτη το επόμενο πρωί στο δωμάτιο για να διαπιστώσει αν χρειάζεται να ζητήσουν την πρόσθετη προίκα (που λέγαμε νωρίτερα)…
Εξοχή
Ένας – ένας, βγαίνοντας από την εκκλησία στον περίβολο, άρχιζε να χορεύει. Όταν έβγαινε η νύφη ήταν υποχρεωμένη να χορέψει με όλους τους συμπεθέρους. Η μάνα του γαμπρού στο σπίτι τηγάνιζε αυγά τα οποία έτρωγαν οι νεόνυμφοι πριν ξεκινήσει το γλέντι. Την άλλη μέρα οι δυο τους πήγαιναν στη βρύση, έβαζαν νερό στο στόμα τους και καταβρέχονταν.
Κεφαλόβρυσο
Προτού γίνει η στέψη, το πρωί της Κυριακής φόρτωναν στην πλάτη της νύφης ένα βαρέλι κι ένα αγοράκι και αυτή πήγαινε στη βρύση ή στο πηγάδι για νερό. Όταν γύριζε τη στόλιζαν, της έβαζαν στα πόδια της ένα ταψί και της έριχναν χρήματα.
Λυγουριό
Αφού ξυριστεί ο γαμπρός, η μητέρα του παίρνει τα αποξυρίσματα και τα φυλάει για να μην του κάνουν μάγια. Όταν στολιζόταν φορούσε από μέσα ένα λερωμένο ρούχο (τουλάχιστον μίας εβδομάδας) ενώ του έβαζαν ακόμη ένα κλούβιο αυγό και ένα μικρό Ευαγγέλιο στην τσέπη. Στη νύφη έβαζαν λίγο ύψωμο από πρόσφορο, μουτζούρα από τηγάνι και βαμβάκι ώστε να φτάσει σε βαθιά γεράματα (να ασπρίσουν τα μαλλιά της σαν το βαμβάκι).
Άγιος Δημήτριος
Δύο παιδιά της ίδιας οικογένειας κάλλιστα μπορούσαν να παντρευτούν την ίδια μέρα. Ωστόσο, δεν μπορούσαν να παντρευτούν ξεχωριστή ημέρα του ίδιου χρόνου.
Λίμνες
Πριν αναχωρήσει η νύφη για την εκκλησία, μπρος από την κύρια είσοδο του σπιτιού έστρωναν μια τράγινη “προκόβα” (χοντρό υφαντό). Η νύφη γονάτιζε σ’ αυτήν τρεις φορές ενώ οι συγγενείς τη ράντιζαν με αλατόνερο για να φύγουν οι κατάρες.
Πουλλακίδα
Αν η οικογένεια της νύφης ήταν φτωχή, τότε κατά την ώρα του φαγητού οι καλεσμένοι έκαναν έρανο και όσα χρήματα συγκέντρωναν τα έδιναν στον οικοδεσπότη για την αντιμετώπιση των εξόδων του γάμου.
Αγία Τριάδα
Προτού ξεκινήσει ο γαμπρός για την εκκλησία, η μητέρα του έβαζε στην τσέπη του ένα κομμάτι δίχτυ για να αποφεύγονται οι δολοπλοκίες και ρουφιανιές και πίσω από το αυτί του μουτζούρα από το τηγάνι για να μην τον ματιάσουν.
Μπόρσας
Λίγες ημέρες πριν από το γάμο η νύφη ετοίμαζε τα προικιά της, τα μοσχοέπλενε και τα άπλωνε στην άκρη του χωριού ώστε να τα βλέπουν όλοι. Τα κορίτσια έπιαναν το χορό και διασκέδαζαν με τραγούδια του γάμου μέχρι τα ρούχα να στεγνώσουν. Αλίμονο αν έπιανε καμιά βροχή.
Νέα Κίος
Η μεταφορά της προίκας γινόταν Πέμπτη ή Παρασκευή. Κανείς αρραβωνιασμένος ή παντρεμένος δεν αναλάμβανε να μεταφέρει το στρώμα γιατί κάτι τέτοιο θα σήμαινε και χωρισμό του. Αυτό είχε συμβεί πολλές φορές, όπως λένε. Όποιος όμως μετέφερε το στρώμα πληρωνόταν αδρά.
Στην Κρύα Βρύση και τα κοντινά χωριά
Σύμφωνα με τα «Λαογραφικά της Αργολίδας» του Κώστα Σεραφείμ, πριν από αρκετές δεκαετίες, τόσο στην Κρύα Βρύση όσο και στα υπόλοιπα χωριά της περιοχής (Κρυονέρι, Τουρνίκι, Ζόγκα, Ελληνικό), τα κορίτσια που έφταναν σε ηλικία γάμου, με τη συγκατάθεση των γονιών τους που ήθελαν να τα αποκαταστήσουν (ή να τα ξεφορτωθούν) έκαναν “πασαρέλα”.
Στο πίσω μέρος του φουστανιού τους κρεμούσαν ένα μαύρο ύφασμα που σε ελεύθερη μετάφραση σήμαινε: “Ψάχνω για άντρα. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν από τον μπαμπά μου να με ζητήσουν”.
Πολλές φορές όμως, παρά το κούνημα του μαντηλιού – ουράς, δεν έβγαινε τίποτα. Οι πατεράδες δεν έμεναν με σταυρωμένα τα χέρια βλέποντας το κορίτσι τους να μένει στο ράφι. Τις έβαζαν σε ένα γαϊδούρι και έκαναν περιοδείες στα γεινονικά χωριά. Ο πατέρας έλεγε: “Έχω κορίτσι για παντρειά”. Με τη σειρά της η υποψήφια νύφη, χωρίς ιδιαίτερη μετριοφροσύνη συμπλήρωνε: “Πράμα που είμαι”…
Αφού ο γαμπρός γνώριζε από κοντά τι έπαιρνε (η νύφη άλλωστε δεν βρισκόταν σε σακί), κι αφού με τον πατέρα της είχε μια εποικοδομητική συζήτηση που κατέληγε στην υπογραφή προικοσύμφωνου, κανόνιζαν την ημερομηνία. Όπως το Πάσχα πέφτει πάντα Κυριακή έτσι και ο γάμος μόνο Κυριακή μπορούσε να γίνει.
Το πρωί της Παρασκευής από το σπίτι του γαμπρού ξεκινούσε ολόκληρη φάλαγγα από καμιά εικοσιπενταριά φουστανελάδες που πήγαιναν στο σπίτι την νύφης να πάρουν τα προικιά. Στο δρόμο τραγουδούσαν τα γαμήλια σουξέ της εποχής “Σοκάκι μου περήφανο” και “Στην απάνω γειτονίτσα κάθεται μια κοπελίτσα”. Φυσικά και δεν πήγαιναν με άδεια χέρια. Το αντάλλαγμα για να πάρουν τα προικιά ήταν δύο πίτες και μια τσότρα με κρασί.
Η νύφη τους υποδεχόταν με χαρά. Έπαιρνε τα δώρα της και έκανε σε κάθε απεσταλμένο του γαμπρού τρεις υποκλίσεις φιλώντας του το χέρι.
Αφού έβαζε ένα μαντήλι στο καπίστρι του αλόγου, εκείνοι έφευγαν συνεχίζοντας τα άσματα. Εν τω μεταξύ, ο γαμπρός που βρισκόταν σπίτι του (σ.σ. δεν …καταδεχόταν να πάει να πάρει αυτός την προίκα) έκανε… αθλοπαιδιές: Οι γυναίκες έβαζαν σε μια λεκάνη αλεύρι. Στη μέση άνοιγαν μια λακκούβα και έριχναν ένα ασημικό. Τη λακκούβα έπειτα τη γέμιζαν με νερό. Ο γαμπρός έπρεπε να πιάσει με το στόμα του το ασημικό και να το βγάλει έξω. Χαρές και πανηγύρια να δείτε στη συνέχεια. Όλοι άρχιζαν να χορεύουν υπό τη συνοδεία οργάνων.
Το σαββατόβραδο ο γαμπρός συνοδευόμενος από αδέρφια, φίλους και λοιπούς συγγενείς πήγαινε στο σπίτι της νύφης με ένα δωράκι: Κόκκινη μπογιά για να βαφτεί και να είναι την επόμενη όμορφη. Αυτό το έθιμο λεγόταν “Koκκινάδες”.
H τελετή στέψης γινόταν στο σπίτι της νύφης. Αφού ο γαμπρός και το σόι του έφταναν εκεί, ο γαμπρός έπρεπε να γυρίσει τρία κεραμίδια ανάποδα για να στεριώσει το μυστήριο.
Μετά το τέλος του μυστηρίου ακολουθούσε δεξίωση στο σπίτι του γαμπρού. Πριν μπουν στο σπίτι, η νύφη μέλωνε σταυρωτά τον πόρτα για να είναι γλυκαμένοι σε όλη τους τη ζωή. Έπαιρνε μετά ένα ρόδι και το χτυπούσε κι αυτό σταυρωτά. Τους σπόρους του, τους σκορπούσε μέσα στο σπίτι για να είναι γεμάτο από όλα τα καλά.
Η μάνα του γαμπρού, με ένα μεγάλο μαντήλι τραβούσε ενωμένους τους νεόνυμφους μέσα στο σπίτι ενώ οι καλεσμένοι μέσα σ’ ένα κιούπι έριχναν χρήματα (όχι, που θα έμεναν χωρίς δώρο). Η φράση «λίστα γάμου» ήταν τότε άγνωστη…
